عصر روز سه‌شنبه ۱۱ خرداد ۱۴۰۰ ، دومین ناو بزرگ نیروی دریایی ارتش به علت انفجار در موتورخانه، در نزدیکی بندر جاسک دچار حریق شد؛ حریقی گسترده که به بخش‌های مختلف از این ناو آسیب زد. این شناور سرانجام صبح چهارشنبه پس از ۲۰ ساعت تلاش برای خاموش کردن آتش در آب‌های جاسک غرق شد.
ناو تدارکاتی خارک به مدت ۳۶ سال (تا سال گذشته) بزرگ‌ترین کشتی نیروی دریایی ارتش بود. ناوی که با مشایعت ناوچه البرز چند روز پیش بندرعباس را به مقصد آب‌های آزاد و خلیج عدن ترک کرد تا ضمن شرکت در ماموریت‌های سالیانه مبارزه با دزدی دریایی، گروهی از دانشجویان افسری نیروی دریایی ارتش را هم آموزش دهد؛ این دانشجویان به دنبال آتش‌سوزی در کشتی، سه‌شنبه شب به بندر جاسک منتقل شدند.
این نخستین بار است که انفجار در دیگ‌های بخار موتورخانه خارک، آتش‌سوزی گسترده نه تنها در آن محل بلکه در عرشه آن را نیز سبب شده است. نیروی دریایی ارتش به علت کمبود بودجه با مشکلات تامین هزینه تعمیرات بسیاری از شناورها و زیردریایی‌های خود مواجه است. امری که سبب شده است تا امروز هر سه فروند زیردریایی کلاس کیلو این نیرو یعنی طارق، نوح و یونس به علت انجام تعمیرات یا نبودن قطعات، از خدمت خارج باشند.
ناو خارک را دولت شاهنشاهی پهلوی خریداری کرد که در آن زمان از مهم‌ترین اقدامات صورت گرفته در راستای تبدیل نیروی دریایی ارتش به یک قدرت بلامنازع دریایی منطقه غرب آسیا به شمار می‌رفت. تا پیش از ورود ناوبندر۲۳۱ متری مکران به خدمت نیروی دریایی ارتش در دی ماه ۱۳۹۹ که هم اکنون همراه یک ناوچه رزمی نیروی دریایی ارتش در راه ونزوئلا هستند، ناو تدارکاتی خارک در ماموریت‌های طولانی این نیرو در آب‌های آزاد، نقشی مهم ایفا می‌کرد. بدون آذوقه، مهمات و سوختی که این ناو عظیم‌الجثه حمل می‌کرد، ناو و ناوچه‌های نیروی دریایی ارتش نمی‌توانستند برای مدت طولانی در آب‌های آزاد شناور بمانند و به همین دلیل در ماموریت‌هایی چون مقابله با دزدی دریایی در خلیج عدن، این ناو تدارکاتی نقشی راهبردی در افزایش زمان حضور ناوچه‌های ارتش در این منطقه ایفا می‌کرد.
خریداری و تحویل ناو تدارکاتی خارک به ایران
خریداری این ناو تدارکاتی کلاس اُل (Ol-Class) برای نیروی دریایی ارتش یکی از مهم‌ترین اقدامات دولت شاهنشاهی پهلوی بود. در مهرماه ۱۳۵۳، به دنبال سفارش ۴۰ میلیون پوندی (۵۳ میلیون دلاری) ایران، کار ساخت این ناو تدارکاتی در کارخانه‌های کشتی‌سازی سوان هانتر (Swan Hunter) آغاز شد. این کشتی در تاریخ ۷ بهمن ۱۳۵۴ به آب انداخته شد و پس از گذراندن آزمون‌های مقدماتی در کارخانه، در تاریخ ۱۴ بهمن ۱۳۶۶ در مراسمی رسمی با حضور شاهپور غلامرضا پهلوی و همسرش منیژه جهانبانی (دختر سرلشکر منصور جهانبانی) در تاسیسات سوان هانتر، «خارک» نام گرفت. آزمون‌های تکمیلی این ناو تا آبان ۱۳۵۷ به طول انجامید و زمانی که بنا بود آن را با تسلیحات سبک تجهیز کنند، انقلاب یا شورش اسلامی رخ داد.
کنار رفتن حکومت شاهنشاهی ایران و روی کار آمدن دولت موقت و سپس رژیم جمهوری اسلامی، سبب شد آزمون‌های دریایی این کشتی متوقف شود. این کشتی در نهایت در تاریخ پنجم اردیبهشت ۱۳۵۹ به نیروی دریایی ارتش تحویل شد اما به علت تیرگی روابط ایران و ایالات‌متحده آمریکا به دنبال اشغال سفارت‌خانه این کشور در تهران، دولت انگلستان به‌عنوان یک متحد راهبردی آمریکا از صدور گواهی صادرات این کشتی به ایران سر باز زد؛ امری که سبب شد «خارک»، در تاسیسات شرکت سوان هانتر توقیف بماند. حتی پس از آزادسازی گروگان‌های آمریکایی در تابستان ۱۳۶۰ هم دولت انگلستان مجوز تحویل خارک به ایران را صادر نکرد.
Read More
This section contains relevant reference points, placed in (Inner related node field)
سرانجام در سال ۱۳۶۳ و پس از مذاکراتی طولانی، دولت انگلستان موافقت کرد تا مجوز خروج و صادرات این کشتی به ایران را صادر کند. در نتیجه در تاریخ ۱۹ تیر ۱۳۶۳، این کشتی به مرکز تعمیرات کشتی تاین (Tyne) رفت تا پیش از تحویل به ایران، یک تعمیر اساسی را بگذراند؛ تعمیری که تا ۱۳ شهریور ۱۳۶۳ به طول انجامید. در نهایت پس از پایان آزمون‌های دریایی، این ناو در حالی که تمامی تسلیحات روی آن حذف شده بود، در تاریخ ۱۳ مهر ۱۳۶۳ راهی ایران شد.
