هر سال ۱۰ روز از ماه سپتامبر در تورنتو جشنواره‌ای که آن را به اختصار تیف (TIFF) می‌نامند، فضای مرکز شهر تورنتو را دگرگون می‌کند. در سال ۲۰۲۳، هرچند به دلیل اعتصاب اتحادیه بازیگران و فیلمنامه‌نویسان هالیوود این بازیگران حضور ندارند و آیین فرش قرمز آنچنان که هرسال پررنگ بود، امسال رونق چشمگیری ندارد و ضمنا تبلیغ فیلم‌های هالیوودی هم مجاز نیست، همچنان حدود ۱۸۰ فیلم بلند و کوتاه در این جشنواره شرکت کردند؛ فیلم‌هایی از کارگردان بزرگ جهان که بسیاری از جوایز ارزنده فستیوال‌های معتبر درجه الف از جمله کن و ونیز و مسکو و برلین... را در کارنامه دارند.
هر سال از ایران هم چند فیلم بلند در تیف حضور داشت اما در سال ۲۰۲۳ از ایران تنها یک فیلم بلند در جشنواره فیلم تورنتو شرکت کرده که احتمالا بدون مجوز وزارت ارشاد و فرهنگ اسلامی به جشنواره آمده است؛ فیلم «آشیل» به کارگردانی فرهاد دل‌آرام و تهیه‌کنندگی سعید شاهسواری که فیلمی جسورانه و بدون لکنت درباره زندانیان سیاسی و موضوع اعزام آن‌ها به بیمارستان روانی برای شکنجه مضاعف است.
از آنجا که فیلم برای اولین‌بار در جشنواره تیف رونمایی شد و تنها تعداد اندکی آن را دیده‌اند، بدون لو رفتن داستان و لوث شدن آن می‌تواند خط کلی را تعریف کرد.
فیلمسازی به نام «فرید» (با بازی میرسعید مولویان) که در اوج شهرت و محبوبیت، به دلیل شرایط بد موجود فیلمسازی را رها کرده و در کنج یک بیمارستان در شیفت شب، خود را به فروش وسایل ارتوپدی مشغول کرده، دچار افسردگی خفیفی است و اصرار همسرش ثنا (با بازی ندا عقیقی) و پدرش (با بازی فیروز عقیلی) برای بازگرداندن او به زندگی کارساز نیست.
یک شب سرپرستار بخشی مخفی در بیمارستان (با بازی رویا افشار) با فرید تماس می‌گیرد و از او می‌خواهد برای یکی از بیماران که آن‌قدر با مشت به دیوار کوفته است که مچش درد شدید دارد، یک مچ‌بند بیاورد. فرید از راهروهای تاریک و هراسناکی عبور می‌کند و به بخش مرموز روانی می‌رسد. سرپرستار او را به اتاق زنی به نام هانیه ساغری (بهدخت ولیان) می‌برد. فرید می‌خواهد وارد اتاق شود اما خود را پس می‌کشد. سرپرستار می‌پرسد: «چرا نرفتی تو؟» فرید پاسخ می‌دهد: «لُخت است.» سرپرستار می‌خندد و می‌گوید: «لخت باشد.» و از اینجا ما وارد داستانی پر پیچ‌وخم می‌شویم که با یک پایان‌بندی درخشان به انتها می‌رسد که در واقع آغاز داستان جدیدی است.
«آشیل» نخستین فیلم بلند دل‌آرام است اما او چند فیلم کوتاه هم در کارنامه دارد که دست‌کم یکی از آن‌ها به نام «تتو» که بهدخت ولیان هم در آن بازی می‌کرد، در جشنواره‌های معتبر فیلم کوتاه در جهان موفقیت‌های زیادی به دست آورد.
میرسعید مولویان هم از فیلم‌های گزیده و مهمی از جمله «تومان» به کارگردانی و نویسندگی مرتضی فرشباف و تهیه‌کنندگی سعید سعدی می‌شناسیم که بازی درخشانی نشان داد.
