نشست سران در مسکو بین ولادیمیر پوتین و شی جین‌پینگ در ظاهر، تلاشی برای ارسال پیامی جدی به غرب است، مبنی بر اینکه توافقنامه «مشارکت بدون محدودیت»‌ــ که در بازی‌های المپیک زمستانی پکن و در آستانه تهاجم روسیه به اوکراین در فوریه ۲۰۲۲ بین این دو نفر امضا شدــ به قوت خود باقی است.

اما تهاجم فاجعه‌بار پوتین به اوکراین روی این نشست به‌شدت تاثیر می‌گذارد و احتمالا ادامه مذاکرات را تحت‌الشعاع قرار می‌دهد.  

روسیه دارد جنگ اوکراین را می‌بازد. این کشور تاکنون نیروی انسانی و تجهیزات نظامی هنگفتی را از دست داده و اعتبار پوتین نیز به‌شدت مخدوش شده است. به اقتصاد روسیه هم لطمه اقتصادی سنگینی وارد شده؛ چنانکه تحریم‌ها این کشور را به سمت رکود سوق داده، موجب فرار مغزها و سرمایه‌ها شده و نزدیک به ۴۰۰ میلیارد دلار دارایی این کشور در غرب را بلوکه کرده است.

هر روز که می‌گذرد، اوضاع برای روسیه بدتر می‌شود، بی‌آنکه راهی به سمت پیروزی وجود داشته باشد. پوتین امیدوار بود بسیج همگانی پاییزی و حمله زمستانی به او امکان دهد دوباره ابتکار عمل را به دست بگیرد، اما این امیدها در گل‌ولای شهر باخموت در شرق اوکراین و مقاومت نیروهای کی‌یف گیر کردند. ضدحمله‌‌ای که اوکراین برای بهار برنامه‌ریزی کرد، [نتیجه] جنگ را به سود اوکراین تغییر می‌دهد. پوتین به‌شدت دنبال راه فرار است؛ یک خروج اضطراری.

معلوم نیست که آیا پیش‌تر درباره قصدش برای این تهاجم به شی اطلاع داده بود یا خیر. اما اگر هم این کار را کرده باشد، احتمالا شی گمان کرده بود هر جنگی باشد، کوتاه و محدود است و بی‌تردید به پیروزی روسیه می‌انجامد (و با این کار ضربه محکمی به آمریکا و متحدانش در ناتو خواهد زد). با طولانی شدن جنگ، احتمالا شی در تضعیف نیروهای ناتو و روسیه در برابر یکدیگر، منفعتی دیده است.

به نظر می‌رسد تغییری رخ داده است. وزیر خارجه چین در سالگرد این تهاجم در ۲۴ فوریه از طرح صلح ۱۲ماده‌ای رونمایی کرد. پس از آن، برنامه‌های شی برای سفر هفته آینده‌اش به مسکو رونمایی شد و بر اساس گزارش‌ها، بعد از دیدار با پوتین، با زلنسکی، رئیس‌جمهوری اوکراین، تلفنی صحبت کرد. این‌طور به‌ نظر می‌رسد که چین اکنون خواهان صلح است و تمایل دارد برای رسیدن به صلح میانجیگری کند.

چه چیزی تغییر کرده است؟ احتمال دارد شی از حمله نافرجام پوتین در باخموت به این نتیجه رسیده باشد که روسیه برنده جنگ نیست‌ــ و اکنون نگران این است که شکست ویرانگر پوتین در اوکراین تهدیدی برای تغییر رژیم در مسکو باشد. این امر بسیار بعید است اما برای چین سناریو خوفناکی است؛ چون با ظهور یک دولت طرفدار غرب در مسکو، چین در محاصره قرار می‌گیرد. به این ترتیب شی خواهان صلح در اوکراین است تا بتواند پوتین را از مهلکه به در ببرد.

اکنون روسیه و چین همسو هستند اما بدون موافقت اوکراین هیچ توافقی میسر نیست و اوکراین هنوز می‌پندارد که می‌تواند در این جنگ پیروز شود. با این حال، طرح صلح ۱۲ماده‌ای چین شامل مفادی بود که برای کی‌یف اهمیت داشت؛ از جمله بحث «تمامیت ارضی».

نکته موردمنازعه ممکن است این باشد که اوکراین از طمع عضویت در ناتو دست بردارد که این مسئله با ضمانت‌های امنیتی به سبک ایالات متحده آمریکا و اسرائیل از سوی کشورهای ارشد ناتو حل می‌شود. مشکل اینجا است که پوتین به دلیل اشتیاق اوکراین برای عضویت در ناتو به این کشور حمله نکرد؛ او اوکراین را می‌خواهد.  

توافق سر تضمین‌های امنیتی اعضای ناتو برای اوکراین در واقع به این معنا است که روسیه تا ابد اوکراین را از دست می‌دهد. آیا پوتین آن‌قدر ناامید است که برای نجات خود از مهلکه این را بپذیرد؟ به‌زودی می‌فهمیم.

تیموتی اش همکار برنامه روسیه و اوراسیا در اندیشکده چتم هاوس است.