تابستان امسال در روزهای برگزاری کنکور سراسری، اینترنت مناطق حوزه‌های برگزاری آزمون قطع شد؛ اما قطع اینترنت هم نتوانست از لو رفتن سوال‌ها جلوگیری کند. معاون امور آزمون‌های سازمان سنجش به‌تازگی اعلام کرد که قطع منطقه‌ای اینترنت در آزمون کنکور سال قبل ناکارآمد بود و برای جلوگیری از تقلب، باید اینترنت سراسر کشور قطع شود.

در حالی که اغلب کشورها از فناوری‌های پیشرفته و هوش مصنوعی برای جلوگیری از تقلب در آزمون‌های سراسری استفاده می‌کنند، راهکار حکومت جمهوری اسلامی در مقابل این رخداد، قطع اینترنت کل کشور است.

قطع اینترنت در زمان برگزاری کنکور، حذف صورت‌مسئله به‌جای حل مسئله

حسن مروتی، معاون امور آزمون‌های سازمان سنجش، صبح روز چهارشنبه ۱۴ دی، در یک برنامه تلویزیونی از قطع شدن اینترنت کل کشور در زمان برگزاری مرحله اول کنکور در روزهای ۲۹ و ۳۰ دی خبر داد. این تصمیم با واکنش‌ سریع افراد مختلف همراه بود، به شکلی که وزارت ارتباطات اعلام کرد درخواست سازمان سنجش برای قطع اینترنت کشور هنگام برگزاری کنکور سراسری در حال بررسی است و هنوز تصویب نشده است.

حسن مروتی با تاکید بر ناکارآمدی قطع منطقه‌ای اینترنت در کنکور سال قبل، قطع سراسری اینترنت را ضروری عنوان کرد. او برای توجیه قطع اینترنت در روزهای برگزاری کنکور اعلام کرد: «سال گذشته اینترنت به‌صورت نقطه‌ای قطع شد، اما افراد توانسته بودند به آنتن‌های دیگر وصل شوند، چرا که اگر یک آنتنی در یک منطقه‌ای قطع باشد در همان منطقه این امکان وجود دارد که از آنتنی که کمی دورتر است، خط را بگیرند.»

این ادعا در حالی عنوان می‌شود که تاکنون نهادهای ذی‌ربط تدبیر جدی برای جلوگیری از تقلب در آزمون کنکور نداشته‌اند و حتی ابتدایی‌ترین اقدام یعنی راه‌اندازی ورودی کنترل‌شده برای شناسایی وسایل فلزی و دستگاه‌های الکترونیکی شرکت‌کنندگان را انجام نداده‌اند. علاوه بر آن، ادعای کارساز نبودن قطعی نقطه‌ای اینترنت نیز ادعایی بی‌اساس است، چرا که محدوده دسترسی یک آنتن مشخص است و بر اساس اطلاعات منتشر شده، زمان برگزاری کنکور سال قبل، اینترنت چندین منطقه اطراف حوزه‌های برگزاری کنکور قطع شد. اگرچه اقدام قطعی منطقه‌ای نیز رویکردی نادرست و نشان‌دهنده ناتوانی دستگاه‌های مرتبط برای حل مسئله و اتخاذ تصمیم مناسب است.

تجربه قطع اینترنت در کنکور ۱۴۰۱ و مقایسه با تدابیر کشورهای دیگر

آزمون کنکور ۱۴۰۱ از همان نخستین‌ روزهای برگزاری، با حاشیه‌های فراوانی درباره لو رفتن سوال‌ها همراه بود. اولین بار سوال‌های گروه آزمایشی هنر در کانال‌های تلگرامی منتشر شد و رئیس سازمان سنجش هم ضعیف‌ بودن نظارت در روز برگزاری این آزمون را پذیرفت. روزهای بعد در روز آزمون گروه ریاضی و فنی و علوم تجربی، لو رفتن سوال‌ها در گروه‌های تلگرامی ابعاد گسترده‌تری پیدا کرد. سازمان سنجش هم در اقدامی عجیب قبل از پایان آزمون گروه تجربی دفترچه سوال‌ها را در سایتش بارگذاری کرد. در این میان برخی کانال‌های تلگرام اعلام کردند که سوال‌ها را قبل از جلسه کنکور به قیمت ۵۵۰ میلیون تومان فروختند.

