دولت ابراهیم رئیسی که در طرح «هوشمندسازی نان» با ادعای مقابله با رانت و فساد، برای نظارت بر عملکرد بیش از ۷۰ هزار نانوایی‌ طرحی نداشت، پس از گذشت حدود دو ماه ادعا می‌کند که باید بر عملکرد نانوایی‌ها نظارت کند.

پس از حذف ارز ترجیحی، دولت اعلام کرد که می‌خواهد سیاست پرداخت مستقیم یارانه نان به مردم را اجرا کند. این‌ چنین بود که پای ۷۰ هزار نانوایی به این طرح باز شد. نانوایی‌ها در این طرح، آرد سهمیه‌ای متعلق به مردم را از دولت دریافت و آن را به نان تبدیل می‌کنند و به صورت سهمیه‌بندی‌شده و از طریق سیستم هوشمند متصل به کارتخوان به مشتریان می‌فروشند.

در این طرح، هر فرد از نان یارانه‌ای سهمیه معینی دارد و در صورت درخواست برای مقدار بیشتر، باید هزینه آن را از جیب خود بپردازد.

اجرای این طرح باعث شد هم میانگین سهم نان در سبد معیشتی مردم کاهش یابد و هم در تعداد قابل توجهی از نانوایی‌ها، شکل تازه‌ای از فساد و کم‌فروشی و تقلب پا بگیرد. حالا دولت ادعا می‌کنند که می‌خواهد با این تقلب‌ها مقابله کند.

براساس برخی گزارش‌ها، فقط در تهران یک هزار نانوایی شناسایی شدند که به گزارش خبرگزاری تسنیم، «آرد یارانه‌ای می‌گرفتند، اما پخت نمی‌کردند». به نوشته این خبرگزاری، این نانوایی‌ها ساعت کار خود را کاهش داده بودند و آرد دولتی مازاد را در بازار می‌فروختند. مشابه این تخلف در برخی دیگر از نانوایی‌های سراسر ایران هم گزارش شد.

 دولت رییسی ادعا می‌کند مرحله دوم طرح، مدیریت هوشمند یارانه آرد و نان (مهیا) است که از مهم‌ترین اهداف آن، «جلوگیری انحراف از مصارف گندم و آرد و نان» است.

آن‌طور که محمد جلال، مشاور وزیر اقتصاد، می‌گوید در این طرح، اختصاص سهمیه آرد یارانه‌ای به نانوایی‌ها به میزان فروش و «درستکاری» منوط خواهد بود؛ به این معنا که هر نانوایی که نان یارانه‌ای بیشتری بفروشد، آرد سهمیه‌ای بیشتری دریافت خواهد کرد.

جلال توضیح داد که در ادامه این طرح، سهمیه آرد برای نانوایان به گفته او «متعهد و درستکار و توانمند» به‌تدریج برداشته خواهد شد.

به گفته او، در این طرح ممکن است «آرد و گندم به نرخ آزاد تغییر قیمت یابد و به ازای عملکرد، مابه‌التفاوت آن به نانوا پرداخت شود».

مشاور وزیر اقتصاد همچنین گفت که در اجرای طرح «هوشمند‌سازی نان»، حدود ۳۰ درصد انحراف وجود داشت.

از منظر نظارتی، اجرای مرحله دوم این طرح بر داده‌های فروش تک‌تک نانوایی‌ها متکی است که براساس آمار‌های رسمی، روزانه با بیش از شش میلیون و ۷۰۰ هزار تراکنش، بیش از ۹۸ میلیون قرص نان در سامانه‌ای مخصوص ثبت و به فروش می‌رسد. حالا دولت ادعا می‌کند که می‌خواهد که این تراکنش‌ها را زیر نظر بگیرد و مشخص کند که کدام نانوایی‌ها در اجرای این طرح تخلف مرتکب شده‌اند تا سهمیه آرد یارانه‌ای آن‌ها را کاهش دهد یا قطع کند.

البته دولت ابراهیم رئیسی طرح‌های بزرگ‌تر از این هم در سر دارد و می‌خواهد در آینده، کالابرگ (کوپن) الکترونیک را جایگزین یارانه کند؛ طرحی که مشخص نیست چه عواقبی به همراه خواهد آورد.