یکی از دوستانم که کارشناس امور جهان عرب بوده و از عمق تحولات خاورمیانه آگاهی دارد، از من پرسید که اوضاع لبنان در شش ماه اول  سال ۲۰۲۰ را چگونه پیش‌بینی می‌کنی؟

برای پاسخ به سؤال این دوست، لازم است نخست اوضاع کنونی لبنان را از نگاه سیاسی و اقتصادی، مورد مطالعه و بررسی قرار دهیم.

از لحاظ سیاسی، در حالی که اعتراضات مردمی در خیابان‌ها جریان دارد، دکتر حسان دیاب، نخست وزیر جدید، مشغول گفت و‌گو و رایزنی با گروه‌ها وجریان‌های سیاسی برای تعیین وزرا و تشکیل حکومت جدید است.

از نگاه اقتصادی، وضعیت در زمان کنونی وخیم و بحرانی بوده و لبنان به سوی یک فاجعه در حرکت است. حتی ممکن است تا چند ماه آینده، موجی از فقر و گرسنگی لبنان را فرا گیرد.

بنا به برآورد سازمان جهانی غذا، تولید محصولات کشاورزی لبنان در سال ۲۰۱۶ به ۲ میلیارد دلار بالغ ‌شده است، اما این رقم در سال ۲۰۱۸ با کاهش رو به رو شده و به ۱.۴ میلیارد دلار رسیده است. بر اساس برآورد مؤسسه تشویق سرمایه گذاری، صادرات لبنان از مواد غذایی که بیش‌تر آن را سبزی‌جات و میوه تشکیل می دهد، در سال ۲۰۱۴ به ۱.۱ میلیارد دلار بالغ گردیده در حالی که صادرات آن در همین سال به ۳.۶ میلیارد، دلار رسیده است.

در کل حجم صادرات لبنان در سال ۲۰۱۸ به صورت اجمالی به ۲.۹ میلیارد دلار و صادرات آن به ۱۹.۹ میلیارد دلار بالغ گردیده است که در نتیجه نزدیک به ۱۷ میلیارد دلار کمبود را در مواد غذایی نشان می‌دهد.

برای جبران این کمبودی‌ بانک مرکزی لبنان، به گرفتن وام متوسل شده است، اما در این حالی است که لبنان در شرایط فعلی توان پرداخت بدیهی‌های خود را ندارد.

کمبود ارز و کمبود مواد خوراکی و افت شدید توان خرید در میان شهروندان از عمده ترین مشکلات آینده در لبنان خواهد بود. اگر در گذشته کارگران لبنانی برای یافتن کار با پناهندگان فلسطینی و سوری، رقابت می‌کردند، در آینده، بر سر خرید کالاهای ضروری، مواد خوراکی و سوخت، به رقابت خواهند پرداخت.

بی‌تردید، مشکلات اقتصادی و گرفتاری‌های مالی، بحران‌های اجتماعی دیگری را نیز در پی خواهد داشت که فرجام آن غیر قابل پیش‌بینی، می‌باشد.

این در حالی است که تا هنوز هیچ طرح و  برنامه‌ای که بتواند مشکلات اقتصادی لبنان را به صورت ریشه‌ای و اساسی حل کند، توسط هیچ نیروی سیاسی ارائه نشده است. تنها ولید جنبلاط، رهبر درزی‌ها و سازمان حزب الله پیروان خود را به توجه به کشاورزی، فرا خوانده اند که می‌توان آن را جزئی از یک برنامه بزرگ بلند مدت به حساب آورد، اما این اقدامات به هیچ عنوان نمی‌تواند پاسخگوی نیازمندی های بی شمار کنونی جامعه لبنان باشد.

در بحبوحه این مشکلات و گرفتاری‌ها و در حالی که اعتراضات ضد دولتی و تظاهرات مردم ناراض و خشمگین ادامه دارد، حسن دیاب از سوی رئیس جمهور لبنان مسئول تشکیل حکومت جدید گردیده است. نخست وزیر جدید، انگشت خود را بر روی زخم گذاشته و مسئولیت بدبختی‌های چند دهه گذشته را بر دوش حکومت‌های قبلی انداخت، اما باید پرسید که خود آقای دیاب و کسانی که او را برای این مقام نامزد کرده اند، تا حال چه دست آوردی داشته اند؟

جای تأسف است که از نگاه سیاسی هم تا کنون برنامه روشنی برای بیرون رفت از وضع موجود از سوی جهت‌های سیاسی، مطرح نشده است. از زمانی که حسن دیاب مکلف به تشکیل حکومت جدید گردیده، تا هنوز سیاست‌گران لبنانی، مشغول تقسیم وزارت‌خانه‌ها و پست های دولتی هستند، گویی مشکل لبنان تنها تشکیل حکومت است و اگر حکومت تشکیل شود همه مشکلات حل می‌شود.

بحران موجود در لبنان، به راه‌حل‌های ریشه‌ای و اساسی نیاز دارد، اما اجرای موفقیت آمیز این راه‌حل‌ها و بیرون کشیدن لبنان از بحران سیاسی و اقتصادی کنونی، بستگی به چگونگی کارکرد حکومت و رابطه‌ آن با جامعه جهانی و جهان عرب به ویژه کشورهای عربی حاشیه خلیج فارس دارد.

از این رو حکومتی که قرار است در بیروت تشکیل شود، بایستی مستقل و پاسخ‌گو به تمام خواسته های معترضان و نیازمندی های لبنان بوده و در صدد ایجاد اصلاحات ریشه ای باشد. لازم است دولت جدید لبنان از یک طرف جلو فساد و رانت خواری را بگیرد و از طرف دیگر با ایجاد روابط مثبت و دوستانه با جامعه جهانی و کشورهای عربی به ویژه کشورهای عربی حوزه خلیج فارس، اعتماد جامعه بین المللی را به دست آورد تا آن‌ها مطابق به چارچوب نشست پاریس کمک‌های خود را به لبنان سرازیر کنند.

تنها در این صورت است که می‌توان در شش ماه اول سال ۲۰۲۰ نسبت به بهبود اوضاع لبنان امیدوار بود اما در غیر آن، نتیجه فاجعه بار و سر انجام نهایت غم‌انگیز خواهد بود.

https://www.independentarabia.com