در حالی که اینترنت در مناطق برگزاری کنکور ۱۴۰۱ قطع شده بود، رئیس سازمان سنجش لو رفتن سوال‌ها را به شرکت‌کنندگان نسبت داد و گفت: «روز برگزاری آزمون گروه علوم ریاضی به کمک دستگاه‌های آشکارساز، ۷۰ مورد تخلف در سر جلسه امتحان پیدا کردیم و بیش از ۴۵۰ داوطلب متخلف در آزمون گروه علوم تجربی که ابزار الکترونیک به همراه داشتند، شناسایی شدند.»

خوب است بدانیم کشورهایی که همچون ایران کنکور سراسری برگزار می‌کنند، از فناوری‌های پیشرفته برای جلوگیری از تقلب استفاده می‌کنند، نه قطع کردن اینترنت.

سیستم کنترل آزمون در چین در سال‌های اخیر تحولات زیادی داشته است. یک دهه قبل ابتدا دوربین‌های نظارتی برای کنترل شرکت‌کنندگان نصب شدند، سپس دستگاه‌های فلزیاب‌ها آمدند و اکنون از هوش مصنوعی برای تجزیه‌وتحلیل زنده استفاده می‌شود.

فناوری جدید هوش مصنوعی چین برای بررسی و تجزیه‌وتحلیل داده‌های ارسال شده از سالن‌های امتحان و سپس هشدار دادن به مانیتورهای ناظران استفاده می‌شود تا ناظران بررسی کنند که آیا حرکات بدن شرکت‌کنندگان مشکوک است یا خیر. همچنین دستگاه‌هایی در محل برگزاری امتحانات تعبیه شده است که سیگنال‌های تلفن همراه را بررسی می‌کند. در کره‌جنوبی و تایلند هم از فناوری پایش سیگنال‌های رادیویی به‌منظور شناسایی دستگاه‌های تلفن فعال و تجهیزات ارتباطی در آزمون ورودی دانشگاه‌ها استفاده می‌شود.

اما دستگاه‌های اجرایی جمهوری اسلامی به‌جای حل مسئله، حذف مسئله می‌کنند. سال گذشته رئیس وقت مرکز روابط عمومی وزارت ارتباطات در پاسخ به این سوال که چرا از دستگاه مسدودکننده آنتن موبایل در حوزه‌های کنکور استفاده نشد، گفت: «برای حوزه‌های امتحانی کنکور باید چندین هزار جمر تهیه می‌شد که اینترنت ممتحنین و مسئولان اجرایی کنکور را هم با اختلال روبرو می‌کرد؛ پس از جمر استفاده نشد.» او همچنین در پاسخ به این سوال که چرا قطع اینترنت در مناطق موردنظر از قبل به مشترکان اطلاع داده نشد، گفت: «برخی از موضوعات باید در آخرین فرصت اطلاع‌رسانی شوند.»

قطع اینترنت در روز کنکور، بهانه‌ای برای وضع محدودیت‌های جدید

سخنان متناقض و خلف وعده‌های متعدد، موجب از بین رفتن اعتماد شهروندان به حاکمیت شده است. درست در همان روزی که صحبت از قطع اینترنت در روزهای برگزاری کنکور شد، وزیر ارتباطات وعده داد تا پایان دی‌ماه، اینترنت باکیفیت‌ برای استفاده کاربران حرفه‌ای در دسترس خواهد بود. در همان روز که وزیر ارتباطات وعده بهبود اینترنت را می‌داد، خبرگزاری‌های داخلی اعلام کردند که قوه قضاییه موظف شده است با همکاری وزارت ارتباطات، فروشندگان فیلترشکن‌ها را شناسایی و مجازات کند. براین اساس، تولیدکنندگان و فروشندگان فیلترشکن‌ از این پس مشمول مجازات ماده ۷۵۳ قانون مجازات اسلامی می‌شوند. طبق ماده ۷۵۳ قانون مجازات اسلامی، تولیدکنندگان و انتشاردهندگان نرم‌افزارهای غیرقانونی به حبس، از ۹۱ روز تا یک سال، یا جزای نقدی از پنج میلیون ریال تا ۲۰ میلیون ریال، یا هر دو مجازات محکوم می‌شوند.

با توجه به آنکه هر ساعت قطعی اینترنت، ۱.۵ میلیون دلار به اقتصاد کشور ضرر وارد می‌کند، قطعی اینترنت سراسری در روز برگزاری کنکور، به‌هیچ‌وجه پذیرفتنی نیست و تنها بهانه‌ای برای آزمودن روش‌های سخت‌تر و اجرای فیلترینگ پیچیده‌تر است.