شایعه شروط جدید ترخیص خودروهای وارداتی نه‌تنها قیمت خودرو را در ایران ارزان نکرده است، بلکه بازار خودروهای فرسوده و به‌ویژه پیکان‌های قدیمی و آماده اسقاط را داغ‌ کرده است.

روز جمعه ۱۰ شهریور، برخی رسانه‌های رسمی در ایران ضمن انتشار تصاویر آگهی‌هایی در سامانه‌های خرید و فروش کالا اعلام کردند قیمت پیکان‌های قدیمی و آماده اسقاط افزایش ناگهانی یافته است.

به نظر می‌رسد این اخبار تاییدنشده سبب شده است برخی افراد گمان کنند می‌توانند خودروهای فرسوده‌شان را با قیمت‌های باورنکردنی به فروش بگذارند.

عرضه «پیکان بنزینی مدل ۱۳۸۲» به قیمت ۲۸۰ میلیون تومان، یا «پیکان مدل ۱۳۸۳» به قیمت ۴۰۰ میلیون تومان از جمله آگهی‌هایی است که مورد توجه کاربران شبکه‌های اجتماعی قرار گرفته‌ است.

در مراجعه به سامانه‌های اینترنتی خرید و فروش خودرو و دیگر کالاها، مانند «دیوار»، اگرچه مواردی از پیکان‌هایی با قیمت ۱۸۰ تا ۲۲۰ میلیون به چشم می‌خورد، در بیشتر آگهی‌ها بخش قیمت «غیرقابل‌نمایش» اعلام شده است. دلیل این امر را مدیران سامانه «ثبت قیمت خیلی بالاتر به نسبت خودروهای مشابه» از سوی مالکان اعلام کرده‌اند که می‌تواند شایعه درج قیمت‌های ۳۰۰ تا ۴۰۰ میلیونی برخی فروشندگان را تایید کند.

ماجرا تنها معطوف و محدود به پیکان نیست. دیگر خودروهایی با سن نزدیک به ۲۰ سال یا بیشتر از این دچار شوک جهش قیمت شده‌اند. پایگاه خبری نصر با انتشار تصاویر برخی آگهی‌ها نوشته است که در تماس با فروشندگان، به مواردی همچون پراید مدل ۸۴ به قیمت ۵۰۰ میلیون تومان برخورده است که مالک آگهی گفته است: «قیمت همان ۵۰۰ میلیون تومان است و یک صفرش اضافه نیست! این قیمت‌ها به‌خاطر طرح جدیدی است که قرار است با از رده‌ خارج کردن خودروهای فرسوده، مجوز واردات خودرو دریافت کنند.»

با مرور برخی قیمت‌ها متوجه می‌شویم هیچ منطق روشنی در قیمت‌گذاری‌ها دیده نمی‌شود و فروشندگان بنا به تمایل یا شاید تصورشان از شرایط بازار، قیمت‌هایی برای خودروهای قدیمی که در اختیار دارند تعیین کرده‌اند؛ فروشندگانی که پیکان مدل سال ۸۱ را نزدیک و حتی گاه هم‌قیمت با پراید تولید سال ۸۴، یعنی ۳۵۰ میلیون تومان، قیمت گذاشته و عرضه کرده‌اند.

آنچه سبب شده این جهش ناگهانی قیمت خودروهای فرسوده به اخبار منتشرشده ارتباط پیدا کند تاکید فروشندگان بر تکمیل مدارک لازم برای طرح «جایگزینی خودروهای فرسوده» است.

لطف‌الله سیاهکلی، نماینده مجلس شورای اسلامی، انتشار این شایعه را به «سوداگران بازار» نسبت داده و ضمن پذیرش اثر آن بر افزایش ناگهانی قیمت خودروهای فرسوده در چند روز اخیر، گفته است: «از آنجا که آیین‌نامه واردات خودروهای کارکرده هنوز در دولت تصویب نشده است، بنابراین واردات این خودروها کلید نخورده است و این وضعیت نشان‌دهنده فعالیت سوداگران است.»

