سفر اخیر مقتدی صدر، روحانی شیعه مذهب عراقی و رهبر فراکسیون "سائرون" به تهران در روز عاشورا می تواند مفهوم بیشتری از حضور در یک مراسم دینی داشته باشد. حضور این روحانی تندرو شیعه در کنار آیت الله خامنه ای، رهبر ایران و قاسم سلیمانی، فرمانده نیروی قدس سپاه در عزا داری عاشورا، اهدافی فراتر از مسائل دینی و مذهبی دارد.

مقتدا صدر که سال ها در قم زندگی کرده و توانایی ویژه ای در ایجاد روابط با نخبگان سیاسی و دینی دارد، اغلب با دولت ایران به گونه ای تاکتیکی  و بر اساس بهره برداری های سیاسی برخورد می کند و تهران نیز این مسئله را به خوبی می داند. زیرا این روحانی عرب نژاد به رغم این که شیعه مذهب است اما در تلاش است تا پیوند خود را با ملت عرب گسترده سازد و با همه ای جناح های سیاسی حاکم در تحولات عراق ارتباط داشته باشد و خود را در انحصار نفوذ ایران قرار ندهد.

دولت ایران نیز درک کاملی از سیاست های مقتدا صدر دارد و می داند که این رهبر سیاسی مذهبی نمی خواهد تنها از ایران دستور بگیرد بلکه قصد دارد با عنوان یک رهبر سیاسی مستقل با جناح ها و گروه های مختلف سیاسی در تعامل باشد. با توجه به همین ویژگی، تهران سعی دارد روابط تاکتیکی خود را با مقتدی صدر حفظ کند و از فراز و نشیب روابط با این روحانی پر نفوذ، به سود منافع سیاسی و استراتژیک خود در منطقه بهره برداری کند. در همین راستا، ایران از سال 2003 در تلاش برای تحکیم روابط با جناح سیاسی مقتدی صدر شد و در همکاری با سازمان حزب الله لبنان اقدام به تشکیل ارتش مهدی، بازوی نظامی گروه صدر کرد. پس از تأسیس ارتش مهدی، ایران به حمایت نظامی و مالی این گروه مسلح پرداخت و آن را به عنوان سپری در برابر نیرو های آمریکایی در عراق به کار برد. سپس این گروه مسلح با همکاری ایران وارد جنگ های داخلی و مذهبی شد و در سال 2006، شهروندان سنی مذهب بغداد را قتل عام کرد.

افزون بر آن، ایران سعی داشت با حمایت از مقتدی صدر، نفوذ این جناح سیاسی را در تحولات کشور به ویژه در مسئله ای خروج نیرو های آمریکایی از عراق گسترش دهد و نقش گروه صدر را در تصمیم گیری های بزرگ افزایش دهد. اما پیش از این که ایران بتواند به این هدف نزدیک شود، جناح سیاسی صدر دچار اختلافات داخلی شد و بخش عمده ای از پیکر این جناح سیاسی جدا شده و اقدام به تأسیس گروه "عصائب اهل الحق" کرد. ایران بی درنگ به کمک این گروه جدید به رهبری قیس الخزعلی شتافت و با همکاری سازمان حزب الله، حمایت مالی و آموزش نظامی این گروه مسلح تازه تأسیس را به دوش گرفت.

همچنان که یاد آوری شدیم، ایران می داند که مقتدی صدر، تسلیم سیاست های ایران نمی شود اما عداوت مشترک با ایالات متحده، در برخی از موارد، زمینه ای همکاری میان دو جانب را به صورت موقت فراهم می کند. حضور مقتدا صدر در کنار رهبر ایران و قاسم سلیمانی در مراسم عاشورا، حامل پیام دیگری است که گویا نقش رهبری و میانجی ایران در عراق تا هنوز ادامه دارد. از سوی دیگر، مقتدی صدر با حضور در کنار آیت الله خامنه ای، پیام تلویحی به آیت الله سیستانی می رساند که سعی دارد در آینده، نقش مرجعیت شیعه را در عراق بازی کند.

در حالی که مقتدی صدر در روز عاشورا در کنار رهبران ایران ظاهر می شود تا نفوذ ایران در تحولات عراق را به نمایش گذارد اما این روحانی شیعه مذهب در مسائل بسیاری با سیاست های خارجی ایران در قبال عراق مخالف است. مخالفت شدید مقتدی صدر با نیرو های بسیج مردمی وفادار به ایران و سفر مقتدی صدر به ریاض در سال 2017 نمایانگر عمق اختلاف میان تهران و جناح صدر است. اما به رغم اختلاف موجود، ایران نمی خواهد مقتدا صدر را از دست بدهد بلکه تلاش می کند تا آنجا که ممکن است از نفوذ این رهبر مقتدر شیعه مذهب، به سود سیاست های منطقه ای خود بهره برداری کند و این گروه سیاسی مذهبی را به مخالفت علیه سیاست های آمریکا، اسرائیل و عربستان سعودی تشویق کند.

اکنون از آنجا که ایران دست به استفاده از سیاست تاکتیکی در تعامل با جناح صدر می زند، لازم است ایالات متحده نیز به منظور مقابله با تهدید های ایران در منطقه، همین شیوه ای سیاست را با جناح صدر و سایر گروه های سیاسی مذهبی عراق در پیش گیرد. البته توقع نمی رود که این گروه های تندرو، همکاری متداوم و تعهد پایداری داشته باشند اما همین کافی است که بتوان از آن ها برای تحقق اهداف بزرگ در عراق و یا در سطح منطقه استفاده کرد.

از سوی دیگر، عربستان سعودی نیز می تواند از حضور گروه های مختلف سیاسی مذهبی برای مشارکت دراز مدت در پروسه بازسازی و توسعه اقتصادی در عراق بهره برداری کند و همچنان که در گذشته سیاست متوازن خود را با همه ای جناح های صاحب نفوذ در تحولات عراق حفظ کرده است، به این سیاست فراگیر ادامه دهد. تردیدی نیست که بازگشت عراق به آغوش جهان عرب، می تواند نقش منفی ایران را در تحولات عراق کاهش دهد و ملت عراق را از باتلاق دسیسه های ایران نجات دهد.

https://www.independentarabia.com