در تحولی که «نقطه عطف مهمی» به شمار می‌آید حدود ۲۰ سال پس از آنکه مقام‌های بهداشت ایالات متحده تاییدیه نخستین داروی جدید بیماری آلزایمر را صادر کردند امید است که در بریتانیا نیز این دارو به زودی در دسترس هزاران نفر قرار گیرد.

در مورد تاثیر کامل داروی «ادوکانومب» همچنان بین محقق‌ها اختلاف نظر وجود دارد و بسیاری از کارشناسان خواهان آزمایش‌های بیشتری برای تایید اثربخشی آن هستند اما صدور تاییدیه برای این دارو، همچنان گامی قطعی به سوی درمان افراد مبتلا به مراحل اولیه آلزایمر است.

موسسات خیریه معروف بریتانیا از دولت خواسته‌اند تا به تحقیق روی داروی ادوکانومب اولویت و شتاب دهند. اگر سازمان مقررات دارویی بریتانیا این درمان را تایید کرده بود دست‌کم ۱۰۰ هزار بیمار مبتلا به آلزایمر خفیف می‌توانستند از آن استفاده کنند.

هیلاری ایوانز، مدیرعامل پژوهشگاه آلزایمر بریتانیا، گفت تاییدیه سازمان غذا و داروی ایالات متحده «نقطه عطف مهمی در یافتن درمان‌های جدید و زندگی‌بخش بود» اما پژوهش در مورد این بیماری به «توجه مجدد و سرمایه‌گذاری» در سراسر جهان نیاز دارد.

بنا به اعلام سازمان جهانی بهداشت حدود ۳۰ میلیون نفر در جهان مبتلا به آلزایمر هستند. شمار مبتلایان به این بیماری در بریتانیا نیز حدود ۵۰۰ هزار نفر است.

ادوکانومب که هر چهار هفته یک بار تزریق می‌شود علل این بیماری را هدف قرار می‌دهد نه علائم آن را. این دارو ظاهرا توده‌های زیان‌بار پروتئینی به نام آمیلوید را از بین می‌برد. این پروتئین در مغز مبتلایان انباشته می‌شود و به یاخته‌ها آسیب می‌زند و مشکلاتی در حافظه و ارتباطات مغز پدید می‌آورد که همان زوال مغز است.

به گفته سازمان غذا و داروی ایالات متحده بر اساس «شواهد زیادی که وجود دارد ادوکانومب نهشته‌های نوع بتا آمیلوید را در مغز کاهش می‌دهد» و در نتیجه «با احتمال معقولی می‌توان پیش‌بینی کرد که بهبودهای چشم‌گیری در بیماران رخ دهد».

در بریتانیا در خواست تاییدیه را به سازمان تنظیم مقررات دارو و فراورده‌های درمانی (ام.اچ.آر.ای) داده‌اند. بنا بر گزارش‌ها انتظار می‌رود این سازمان در پاییز تصمیم خود را اعلام کند. اگر ادوکانومب چراغ سبز دریافت کند موسسه ملی بهداشت و تعالی مراقبت قیمت آن را برای کاربرد درمانی در سازمان ملی خدمات بهداشت تحت ارزیابی قرار می‌دهد.

این در حالی است که پژوهشگاه آلزایمر بریتانیا می‌گوید به طور کتبی از مت هنکاک، وزیر بهداشت بریتانیا، درخواست کرده است تا در روند بررسی این دارو در سازمان تنظیم مقررات دارو و فراورده‌های درمانی تسریع شود. علاوه بر سازمان تنظیم مقررات دارویی بریتانیا سازمان داروی اروپا نیز در حال ارزیابی ادوکانومب است.

البته جامعه علمی همچنان در مورد این دارو دستخوش اختلاف نظر است و در مورد اینکه حذف آمیلوید به معنای کاهش یا معکوس شدن روند افول شناختی در بیماران است یا نه پرسش‌هایی وجود دارد که باید به آن‌ها پاسخ داد.

در مارس ۲۰۱۹ پس از آن‌که تحلیل‌ها نشان داد ادوکانومب محصول شرکت بایوجن ظاهرا در کاهش دادن روند افول کارکردی وذهنی در بیماران آلزایمر چندان بهتر از داروی پلاسیبو نیست، آخرین مرحله آزمایش‌های بین‌المللی روی بیش از ۳ هزار داوطلب متوقف شد.

اما چند ماه بعد شرکت سازنده وضعیت را عوض کرد و از تحلیل جدیدی روی یکی از آزمایش‌ها خبر داد که نشان می‌داد این دارو در دوزهای بالاتر موثر است و سازمان غذا و داروی ایالات متحده نیز ارزیابی آن را توصیه کرده است.

