چهار روز پس از هشدار جمهوی اسلامی به الهام علی‌اف، رئیس‌جمهوری آذربایجان، مبنی بر مخالفت جمهوری اسلامی ایران با هرگونه تغییر در مرزهای ایران و ارمنستان، رزمایش سپاه پاسداران در منطقه عمومی ارس آغاز شد.

خبرگزاری ایسنا روز دوشنبه، ۲۵ مهر، گزارش کرد که این رزمایش با محوریت قرارگاه عاشورا نیروی زمینی سپاه و در استان‌های اردبیل و آذربایجان شرقی انجام می‌شود. عملیات پهپادهای رزمی و انتحاری، احداث پل روی رودخانه ارس، تصرف و کنترل جاده‌های مواصلاتی و تصرف ارتفاع‌ها و تخریب‌های هجومی بخش‌های مختلف این رزمایش اعلام شده‌اند.

محمد پاکپور، فرمانده نیروی زمینی سپاه پاسداران، در این باره گفت: «پیام این رزمایش برای دشمنان آن است که نیروی زمینی سپاه به هرگونه تهدید، قاطعانه پاسخ می‌دهد.»

ابراهیم رئیسی پیش از برگزاری این رزمایش، در روز ۲۱ مهر و در حاشیه اجلاس سیکا که در قزاقستان برگزار شد، در دیدار با الهام علی‌اف، همتای آذربایجانی خود، هرگونه تغییری در مرز‌های ایران و ارمنستان را رد کرده بود. آن‌طور که خبرگزاری ایرنا گزارش می‌دهد، رئيسی در این دیدار گفته بود که تغییرات مرزی با «پاسخ قاطع ایران» همراه خواهد بود و جمهوری اسلامی حضور نظامی اروپا در منطقه را تحت هر پوششی، رد می‌کند.

جمهوری آذربایجان و ارمنستان سال‌‌ها است سر منطقه قره‌باغ با یکدیگر اختلاف دارند. این منطقه با ایران هم ۲۸ کیلومتر مرز مشترک دارد که تحت کنترل ارمنستان است. این مرز ۲۸ کیلومتری به دالان زنگه‌زور هم مشهور است و الهام علی‌اف به‌تازگی درباره آن سخن گفته است.

جمهوری آذربایجان قصد دارد با ایجاد دالانی که از استان سیونیک در جنوب ارمنستان می‌گذرد، به نخجوان دسترسی داشته باشد و جمهوری آذربایجان را مستقیم به ترکیه متصل کند اما ارمنستان و جمهوری اسلامی را بزرگ‌ترین مانع خود در این زمینه می‌داند.

با تشدید تحریم‌های بین‌المللی علیه جمهوری اسلامی، برخی گزارش‌ها حکایت از آن دارد که ایران از این مرز باریک با هدف دور زدن تحریم‌ها نیز استفاده می‌کند و نگران از دست دادن آن است و همین مسئله به تعمیق روابط تهران و ایروان منجر شده است.

علی خامنه‌ای هم پیش‌تر درباره این مرز گفته بود: «اگر سیاستی مبنی بر مسدود کردن مرز ایران و ارمنستان وجود داشته باشد، جمهوری اسلامی با آن مخالفت خواهد کرد؛ چرا که این مرز یک راه ارتباطی چندهزارساله است.»

رسانه‌ها و کارشناسان در ایران هم این مرز ۲۸ کیلومتری را برای جمهوری اسلامی راهبردی می‌دانند و نوشته‌اند: «حذف خط مرزی ایران با منطقه ارمنستان و تغییرات ژئوپلیتیکی در قفقاز تبادلات تجاری در این منطقه را دچار مشکل می‌کند.»

مقام‌های جمهوری اسلامی معتقدند جمهوری آذربایجان با تحریک و حمایت آمریکا و اسرائیل در پی تسلط بر این منطقه است تا ارتباط تجاری ایران با جهان را مسدود کند. در این میان، آن‌طور که برخی رسانه‌ها گزارش کرده‌اند، ناظران اتحادیه اروپا تا دو هفته دیگر در مرز ارمنستان و جمهوری آذربایجان مستقر خواهند شد تا بحران در این منطقه را تحت کنترل درآورند. استقرار این ناظران تحولی مهم در روند عادی سازی روابط ارمنستان و جمهوری آذربایجان اعلام شده، اما ابراهیم رئیسی به طور تلویحی با این حضور اروپایی‌ها مخالفت کرده است.

مقام‌های جمهوری اسلامی بیم دارند که حضور اسرائیل و اروپا در این منطقه و حمایت آن‌ها از جمهوری آذربایجان در نهایت به تغییر مرز‌ها و از دست رفتن این مرز راهبردی منجر شود.