رسانه واشنگتن پست روز چهارشنبه هفتم تیر (۲۸ ژوئن) در گزارشی از وضعیت وخیم بیمارستان‌ها و مراکز درمانی و بهداشتی در افغانستان خبر داد. در این گزارش، که بر اساس بازدید از بیمارستان‌های روستایی در غرب و مرکز افغانستان تهیه شده است، آمده است: «پس از نزدیک به دو سال از سلطه طالبان، بخش بهداشت روستایی در افغانستان به‌سرعت رو به وخامت است.»

در این گزارش به بحران شدید اقتصادی و کمبود بودجه برای نظام بهداشت و درمان افغانستان به‌عنوان بزرگ‌ترین مشکل در این حوزه اشاره شده است. در ادامه، محدودیت‌های طالبان برای زنان نیز بخشی از عوامل بدتر شدن اوضاع خوانده شده است.

پس از سلطه طالبان بر افغانستان و در پی مسدود شدن کمک‌های مالی کشورهای غربی برای پروژه‌های توسعه‌ای و بهداشتی در افغانستان، هزاران مرکز بهداشت و درمان در روستاهای آن کشور بسته شد. اکنون گزارش واشنگتن پست نشان می‌دهد که باقی ماندن فقط چند بیمارستان عمومی در هر استان یا شهرستان بزرگ سبب شده است شمار انبوهی از مردم به این بیمارستان‌ها هجوم ببرند. به‌علت کمبود بودجه، مکان، و کادر درمانی، این بیمارستان‌ها در وضعیتی وخیم قرار دارند.

از سوی دیگر، خشک‌سالی، آفات طبیعی، فقر و در پی آن سوءتغذیه، و نبود امکانات بهداشتی از مواردی است که میزان بیماران را دوچندان کرده است. بر اساس گزارش مزبور، به گفته پزشکان و کادر درمانی بیمارستانی در شهرستان شیندند، کسانی که تا چندی پیش ترجیح می‌دانند با هزینه اندک به پزشک خصوصی مراجعه کنند، اکنون به‌علت نداشتن پول کافی مجبورند به بیمارستان‌های دولتی بروند.

در این گزارش همچنین آمده است که شمار مراجعه‌کنندگان به هزاران مرکز درمانی کوچک و بزرگ وابسته به یونیسف در افغانستان نیز چند برابر افزایش یافته است. این در حالی است که آژانس‌های سازمان ملل متحد همچون یونیسف بودجه جدیدی برای حمایت از مراجعان بیشتر ندارند، بلکه با همان بودجه‌ای که قبلا تعیین شده است کار می‌کنند.

البته باید گفت که آژانس‌های سازمان ملل متحد در شش ماه اخیر عموما با کمبود شدید بودجه مواجه بوده‌اند. به گزارش این سازمان، از آغاز سال ۲۰۲۳ تا کنون، این سازمان فقط ۱۰ درصد از بودجه لازم برای حمایت از بیش از ۲۸ میلیون انسان نیازمند در افغانستان را دریافت کرده است. سازمان جهانی غذا اخیر اعلام کرد که در چهار ماه گذشته مجبور شده است به‌علت کاهش بودجه، کمک غذایی را به ۸ میلیون نفر قطع کند.

در همین حال، علاوه بر بسته شدن مراکز درمانی در بسیاری از نقاط افغانستان، کارکنان بخش بهداشت نیز به‌دلیل محدودیت‌های طالبان و کمبود یا حتی پرداخت نشدن حقوقشان از کار دست کشیده‌اند و این سبب شده است که نظام بهداشت و درمان با کمبود کادر درمانی مواجه شود. با این حال، طالبان هنوز مدعی‌اند که نظام بهداشت و درمان در افغانستان در وضعیت اضطراری نیست و همه‌چیز به‌خوبی پیش می‌رود.

نکته مهم این است که محدودیت‌های طالبان برای زنان بخشی از دلایل کاهش بودجه کمک بشردوستانه به افغانستان است. یک مسئول ارشد بیمارستانی در شهرستان شیندند هرات به واشنگتن پست گفت: «طالبان نیمی از جمعیت ما [زنان] را رها کردند، و اکنون، در نتیجه آن، جهان همه ما را رها کرده است.»

واشنگتن پست نوشته است: «تعداد معدودی از پزشکان امیدوارند که دولت طالبان، که در تنگنای نقدینگی قرار دارد، به کمک آن‌ها بیاید.» در این گزارش همچنین به ناامیدی کادر درمان از همکاری جامعه جهانی نیز اشاره شده است، اما گفته شده است که «به نظر می‌رسد ناامیدی از غرب بیش از پیش به همان اندازه ناامیدی مردم از دولت زیر کنترل طالبان است.»

هرچند وزارت بهداشت طالبان مدعی است که برای بهبود وضعیت بهداشتی در افغانستان می‌خواهد ۲۰۰ مرکز بهداشتی جدید برپا کند، اما کارمندان نهادهای کمک‌رسانی معتقدند که طالبان بدون کمک سازمان ملل متحد هیچ حرکتی در حوزه بهداشت و درمان نمی‌توانند بکنند.

این در حالی است که هنوز هم بخش بزرگی از حقوق ماهانه کادر درمانی در افغانستان را صندوق حمایت از کودکان سازمان ملل (یونیسف) تامین می‌کند. با وجود این، نیاز شدیدی به تقویت نظام بهداشت و درمان، آماده سازی مراکز بهداشتی بیشتر، و تامین تضمین حقوق برای عده بیشتری از کادر درمانی وجود دارد.

به گفته مسئولان یونیسف، کمبود بودجه سبب می‌شود افغانستان برای مقابله با بیماری‌های همه‌گیر یا فاجعه‌های طبیعی بزرگ آماده نباشد. فوزیه شفیق، مسئول بخش بهداشت یونیسف در افغانستان، گفت که نگرانی‌های فزاینده‌ای در مورد افزایش تعداد موارد اسهال حاد آبکی در هفته‌های اخیر پیش آمده است. او گفت: «این وضع بالقوه می‌تواند فاجعه باشد، اما نمی‌توانیم همه تجهیزات را بخریم یا هر میزان نیروی کاری را که نیاز است [در مراکز درمانی] مستقر کنیم.»

علاوه بر دغدغه کمبود شدید بودجه، محدودیت‌های طالبان برای زنان نیز بخشی از مشکلات بر سر راه نظام بهداشت و درمان در افغانستان است. هرچند زنان کارمند در عرصه بهداشت و درمان از ممنوعیت‌های طالبان مستثنی هستند، برخی از برخوردهای طالبان سبب کنار رفتن زنان از کار در این بخش شده است.

یک پرستار واکسیناسیون در غرب افغانستان در استان هرات به واشنگتن پست گفت که مسئولان اداره امر به معروف طالبان، به‌دلیل اینکه مردان به زنان آموزش واکسن می‌دهند، تلاش برای زدن واکسن کرونا در یکی از مناطق را کاملا متوقف کردند.

واشنگتن پست نوشته است که در بلندمدت، اثر محدودیت‌های دولت طالبان بر زنان احتمالا آشکارتر از امروز خواهد شد. بیمارستان‌ها در حال حاضر در تلاش برای یافتن پزشکان زن هستند، زیرا دولت خواهان جداسازی بیشتر بخش‌های زنان و مردان است و ممنوعیت تحصیل زنان در دانشگاه‌ها در ماه دسامبر احتمالا کمبود کارکنان را بیشتر خواهد کرد.