دکتر مارک دالاس، استادیار علوم اعصاب یاخته‌ای دانشگاه ریدینگ، می‌گوید آزمایش‌های بالینی «تصویر روشنی از مزیت‌های ملموس این دارو» برای مبتلایان آلزایمر به دست نداد.

بسیاری از محققان هم اتفاق نظر دارند که ادوکانومب فقط به درمان آن دسته از بیماران به دقت انتخاب شده‌ای کمک می‌کند که در مراحل اولیه این بیماری قرار دارند.

ممکن است روند پیشرفت آلزایمر بیست سال طول بکشد تا به بروز علائم زوال عقل منجر شود. در این مدت ممکن است هیچ علائمی در بیمار وجود نداشته باشد یا فقط علائم خفیفی وجود داشته باشد.

دکتر الیزابت کولتهارد، استاد ارشد عصب‌شناسی زوال عقل در دانشگاه بریستول، می‌گوید: برای آنکه در بریتانیا از ادوکانومب یا داروهای مشابه برای درمان استفاده کنیم باید بتوانیم بیماری آلزایمر را در مراحل اولیه که فقط علائم خفیفی وجود دارد تشخیص دهیم.

در ۱۰ سال گذشته بیش از ۱۰۰ درمان پیشنهادی برای آلزایمر در دریافت تاییدیه از نهاد تنظیم مقررات با شکست مواجه شده‌اند. ممانتین آخرین دارویی بود که در سال ۲۰۰۳ توانست تاییدیه دریافت کند.

بارت دی استروپر، استاد ارشد دانشگاه و رئیس پژوهشگاه زوال عقل بریتانیا، می‌گوید صدور تاییدیه برای ادوکانومب «نقطه عطف مهمی» در درمان این بیماری بود.

او می‌گوید: «البته نگرانم مخالفت‌ها و عدم‌قطعیت‌هایی که در مورد آزمایش‌ها وجود دارد اثرگذاری این درمان جدید را محدود کند. هنوز موانع زیادی مثل هزینه و در دسترس بودن این دارو وجود دارد که باید رفع شود و پزشکان هم باید به تجویز دارویی که هنوز اثرگذاری آن اصلا مشخص نیست تمایل داشته باشند.»

انتظار می‌رود درمان با ادوکانومب پرهزینه باشد. به گفته  پل مورگان، استاد ارشد دانشگاه و مدیر پژوهشگاه ایمنی دستگاه بدن در دانشگاه کاردیف، هزینه سالانه درمان با این دارو در ایالات متحده ۵۰ هزار دلار است.

دیگران هم با تاییدیه سازمان غذا و دارو ایالات متحده مخالفت کرده‌اند. روبرت هاوارد، استاد ارشد روان‌پزشکی کهن‌سالان در دانشگاه یونیورسیتی کالج لندن، می‌گوید: «خطای مهلکی بود که فقط اثر منفی روی بیماران و خانواده‌هایشان می‌گذارد و روند ۱۰ ساله تحقیقات در مورد درمان موثر زوال عقل را از مسیر خود خارج می‌کند.

به گفته او سازمان غذا و داروی ایالات متحده داده‌های آزمایش‌های بالینی سال ۲۰۱۹ را «نادیده» گرفته است. در آن آزمایش‌ها بیماران در مدت ۱۸ ماه تحت درمان با این دارو بودند.

محققان دیگری نیز نگرانند که مبادا سازمان غذا و داروی ایالات متحده بدون داشتن تصویر روشنی از مزیت‌های بالینی ادوکانومب برای آن مجوز صادر کرده باشد و راه بررسی داروهای ضد آمیلوید را برای سایر نهاد‌های تنظیم مقررات هموار کرده باشد.

دکتر ریچارد اوکلی، رئیس بخش تحقیقات انجمن آلزایمر، می‌‌گوید سازمان تنظیم مقررات دارو و فراورده‌های درمانی (ام.اچ.آر.ای) و سایر مراجع دارویی هر تصمیمی که بگیرند «این تازه شروع راه درمان‌های جدید برای بیماری آلزایمر است».

او گفت: «چون این دارو فقط برای بخشی از بیماران که به مراحل اولیه آلزایمر دچار هستند مناسب است و صدها هزار نفر دیگر از این بیماران شرایط استفاده از این دارو را ندارند پس باید تحقیق درباره داروهایی برای تمامی مراحل آلزایمر و سایر انواع زوال عقل را ادامه دهیم.»