چین در هفته‌های اخیر باران‌های سیل‌آسایی را تجربه کرد. در نتیجه این بارش‌های  شدید، برخی مناطق زیر آب رفتند، زیرساخت‌های شهری آسیب دیدند و شماری نیز کشته شدند. در‌پی این خسارت‌ها که بخش‌های زیادی از چین را تحت تاثیر قرار داد، سوال‌هایی در مورد میزان اثربخشی طرح «شهرهای اسفنجی» مطرح شد.

شهرهای اسفنجی ایده معماران و طراحان چینی بود که با هدف کاهش مخاطرات باران‌های شدید و افزایش مقاومت در برابر سیلاب‌ها در شهرهای بزرگ ایجاد شد. مبنای آن نیز استفاده بهتر از آب‌ باران با ایجاد تغییرات در معماری، مهندسی و زیرساخت‌های شهری بود.

بااین‌حال، بارش‌های اخیر در شهرهای بزرگ چین این نکته را اثبات کرد که این  شهرها همچنان در برابر باران‌های سیل‌آسا آسیب‌پذیرند. خبرگزاری رویترز به نقل از وزارت مدیریت اضطراری چین، نوشت: «تنها در ماه ژوئیه، سیل و بلایای طبیعی مرتبط با آن، به مرگ و ناپدید شدن ۱۴۲ نفر منجر شده است. همچنین دست‌کم دو هزار و ۳۰۰ خانه تخریب‌ شده‌اند و خسارت‌های اقتصادی ناشی از سیلاب‌ها نیز بالغ‌بر دو میلیارد دلار است.»

چرا شهرهای اسفنجی راه‌اندازی شدند؟

چین از مدت‌ها قبل اعلام کرده بود که در تلاش برای بهبود شیوه‌های مدیریت تغییرات آب‌و‌هوایی است تا از آسیب‌پذیری شهرهای پرجمعیت در برابر سیل و خشکسالی بکاهد. ابتکار شهر اسفنجی با تمرکز بر استفاده بهتر از ظرفیت‌های طبیعت و بهبود ذخیره‌سازی و زه‌کشی، راه‌اندازی شد.

استفاده از آسفالت نفوذناپذیر، ساخت کانال‌ها و حوضچه‌های جدید و همچنین احیای تالاب‌ها، نه‌تنها مقاومت در برابر سیل را بالا می‌برد، بلکه محیط شهری را نیز بهبود می‌بخشد، آن هم در شرایطی که شهرنشینی نابسامان، بخش‌های وسیعی از زمین را در بتن نفوذناپذیر پوشانده است و آسفالت‌های روی تالاب‌ها امکان ته‌نشین شدن آب‌های اضافی را از بین برده‌اند. در این وضعیت جاری شدن سیل امری عادی بود.

بر اساس داده‌های سال ۲۰۱۸ میلادی، در میان ۶۵۴ شهر بزرگ و متوسط چین، دست‌کم ۶۴۱ شهر در برابر سیلاب‌ها آسیب‌پذیر بودند و ۱۸۰ شهر هر سال با خطر سیل مواجه می‌شدند.

تاکنون چه کارهایی انجام شده است؟

مطالعات نشان می‌دهد بسیاری از طرح‌های آزمایشی محلی که تاکنون راه‌اندازی شده‌اند، از‌جمله پروژه‌هایی مانند بام‌های سبز و باغ‌های بارانی که روان‌آب‌ها را کاهش می‌دهند، تاثیر مثبتی داشته‌اند.

با این حال، پیاده‌سازی طرح‌ها با پیچیدگی‌هایی همراه بوده است. با شروع طرح شهرهای اسفنجی در سال‌های ۲۰۱۵ و ۲۰۱۶‌، در مجموع ۳۰ شهر آزمایشی برای اجرای اولین فاز این طرح انتخاب شدند. اینک با وجود گذشت نزدیک به هشت سال، شمار این شهرها افزایش چندانی نیافته است. محققان در ژانویه ۲۰۲۲ خبر دادند که تنها ۶۴ شهر چین قوانینی برای اجرای دستورالعمل‌های شهر اسفنجی تهیه کرده‌اند. به گفته محققان، دولت تاکنون «حداقل توجه» را به ساخت‌وساز شهرهای اسفنجی داشته است.

شهرهای اسفنجی چه محدودیت‌هایی دارند؟

بررسی‌ها نشان می‌دهد که حتی اگر طرح شهرهای اسفنجی به‌طور کامل اجرا می‌شد، نمی‌توانست از بلایای طبیعی جلوگیری کند.

شهر زنگژو یکی از پیشگامان ساخت شهر اسفنجی بود و در سال‌های ۲۰۱۵ و ۲۰۱۶ نزدیک به ۶۰ میلیارد یوان به این برنامه اختصاص داد، اما نتوانست با سنگین‌ترین بارندگی تاریخ خود در سال ۲۰۲۱ مقابله کند.

کارشناسان معتقدند زیرساخت‌های شهرهای اسفنجی به‌گونه‌ای است که نمی‌توانند بیش از ۲۰۰ میلی‌متر باران در روز را تحمل کنند، درحالی‌که بارندگی‌های شدید در شهرهای بزرگ چین بسیار بیش از این است. به‌عنوان‌مثال، میزان بارندگی‌های پایان ماه ژوئیه در یک ایستگاه پکن به ۷۴۵ میلی‌متر رسید. پیش از این نیز ژنگژو شاهد بارندگی بیش از ۲۰۰ میلی‌متر در تنها یک ساعت بود.