در شرایطی که وضعیت بارندگی در استان خوزستان از ابتدای «سال بارشی» تا کنون مطابق پیش‌بینی‌ها بسیار نامطلوب بوده، ساز هوا هم در خوزستان ناکوک است.

طبق اطلاعات منتشر شده در خبرگزاری‌های دولتی ایران، آلودگی هوا در استان خوزستان به‌خصوص شهرهای اهواز، ماهشهر، آبادان، اندیمشک، سوسنگرد و دزفول از تاریخ ۲۲ آذرماه امسال در وضعیت نامطلوب، هشدار و نامناسب برای گروهای حساس قرار دارد.

بیش از یک دهه است در اکثر شهرهای جنوبی و حتی شمالی استان خوزستان، علاوه بر مشکل بی‌آبی، خشک‌شدن رودخانه‌ها، تالاب‌ها، رهاسازی فاضلاب صنعتی در بستر رودخانه، آلودگی هوا نیز در شرایطی قرار دارد که نه‌تنها افراد مبتلا به بیماری‌های ریوی و قلبی، زنان باردار و کودکان، بلکه افراد عادی هم نمی‌توانند به‌راحتی از خانه حتی برای انجام کارهای روزمره بیرون بیایند.

مشکلات استان خوزستان در حالی هر روز بیشتر می‌شوند که به گفته قائم‌مقام سابق معاونت هماهنگی امور اقتصادی و توسعه منابع استانداری خوزستان، بخش زیادی منابع مالی ایران از محل ثروت و فعالیت‌های اقتصادی متنوع در این منطقه تأمین می‌شود.

۱۷ آذرماه رئیس مرکز تحقیقات آلودگی هوای دانشگاه علوم پزشکی تهران نیز اعلام کرد: «غلظت ریزذرات آلایندة کوچک‌تر از ۲/۵ میکرون در هوای ایران ۷ تا ۸ برابر راهبرد سازمان بهداشت جهانی و تقریبا ۳ تا ۴ برابر آن چیزی است که به‌عنوان استاندارد ملی تعریف شده و از این نظر، خوزستان آلوده‌ترین استان کشور است.»

محمدصادق حسنوند دراین‌خصوص توضیح داده در ایران هیچ منطقه‌ای وجود ندارد که آلودگی هوای آن در حد استاندارد سازمان بهداشت جهانی و حتی استاندارد ملی باشد اما استان خوزستان با آلودگی ۱۰ برابری نسبت به استاندارد سازمان جهانی بهداشت، آلوده‌ترین استان کشور است.

یکی از کارشناسان اداره کل حفاظت از محیط‌زیست استان خوزستان درمورد وضع آلودگی هوای خوزستان و عوامل آن به ایندیپندنت فارسی گفت: «در حال حاضر وضعیت زیست‌محیطی استان خوزستان به حال خود رها شده، بحث ریزگردها در کنار آلایندگی نفتی و کارخانه‌های صنعتی از جمله پتروشیمی، پالایشگاه، فولاد، صنعت نیشکر و… شرایطی را ایجاد کرده که بهتر است از آن با عنوان فراموش شدگی سرزمینی یاد کنیم.»

این کارشناس همچنین گفت: «حتی اگر دولت بخواهد هم نمی‌تواند کاری انجام دهد. اینکه گفته می‌شود بودجه‌ای برای حل این مشکلات تخصیص یافت، بیشتر برای آرام‌کردن افکارعمومی است. وضعیت صنعت به دلیل شرایط موجود بیشتر امنیتی شده و نمی‌توان زیاد در خصوص کنترل آلایندگی و برخورد با کارخانه‌های آلاینده آن کاری انجام داد. وزارت نفت هم در این شرایط ظاهرا امکان همکاری به دلیل وضعیت تحریم و مشکلات بودجه ندارد. در بحث ریزگردها هم گویی وضع فعلی برای مسئولان عادی شده و ترجیح می‌دهند سکوت کنند.»

این کارشناس محیط‌زیست نبود بارندگی در خوزستان را هم دلیل دیگر تشدید آلودگی هوای خوزستان دانست و گفت: «ما امسال عملا بارشی در استان نداشته‌ایم، طبیعی است در این وضع با در نظر گرفتن مجموع عوامل شاهد تشدید آلودگی هوا باشیم.»

فرخنده شفیعی کارشناس بهداشت هوای مرکز بهداشت استان خوزستان نیز در خصوص اثر آلودگی هوا بر سلامت مردم تصریح کرد در سال ۱۳۹۹ دست کم دو هزار و ۴۸۲ نفر جان خود را به دلیل آلودگی هوا در این استان از دست داده‌اند. این کارشناس تشدید بیمارهای آلرژیک و قلبی در شهرهای آلوده خوزستان را از آثار وضعیت فعلی می‌داند.

طی سال‌های گذشته فعالان محیط‌زیست خوزستان بارها بر تاثیر خشک شدن تالاب‌ها در این منطقه به عنوان منشاء ریزگرد و تشدید آلودگی هوا و عواقب نامطلوب آن تاکید کرده‌اند.

