همایش سران کشورهای عضو پیمان آتلانتیک شمالی، ناتو، که هفته آینده ۳-۴ دسامبر در لندن برگزار می‌‌ شود، دیدنی خواهد بود.

رهبران ۲۹ کشور عضو ناتو و چند کشور دیگر غیرعضو که متحد این ائتلاف امنیتی جهانی‌اند، در هفتادمین سالگرد تاسیس پیمان آتلانتیک شمالی گردهم می‌‌آیند. هدف از این نشست در بحبوحه چالش‌های فراوان جهانی مانند رشد ملی‌گرایی در بیشتر این کشورها، تجدید وحدت و همدلی است. اما آیا این هدف در جلسهای که دونالد ترامپ، رجب طیب اردوغان، امانوئل مکرون، رؤسای جمهوری آمریکا، ترکیه و فرانسه و انگلا مرکل، صداعظم آلمان در میان رهبران دیگران همتایان خود حضور خواهد داشت، دست یافتنی است؟‌

بزرگترین پیمان نظامی‌‌ جهان، هفتاد سال پیش در ۱۹۴۹ بنیانگذاری شد و امروز در کنار کشورهای فوق، بریتانیا، آلبانی، بلژیک، بلغارستان، کانادا، کرواسی، جمهوری چک، لیتوانی، لیتونی لوکزامبرگ، مونته نگرو، هلند، نروژ، استونی، مجارستان، یونان، ایتالیا، لهستان، پرتغال، رومانی، اسلواکی، اسلوونی، اسپانیا و دانمارک نیز عضو آن هستند.

فلسفه وجودی سازمان این است که حمله به هر عضو این پیمان به مثابه حمله به تمام اعضای ناتو تلقی می‌‌شود.

با تغییرات جو امنیتی جهانی و افزایش تهدیدهای غیرمتعارف، موضوعات بحث رهبران ناتو هم شامل حوزه‌های گوناگون خواهد شد.

هرچند رهبران ناتو از دستآوردهای این سازمان در عرصه امنیت و صلح جهانی و فداکاری و تعهد نظامیان خود تمجید خواهند کرد، مسائل زیادی وجود دارد که ذهن رهبران را به خود مشغول کند. جنگ ضدتروریسم، سلاحهای کشتارجمعی، سیستم دفاعی موشکی بالستیک، دفاع سایبری، بمب‌گذاری کنار جادهای و امنیت انرژی از چالش‌های پیش روی رهبران ناتو است.

ناتو هماکنون در شش نقطه جهان حضور فعالی دارد و در بسیاری موارد با مشکلات فوق دست به گریبان است. افغانستان بزرگ‌ترین محل ماموریت ناتو است که ۸۶۰۰ سرباز چندملیتی سرگرم «حمایت قاطع» تجهیزاتی، آموزشی و حمایتی از نیروهای افغان درگیر جنگ با طالبان هستند. در کوزوو هم، ۳۵۰۰ نیروی ناتو امروز هم برای کمک به تامین امنیت در بالکان مستقر هستند. نیروهای ناتو در سال ۱۹۹۹ در کوزوو مستقر شدند و تا استقلال این کشور و پس از آن براساس قطعنامه ۱۲۴۴ سازمان ملل، حضور خود را همچنان حفظ کرد. اما ماموریت‌های ناتو به مناطق جنگ زده محدود نمی‌‌شود. ناتو در پی حملات یازدهم سپتامبر فعالیتهای ضدتروریستی خود را به دریای مدیترانه هم گسترش داد و تا امروز آن را با سه هدف دفاعی جمعی، مدیریت بحران و تامین امنیت در آب‌ها حفظ کرده است. ماموریت چهارم کنونی ناتو در عراق است که صدها سرباز ناتو برای آموزش نیروهای عراقی در این کشور فعال هستند. یک بخش دیگر ناتو برای حمایت از اتحادیه اروپا فعال است و ششمین ماموریت فعال ناتو، پلیس هوایی است که بعد از حمله روسیه به اوکراین به حریم فضایی آلبانی، مونته نگرو و اسلوانی و منطقه بالتیک گسترش یافته است.

اما بار سنگین مالی این ماموریت‌ها بیشتر بر دوش آمریکا بوده است.

بنابرین یکی از موضوعات مورد بحث در نشست آتی، تقسیم بار مسئولیت میان ۲۹ عضو خواهد بود. دونالد ترامپ بارها از استفاده «بی جا» آمریکا برای ناتو انتقاد کرده و از کشورهای عضو خواسته است بودجه دفاعی خود را افزایش داده و هزینه بیشتری بپردازند.

ناتو امیدوار است با ارائه آمار و ارقام جدید، که نشاندهنده سهم بیشتر دفاعی کشورهای عضو به اندازه دو درصد تولید ناخالص ملی شان تا سال ۲۰۲۴ باشد، جلودار انتقادها شود.

ینس استولتنبرگ، دبیرکل ناتو، در جریان سفر اخیرش به آمریکا و دیدار با ترامپ گفت:‌«پیش از این اعضا بودجه دفاعی خود را کاهش می‌‌دادند. حالا میلیاردها دلار بر آن می‌‌افزایند و متحدان ناتو در اروپا و کانادا نیز بیش از صد میلیارد دلار به بودجه دفاعی خود خواهند افزود.»‌

از سوی دیگر، امانوئل مکرون، رئیس جمهوری فرانسه، دغدغه دیگری دارد. او پیش از این با انتقاد از پیمان ناتو به خاطر عدم هماهنگی میان کشورهای عضو، گفته بود این سازمان از «مرگ مغزی» رنج می‌‌برد. بسیاری از اعضا از این موضع‌گیری که تصور می‌‌کنند باعث تقویت روسیه خواهد شد، برآشفته شدند. این سخن او بعد از حمله ترکیه به سوریه بیان شد و رودررویی مکرون و اردوغان بدون حاشیه نخواهد بود. 

در کنار کشورهای عضو، نشست سران ناتو هرساله میزبان رهبران برخی کشورهای دوست غیرعضو هم خواهند بود. سال گذشته در جلسه رهبران ناتو در بروکسل پترو پوروشینکو، رئیس جمهوری اوکراین و الهام علی اف، رئیس جمهوری آذربایجان، هم شرکت کردند. امسال اشرف غنی، رئیس جمهوری افغانستان در نظر دارد در میان دیگر رؤسای دولت های شریک ناتو راهی لندن شود.

اما در پشت حاشیه های مذاکرات پیچیده امنیتی، شاید تشریفات ملکه الیزابت دوم که در کاخ باکینگهام میزبان رهبران جهان خواهد بود، از چانه‌زنی‌ها و تنش سیاسی بکاهد. سازمانی که تاریخ ۷۰ ساله مشترک، تهدیدها و ارزش‌های مشترک دارد، در شرایط پیچیده کنونی چاره ای جز کنارهم بودن ندارد.