مصطفی طاهری، نماینده مردم زنجان و عضو کمیسیون صنایع و معادن مجلس، نیز در صفحه «اکس» خود پستی منتشر کرد و تاکید کرد: «قابل‌توجه سوداگران خودروهای فرسوده؛ اگر قیمت خودروهای فرسوده به‌خاطر اسقاط در مقابل خودروهای وارداتی افزایش غیرمعقول داشته باشد، بایستی: اولا با اجرای قانون هوای پاک، مبنی بر عدم تردد خودروهای با عمر بالا، ثانیا تجدیدنظر در قانون سامان‌دهی خودرو، موجب منطقی‌تر شدن قیمت‌ها گردد.» متنی که به گفته کارشناسان به ابهام ماجرا و احتمال حقیقت داشتن شایعه منجر شده است.

خبرگزاری ایسنا منشأ این اخبار را تفسیر غلط و عمدی سودجویان از این آیین‌نامه دانسته و در گزارشی تصریح کرده است: «پس از ارسال آیین‌نامه واردات خودروهای کارکرده به مجلس، یک نماینده مجلس مفاد این آیین‌نامه ۷ بندی را منتشر کرد که آخرین بند آن به موضوع اسقاط خودروهای فرسوده و واردات خودرو مرتبط است.»

این مطلب در تناقض با گفته لطف‌الله سیاهکلی است که ارسال آیین‌نامه به مجلس از سوی دولت را رد کرده بود، اگرچه ایسنا بر تفسیر نادرست بند آخر آیین‌نامه اصرار دارد.

اما کارشناسان معتقدند در آخرین بند آیین‌نامه موضوع الزام اسقاط یک خودرو فرسوده به‌ازای هر خودرو کارکرده وارداتی درج شده است که بر اساس آن، هر فرد حقیقی و حقوقی برای واردات یک دستگاه خودرو کارکرده باید گواهی اسقاط یک دستگاه خودرو فرسوده را ارائه کند.

شرط فرسوده بودن و داشتن شروط اسقاط‌ شدن عامل اثرگذاری این اخبار بر قیمت‌ها شده است و حتی برخی از دارندگان خودروهایی با سن کمتر از ۲۰ سال را  نیز وسوسه کرده است.

به گفته سرپرست ستاد مدیریت حمل‌ونقل و سوخت سازمان راهداری، معیار فرسوده بودن خودرو بر اساس آیین‌نامه خارج‌ کردن خودروهای فرسوده و قانون هوای پاک، مرز سن فرسودگی است. این سن برای خودروهای گوناگون متفاوت است، اما به‌طور کلی، مطابق ماده ۲ آیین‌نامه، ماده ۸ قانون هوای پاک، سن فرسودگی برای خودروهای شخصی  ۱۵ سال است. هرچند در عمل، میزان آلایندگی وسیله نقلیه و ناامن بودن آن مهم‌ترین عوامل تعیین‌کننده در فرسودگی خودرو بوده است. این بدان معناست که سن خودرو در مراحل بعد قرار می‌گیرد.

در این میان، سکوت مقام‌های مسئول در شفاف‌سازی آیین‌نامه واردات خودروهای کارکرده سبب شده است کارشناسان بر این باور باشند که اخبار ملتهب‌کننده بازار خودروهای قدیمی منافعی برای برخی افراد دارد که سبب می‌شود در سکوت مدیران دولتی، حتی اظهارنظر برخی نمایندگان مجلس، به‌جای کاستن از اثر این گونه اخبار تاییدنشده، بیش‌ از پیش به التهاب بازار دامن بزند.

التهاب بازار خودرو و واردات خودرو خارجی که قرار بود قیمت‌ها را در بازار کاهش دهد، اکنون باعث شده است پیکان‌های از رده‌ خارج و خاک‌خورده ناگهان مورد توجه قرار گیرند.