مدیرکل زمین‌شناسی منطقه جنوب باختری (مرکزی اهواز) هم در خصوص دلایل تشدید آلودگی هوا می‌گوید: «با ممانعت از انتقال آب سرشاخه‌های کارون دیگر احیاء عرصه‌های طبیعی تخریب شده مانند تالاب‌ها، مناطق مرطوب و مراتع که موثرترین راهکار مهار کانون داخلی ریزگردها و آلودگی هوا در استان خوزستان هستند ممکن نیست و مالش‌پاشی و نهال کاری هم برای مهار این کانون‌ها کارساز نخواهد بود.»

احمد سواری استاد دانشگاه علوم و فنون خرمشهر هم دراین‌خصوص گفت: «تصاویر ماهواره‌ای که منتشر شده نشان می‌دهند مرکز و کانون‌های گردوغبار در جنوب ایران بسیار زیاد شده، بنابراین کنترل این آلودگی بسیار دشوار شده، ضمن آنکه درگذشته دو تالاب بزرگ در سمت جنوب و غرب استان خوزستان داشتیم که از بروز و بر خواستن این ریزگردها جلوگیری می‌کردند و مانند یک سد برابر ریزگردها عمل بودند و ولی حالا دیگر عملا وجود ندارند.»

از سویی نگاهی به وضع شهرهای صنعتی خوزستان از جمله اهواز، کارون، ماهشهر، آبادان و خرمشهر نیز به‌خوبی روشنگر است که شرکت‌ها در این منطقه که فلرهای نفتی و پتروشیمی آن‌ها در اکثر روزهای سال روشن هستند، نه‌تنها در آلودگی هوا نقش مهمی دارند. استشمام بوی انواع گازها در هوا هم در محدوده شرکت‌ها و هم در محدوده شهری، مسئله‌ای است که برای شهروندان شهرهای جنوبی خوزستان دیگر عادی شده است.

به‌این‌ترتیب اغراق نیست اگر بگوییم تنفس هوای پاکیزه برای مردم خوزستان طی این سال‌ها آرزویی دست‌نیافتنی است.

در همین خصوص رئیس مرکز تحقیقات سرطان و آلاینده‌های محیطی و نفتی دانشگاه علوم پزشکی جندی‌شاپور اهواز می‌گوید، گردوخاک و آلودگی بیش از حد معمول در خوزستان به طور یقین باعث افزایش ابتلا به بیماری‌های تنفسی و سرطان می‌شود. او گفت: «این پدیده سلامتی مردم را به خطر انداخته و سبب ابتلا به انواع بیماری‌ها اعم از قلبی، تنفسی و بیماری‌های بدخیم شده است.»

طلایی زاده در مورد اثر آلایندگی‌های نفتی نیز شرح داد: «خوزستان با داشتن صنایعی مانند نفت و پتروشیمی دچار آلودگی‌های نفتی شده است. این مسئله باعث افزایش بیماری‌ها به‌ویژه در جنوب استان شده و شیوع بیماری‌های خونی ارتباط مستقیم با این آلودگی‌ها دارند.»

 یک فعال محیط‌زیست و حقوق شهروندی استان خوزستان به ایندیپندنت فارسی گفت: «دولت در خوزستان به وظایف راهبردی خود در قبال حفاظت و نگهداری از محیط‌زیست عمل نمی‌کند. شرکت‌های نفتی سهم واقعی‌شان در آلایندگی محیط را پرداخت نکرده و معمولا در خوزستان با این شرکت‌ها به خصوص زیر مجموعه‌های وزارت نفت در موضوع تشدید الایندگی با تساهل و تسامح . پنهانکاری رفتار می‌شود. در عین حال بعضی شاید اطلاع نداشته باشند، ولی شرکت‌هایی مانند نیشکر هم علاوه بر سهمی که در آلودگی محیط زیست دارند در آلودگی هوا با آتش زدن کاه و کلش مزارع نیز نقش زیادی دارند.»

این فعال محیط‌زیست همچنین توضیح داد: «فعالیت سازمان‌های مردم‌نهاد و فعالان محیط‌زیست پس از وقایع تیرماه و اعتراض مردم به بی‌آبی در خوزستان زیر نظر مستمر نهادهای امنیتی است. اگر فعال محیط‌زیست حتی در صفحات اجتماعی خود به مشکلات زیست محیطی اشاره کند، از سوی نهادهای امنیتی با بهانه تشویش اذهان عمومی احضار و تهدید می‌شود. شرکت‌های نفتی هم با پول و قدرت فراوان اجازه نمی‌دهند که فعالان محیط‌زیست در مورد سوء فعالیت‌ها و آلودگی‌های این مجموعه‌ها اطلاع‌رسانی کنند. طرح هر مسئله‌ای که روشنگر مسائل و مشکلات محیطزیستی و آلودگی‌ها باشد مساوی شکایت، دادگاه و تهدید شدن است؛ اینکه طی چند ماه گذشته کمتر به وضعیت آلودگی زیست‌محیطی در خوزستان پرداخته شده، نتیجه این شرایط است.»

مشکل بی‌آبی و آلودگی هوا حالا دیگر در استان ثروتمند خوزستان در کنار مشکلاتی مانند بیکاری، فقر، حاشیه‌نشینی، مهاجرت و... تابستان و زمستان نمی‌شناسد. دولت‌ها نیز در این میان جز دادن وعده‌های بی‌حاصل کاری برای حل این مشکلات انجام نمی‌دهند.