خبر توافق چین و آمریکا بر سر فاز اول توافقنامه تجاری، که مدت‌هاست منتظرش بودیم و تاخیر در تعرفه‌های جدید آمریکا (که قرار بود از هفته پیش عملی شوند و بر نزدیک به ۱۶۰ میلیارد دلار کالاهای چینی تاثیر می‌گذاشتند) جانی تازه به بازار بخشیده‌ است. جوّی از خوش‌بینی در گرفته است. جزئیات نهایی این توافق هنوز معلوم نیستند اما نفس اعلام این خبر، بخشی از عدم قطعیتی را که در سال ۲۰۱۹ بر بازار حاکم بود از میان خواهد برد. با این همه خیلی تحلیل‌گران، از جمله اقتصاددانان بانک‌هایی عمده مثل «سیتی»، محتاط هستند و باور دارند که خطر درگرفتن جنگ بازرگانی هنوز بالاست. این البته به جزئیات نهایی فاز ۱ بستگی خواهد داشت که هنوز امضا نشده و در ضمن پیشرفت اعمال آن در فصل اول سال ۲۰۲۰.

جزئیات کنونی توافق فاز اول

توافق بر سر متن فاز یک انجام شده، اما پیش از امضا تحت بازبینی حقوقی است. این متن عموما به موارد زیر خواهد پرداخت: پاسداشت حقوق مالکیت فکری (از جمله اقدامات چین برای تقویت پاسداشت قانونی کپی‌رایت، نماد بازرگانی و حق اختراع و همچنین بهبود رویه قضایی برای برخورد با تخلفات اینترنتی و کالاهای قلابی)، انتقال فن‌آوری (یعنی وعده چین برای توقف خواسته‌اش از شرکت‌های خارجی برای انتقال فن‌آوری در ازای دسترسی به بازار چین)، تجارت غذا و کشاورزی، خدمات مالی (از جمله بهبود دسترسی شرکت‌های آمریکایی به بخش خدمات مالی چین، مانند بانکداری، بیمه و تعیین اعتبار)، شفافیت نرخ مبادله (از جمله خودداری چین از کاهش ارزش ارز خود برای سودبری در بازرگانی) و حل اختلافات. حذف تعرفه‌ها نیز پس از امضا و اعمال توافق، فاز به فاز اجرا می‌شود.

چنان‌که تحلیل‌گران سیتی اشاره می‌کنند، اطلاعات موجود نشان می‌دهد که کالاهای انرژی و کشاورزی سودبرندگان اصلی از توافق فاز اول هستند. این توافق شامل تعهد پکن به خریداری ۵۰ میلیارد دلار بیشتر از محصولات کشاورزی به اضافه خرید نفت، گاز، خدمات و محصولات تولیدی به ارزش ۲۰۰ میلیارد دلار در طی دو سال می‌شود. اما به گفته سزار روخاس، اقتصاددان جهانی «سیتی»، عدم قطعیت در مورد حجم واقعی خریدهای چین (از جمله سویا، غلات و خوک آمریکایی) همچنان ادامه دارد. این به علت محدودیت جزئيات در مورد تعهدات چین است و این احتمال، که این تعهدات در طی چند سال «فازبندی» شوند.

تعرفه‌ها کنار می‌روند اما خطر برگشت‌شان هست

بخشی از توافق فاز یک این است که تعرفه‌ها حذف می‌شوند. آمریکا تا الان قبول کرده تعرفه ۱۵ درصدی بر ۱۶۰ میلیارد دلار کالاهای چینی را اعمال نکند و در عوض چین نیز تعرفه‌های تلافی‌جویانه ۲۵ درصدی بر خودروهای ساخت آمریکا را اعمال نخواهد کرد. آمریکا در ضمن نرخ تعرفه‌ای را که در روز اول سپتامبر بر فهرستی ۱۲۰ میلیارد دلاری از کالاهای چینی اعمال کرده بود، از ۱۵ به ۷.۵ درصد کاهش می‌دهد. اما تعرفه ۲۵ درصدی آمریکایی بر ۲۴۰ میلیارد دلار کالاهای چینی تغییر نخواهد کرد (چنان‌که ترامپ هم گفته بود) و احتمالا به عنوان اهرم فشار برای پیش‌بردن فاز دوم مذاکرات مورد استفاده قرار خواهد گرفت. اگر پیشروی بیشتری به دست آید امکان حذف تعرفه‌ها بر ۱۲۰ میلیارد دلار کالا و کاهش تعرفه ۲۵ درصدی بر ۲۵۰ میلیون دلار کالا خواهد بود. اما هنوز جزئیات معلوم نیست و معلوم نیست چه چیزی «پیشرفت» به حساب بیاید.

با توجه به این‌که فاز یک هنوز امضا نشده (وزیر خزانه‌داری آمریکا، منوچین، گفته این کار اوایل ماه ژانویه انجام می‌شود)، این خطر موجود است که تیم‌های حقوقی بخشی از متن موجود در توافق را به چالش بکشند. ساز و کار اعمال هم به عدم قطعیت می‌افزاید چرا که گزینه بازگشت تعرفه‌ها در صورتی که آمریکا یا چین موفق به عمل به تعهدات نشوند و قادر به حل اختلافات خود از طریق مشاوره دوطرفه نباشند، موجود است. به علاوه، رسیدن به فاز دوم توافق، پیش از انتخابات ریاست‌جمهوری ۲۰۲۰ همچنان چالش بزرگی است. این فاز بیشتر مربوط به انتقال فن‌آوری و ملاحظات محوری آمریکا در زمینه امنیت ملی است (تا آن‌جا که مربوط به رفتار بازرگانی چین می‌شود).

احیای خوش‌بینی در بازار، اما خوش‌بینی محتاطانه

اعلام توافق فاز اول آمریکا و چین به همراه تصویب توافق آمریکا-مکزیک-کانادا و همچنان انتشار داده‌های اقتصادی مثبت در مورد تولید صنعتی و بازار کار در آمریکا، باعث احیای مجدد خوش‌بینی بازار در مورد رشد بازرگانی و اقتصادی شده است. در روز ۱۹ دسامبر که منوچین اعلام کرد فاز یک در اوایل ماه ژانویه امضا می‌شود، شاخص‌های بازار سهام در آمریکا به رکوردهای جدیدی رسیدند. قیمت‌‌ متوسط نفت (برنت و وستگ تگزاس) نیز به اوج رسید: به ترتیب بشکه‌ای ۶۶.۵۹ و ۶۱.۲۲ دلار. با وجود این اقتصاد جهانی هنوز از طوفان تنش‌های بازرگانی آرام ننشسته. هنوز خیلی جای احتیاط هست. تحلیل‌گران به مخاطرات احتمالی اشاره می‌کنند؛ به‌خصوص اگر یکی از طرفین احساس کند طرف مقابل به تعهداتش عمل نمی‌کند. مثلا اگر چین خرید کالاهای آمریکایی را به سطح ۲۰۰ میلیارد دلاری که آمریکا انتظار دارد افزایش ندهد. فعلا امضای فاز اول، اگر در اوایل ماه ژانویه انجام شود، قدم مهمی‌خواهد بود که به بازار اطمینان می‌دهد هر دو طرف تعهدی جدی و قابل اتکا دارند.