اداره راه آهن افغانستان، روز پنجشنبه ۱۹ آبان، اعلام کرد که گروه فنی مشترک افغانستان و ترکمنستان، پروژه خط آهن ترکمنستان، افغانستان و تاجیکستان موسوم به TAT را بررسی کرده‌اند.
بخت‌الرحمان شرافت، رئیس اداره راه آهن افغانستان، در توییتی نوشت که این گروه مشترک به توافق رسیده‌اند که هرچه زودتر این پروژه را از «اندخوی» استان فاریاب تا شبرغان، مرکز استان جوزجان در شمال افغانستان، گسترش دهند و پس از آن، این خط به راه آهن شهر مزارشریف، مرکز استان بلخ، خواهد رسید.
تفاهم‌نامه احداث خط آهن ترکمنستان، افغانستان و تاجیکستان در فروردین سال ۹۲ بین روسای جمهوری این سه کشور به امضا رسید. این خط آهن حدود ۴۰۰ کیلومتر طول خواهد داشت و از منطقه «آتامراد» ترکمنستان آغاز و با عبور از استان‌های فاریاب، جوزجان، بلخ، سمنگان و قندوز، به شبکه راه‌آهن تاجیکستان وصل خواهد شد.
اما جدی‌ترین چالش در اجرای این پروژه، تامین منابع مالی و تهدیدهای امنیتی در داخل افغانستان است. طالبان در سال‌های گذشته بارها به کارمندان خط آهن در افغانستان حمله کردند و آنان را کشتند.
روابط طالبان با تاجیکستان نیز پرتنش است. گفته می‌شود بخشی از مسئولان جبهه مقاومت ملی افغانستان به رهبری احمد مسعود در تاجیکستان حضور دارند و دوشنبه نیز از سپردن سفارت افغانستان به طالبان خودداری کرده است.
اجرای این پروژه برای تاجیکستان مهم است و این کشور تلاش می‌کند وابستگی‌اش را به ازبکستان در بخش حملونقل زمینی کاهش دهد و به ترکمنستان و ایران وصل شود.
شیرباز کمین‌زاده، رئیس «اتاق صنایع و معادن افغانستان» در گفت‌وگو با ایندیپندنت فارسی گفت: امیدوار است که کار ساخت خط آهن میان ترکمنستان، افغانستان و تاجیکستان در سریع‌ترین زمان ممکن آغاز شود تا هزینه ترانزیت کالا کاهش پیدا کند. کمین‌زاده گفت: «بیشتر واردات نفت و گاز افغانستان از طریق ترکمنستان انجام می‌شود و اگر خط آهن ساخته شود، نفت و گاز با واگن‌ها به آسانی و با هزینه کم به مزارشریف منتقل می‌شود.»
Read More
This section contains relevant reference points, placed in (Inner related node field)
او تاکید کرد که ایجاد خط آهن یکی از خواسته‌های اصلی صنعتگران و سرمایه‌گذاران افغان است و باید به این بخش توجه بیشتری شود.
رئیس اتاق صنایع و معادن از رژیم طالبان خواست که در بخش توسعه خط آهن هرات-خواف اقدام عملی انجام دهند تا افغانستان به خط آهن ترکمنستان وصل شود.
افغانستان از لحاظ منابع زیرزمینی غنی است، اما استخراج این منابع در پایین‌ترین سطح و با کمترین امکانات صورت می‌گیرد. از دید کارشناسان اقتصادی، با استخراج استاندارد معادن، بازارهای منطقه‌ای و حتی جهانی، متقاضیان این منابع خواهند بود.
چین از طریق دهلیز واخان در استان بدخشان با افغانستان هم‌مرز است. رئیس اتاق صنایع و معادن افغانستان تاکید کرد که با تکمیل این خط آهن، یک خط آهن از استان «قندوز» تا «واخان» هم ساخته شود. شیرزمان کمین‌زاده گفت: «اگر افغانستان از طریق خط آهن به چین وصل شود، یک دستاورد بسیار بزرگ اقتصادی به حساب می‌آید. ما منابع زیرزمینی و طبیعی بسیاری داریم که می‌توانیم از طریق خط آهن به چین یعنی کارخانه دنیا صادر کنیم. ما هر ماده معدنی به هر اندازه داشته باشیم، می‌توانیم به چین بفروشیم.»
تاجیکستان و قرقیزستان اختلاف مرزی دارند و هرازگاهی بین این دو کشور درگیری رخ می‌دهد. کمین‌زاده با اشاره به این موضوع تاکید کرد که ساخت این خط آهن باعث می‌شود تاجیکستان از طریق افغانستان، به ترکمنستان و ایران دسترسی پیدا کند.
کمین‌زاده در این مورد افزود: «عملی‌شدن پروژه خط آهن فرصت بسیار طلایی و خارق‌العاده‌ای برای احیای جایگاه تاریخی افغانستان در راه ابریشم قدیم است که آهسته‌آهسته این نقش را ایفا می‌کند.»