اگرچه این کشتی فاقد هرگونه تسلیحات بود، اما این مسئله سبب نشد تا از جنگ ایران و عراق جان به در ببرد و در ماموریت‌های رزمی شرکت نکند. در مرداد ۱۳۶۶، ناو خارک به همراه شش کشتی مین‌روب در حالی که دو فروند هلیکوپتر مین‌روب آر اِچ-۵۳ دی سی استالیون (RH-53D Sea Stallion) هوادریا (هواپیمایی نیروی دریایی) ارتش را به همراه داشت، در یک ماموریت مین‌روبی در فاصله ۱۰ ناتیکال مایلی از شرق فجیره و خور فکان شرکت کرد.
ناو خارک در سال ۱۳۷۳ تعمیرات اساسی سنگینی را در بندرعباس پشت سر گذاشت که در جریان آن، شماری از تسلیحات سبک و دفاعی به آن اضافه شد. سه سال بعد و در تاریخ ۱۶ اسفند ۱۳۷۶، به دنبال بهبود روابط ایران و عربستان سعودی، این ناو به بندر جده اعزام شد.
حضور در ماموریت‌های مبارزه با دزدی دریایی در خلیج عدن
بدون حضور ناوهای تدارکاتی، ناوچه‌های نیروی دریایی ارتش نمی‌توانند بیش از سه تا چهار هفته بدون توقف در یک بندرگاه در دریای سرخ، به ماموریت‌های گشت دریایی خود در خلیج عدن ادامه دهند. به همین دلیل از تابستان ۱۳۸۸ تا به امروز در کنار ناوهای پشتیبانی بندرعباس و بوشهر نیروی دریایی ارتش، از ناو تدارکاتی خارک نیز برای پشتیبانی ماموریت‌های مقابله با دزدی‌های دریایی استفاده شده است.
از تاریخ نهم شهریور ۱۳۸۸ تا به امروز، این ناو در قالب ناوگروه‌های سوم، هفتم، نهم، دوازدهم، هجدهم، بیست‌و دوم، بیست‌وچهارم، بیست‌وهفتم، بیست‌ونهم، پنجاه‌وچهارم، پنجاه‌وپنجم، پنجاه‌ونهم، شصت‌وسوم و شصت‌وششم به آب‌های آزاد اعزام شده است. مدت اعزام این ناوگروه‌ها به طور میانگین دو تا سه ماه و مقصد عمده آنها منطقه خلیج عدن و تنگه باب المندب بوده است. در جریان این ماموریت‌ها، خدمه این ناو به همراه ناوچه‌های رزمی همراهش موفق شدند ده‌ها نفت‌کش و کشتی تجاری ایرانی و خارجی را از چنگال دزدان دریایی سومالی آزاد یا از آنها محافطت کنند
ناو خارک نخستین بار در تاریخ سوم اسفند ۱۳۸۹ به همراه ناوچه الوند نیروی دریایی ارتش پس از عبور از کانال سوئز آب‌های دریای مدیترانه وارد شد و سپس در بندر لاذقیه در سوریه لنگر انداخت. این اتفاق بار دیگر در تاریخ ۲۹ بهمن ۱۳۸۹ نیز رخ داد؛ با این تفاوت که ناو جنگی نقدی آن را همراهی می‌کرد. پس از ماموریت اعزامی دوم به دریای مدیترانه، این ناو در بندر جده توقف داشت.
ناو خارک در آبان ۱۳۹۳برای تعمیر اساسی و ارتقا، به مجتمع کشتی‌سازی و صنایع فراساحل ایران یا ایزوایکو (ISOICO) منتقل شد. در جریان تعمیرات که تا دی ۱۳۹۴ طول کشید، توربین‌های بخار آن تعویض و سامانه‌های ناوبری و ارتباطی آن به‌روزرسانی یا با نمونه‌های پیشرفته تعویض شدند. دو سال پس از پایان تعمیر اساسی و آزمون‌های دریایی پس از آن، این کشتی در تیر ۱۳۹۷ به باب المندب اعزام شد تا از ناموریت ناوچه‌های سبلان و نقدی در جریان ناوگروه‌های اعزامی ۵۴ و ۵۵ پشتیبانی کند.
آخرین ماموریت اعزام ناو پشتیبانی یا تدارکاتی خارک به خلیج عدن و تنگه باب المندب، سال گذشته بود؛ ماموریتی که تا ۲۸ اسفند ۱۳۹۹ ادامه داشت. چندین ماه پس از آن، سرانجام این ناو تدارکاتی بار دیگر به ماموریت پشتیبانی از ناوچه‌های نیروی دریایی ارتش در منطقه خلیج عدن، به آب‌های آزاد اعزام شد.
همچون ماموریت‌های گذشته، نیمی از خدمه ۲۰۰ نفری آن را دانشجویان تازه فارغ‌التحصیل شده از دانشکده افسری نیروی دریایی ارتش تشکیل می‌دادند؛ دانشجویانی که بنا بود در طول ماموریت حدودا دو ماهه این ناو، دانش لازم برای خدمت در شناورهای نیروی دریایی ارتش را کسب کنند. حالا با آتش‌سوزی شدید در این ناو و غرق شدن آن، نه تنها آموزش تکمیلی این دانشجویان متوقف شده، بلکه نیروی دریایی ارتش دومین ناو بزرگ خود را هم از دست داده است.