او از نهادهای کمک‌کننده، ازجمله بانک جهانی خواست که در راستای حمایت از پروژه‌های بزرگ اقتصادی افغانستان اقدام کنند و گفت: اجرای این پروژه‌ها به نفع مردم و منطقه است. کمین‌زاده افزود: «عملی‌شدن ساخت خط آهن به نفع کشورهای منطقه است، به تامین امنیت و رفاه اقتصادی کمک می‌کند و فقر و بیکاری با اجرای این پروژه‌ها کم خواهد شد.»
طالبان هم تلاش می‌کنند که زمینه اجرای پروژه خط آهن فراهم شود و همچنین ظرفیت نیروی انسانی در این بخش افزایش یابد. ذبیح‌الله مجاهد، سخنگوی طالبان، ماه اکتبر در توییتی نوشت که در یک نشست مجازی میان مسئولان خط آهن طالبان و ترکمنستان تصمیم گرفته شد روند فرستادن دانشجویان افغان به ترکمنستان برای آموزش کار در راه آهن سرعت و گسترش پیدا کند.
از سویی هم طالبان مدعی بازسازی بخش سوم خط آهن هرات-خواف در استان «هرات» هم‌مرز با ایران شده‌اند.
بخت‌الرحمان شرافت، رئیس اداره راه آهن طالبان، در توییتر نوشت که ۸۰ درصد کار بازسازی قطعه سوم خط آهن هرات-خواف تکمیل شده است و گفت‌وگوها در مورد آغاز ترانزیت با ایران از طریق این خط آهن جریان دارد.
با سقوط استان هرات در اوت۲۰۲۱ به‌دست طالبان، بخش زیادی از تجهیزات ایستگاه «روزنگ» دزدیده شد. طالبان گفتند که حدود ۶۵میلیون افغانی به تاسیسات این خط آهن خسارت وارد شده است.
خط آهن هرات-خواف در ایستگاه «روزنگ» شهرستان «غوریان»، استان هرات در آذرماه سال ۹۹ به بهره‌برداری رسید. ساخت خط آهن هرات-خواف در ایران سال ۱۳۸۶ و در افغانستان سال ۱۳۹۵ آغاز شده بود.
دو بخش این خط آهن در ایران تکمیل شده و از دو بخش داخل خاک افغانستان، تنها یک بخش آن با حمایت ایران ساخته شده است. قرار بود که بخشی از قطعه چهارم که تا شهرک صنعتی هرات امتداد پیدا می‌کرد، با حمایت ایتالیا ساخته شود.
با سقوط حکومت جمهوری در ۱۵ اوت ۲۰۲۱ به دست طالبان، بخش زیادی از کمک‌های جامعه جهانی به این کشور متوقف شد و تا‌کنون هیچ کشوری حکومت طالبان را به‌رسمیت نشناخته است.
محمد اشرف غنی، رئیس‌جمهوری فراری افغانستان، در مراسم افتتاح بخش سوم خط آهن هرات-خواف گفته بود که بر اساس پژوهش بانک انکشاف آسیایی، افغانستان دست‌کم به ۲۴۴۰ کیلومتر خط آهن نیاز دارد و بر اساس تخمین اولیه برای ساخت ۱۲۹۰ کیلومتر خط آهن، به حدود یک میلیارد و ۲۵۵ میلیون دلار آمریکایی نیاز است.
او مدعی شده بود که برنامه‌ریزی برای ساخت هزار کیلومتر خط آهن جریان دارد.
افغانستان کشوری کوهستانی و محصور در خشکی است. دسترسی نداشتن به آب‌های آزاد باعث شده است که افغانستان روی حملونقل زمینی متمرکز شود.
میرعثمان بارز، استاد دانشگاه هرات، در صحبت با ایندیپندنت فارسی گفت: سرمایه‌گذاری روی ساخت خط آهن نسبت به جاده‌سازی به‌دلیل داشتن معادن آهن در افغانستان ارزان‌تر تمام می‌شود. بارز افزود: «افغانستان به تناسب موقعیت جغرافیایی و ظرفیتی که دارد، اگر پروژه‌های خط آهن اجرا شود، به ایجاد ثبات، افزایش درآمد و اشتغال کمک می‌کند. جاده‌سازی در افغانستان خیلی گران‌تر از خط آهن است و افغانستان معادن آهن غنی در حاجی‌گک بامیان و غوریان هرات دارد و اگر از این معادن استخراج شود، فولاد مورد نیاز ساخت خط آهن تامین می‌شود.»
او ثبات سیاسی شکننده، تدوام جنگ و خلا حقوقی را از دلایلی می‌داند که سرمایه‌گذاران بزرگ در افغانستان سرمایه‌گذاری نمی‌کنند. بارز افزود: «ثبات سیاسی مشکل و مانع اصلی توسعه در افغانستان به شمار می‌آید، نظام‌ها و رژیم‌ها در فاصله زمانی کم تغییر می‌کنند. حاکمیتی که در افغانستان بر سر قدرت است به رسمیت شناخته نشده است. متاسفانه امنیت در افغانستان تامین نشده است و جنگ جریان دارد. افغانستان تنها کشوری است که قانون اساسی ندارد و نهادهای حقوقی در این کشور به صورت قانونی فعالیت نمی‌کنند. کسی که می‌آید سرمایه‌گذاری کند به این نکات توجه می‌کند.»