فیلم فرهاد دل‌آرام از نظر تنوع بازیگران و سرشناس بودن و دستمزد گزاف گرفتن فیلم کم‌هزینه‌ای است که با سرمایه‌گذاری مشترک چند نفر تهیه شده است و فیلمی مستقل محسوب می‌شود و آن را می‌توان جز‌و موج جدید فیلمسازی نامید که دیگر به محدودیت‌های وزارت ارشاد و سانسورهای فزاینده تن نمی‌دهد. این فیلم احتمالا هرگز در جمهوری اسلامی اجازه پخش نمی‌گیرد اما این بدان معنا نیست که دیده نمی‌شود. بی‌شک دیده خواهد شد و تاثیر شگرفش را می‌گذارد.
فیلم بلند دیگری که در تیف امسال پخش شد، «پاییز شیدا» (به کارگردانی نورا نیاسری) بود. هرچند این فیلم محصول استرالیا است، موضوع آن به جامعه دیاسپورای ایرانی دهه ۶۰ استرالیا اشاره دارد و زبان غالب آن فارسی است و عوامل فنی و بازیگران اصلی‌اش نیز ایرانی‌تبارند.
کیت بلانشت، بازیگر مشهور هالیوود، تهیه‌کننده این فیلم است و بازیگران مشهوری در آن بازی می‌کنند؛ از جمله زر امیرابراهیمی در نقش شیدا، اسامه سامی در نقش حسین، لیا پرسل در نقش جویس، موژان آریا در نقش فرهاد و رینا موسوی در نقش الی. البته نمی‌توان از بازی سلینا زاهدنیا در نقش مونا، که در واقع کودکی خود نیاسری، کارگردان «پاییز شیدا» است، سخن نگفت.
Read More
This section contains relevant reference points, placed in (Inner related node field)
از آنجا که هنگام نخستین نمایش «پاییز شیدا» در جشنواره ساندنس در اوایل سال ۲۰۲۳، طی جستاری مفصل به نام «پاییز شیدا در جشنواره ساندنس» در همین نشریه در مورد فیلم صحبت شده و گوشه‌هایی از نقد منتقدان سرشناس سینمایی آمده است، علاقه‌مندان را به آن مقاله ارجاع می‌دهم.
به جز این دو فیلم بلند که ایرانی محسوب می‌شدند، چند فیلم کوتاه هم که با ایران مربوطند، نمایش داده شدند.
یاسمن مظفری امسال با فیلم کوتاه «سرزمین مادری» در تیف حضور داشت. او از پدری ایرانی و مادری کانادایی در ساسکاتون در ساسکاچوآن کانادا به دنیا آمده و دانشگاه‌آموخته دانشگاه رایرسون با نام جدید متروپولیتن است. مظفری نخستین بار با فیلم پایان‌نامه دانشجویی‌اش، «آتش‌بازی» (Firecrackers)، در سال ۲۰۱۳ در جشنواره جهانی فیلم تورنتو شرکت کرد. با گسترش همین فیلم، اولین فیلم بلندش را از طریق سرمایه برنامه «Talent to Watch» شرکت تله فیلم کانادا ساخت که سال ۲۰۱۸ در تیف پخش شد و موردتوجه منتقدان سینمایی قرار گرفت.
فیلم «سرزمین مادری» روایتگر جوانی ایرانی در آمریکا است که در سال ۱۹۷۹ با گروگان‌گیری اعضای سفارت آمریکا در ایران و لانه جاسوسی خواندن آن دچار مشکلاتی می‌شود.
«مست دل»، به نویسندگی و کارگردانی مریم تفکری، هم فیلم کوتاه دیگری است که کارگردان آن ایرانی‌تبار است اما فیلم در انگلستان ساخته شده است. فیلم کوتاه «مست دل» روایت خاطرات روزگار جوانی زنی ایرانی است که با ترکیب و درهم‌آمیزی عکس‌‌های اصلی یک عروسی و تکه‌هایی از سینمای داستانی پس از انقلاب ساخته شده است و کاری تجربی محسوب می‌شود.
فیلم کوتاه «شهاب سنگ»، ساخته عاطفه خادمالرضا، یکی دیگر از فیلم‌های کوتاه ایرانی است که در جشنواره ۲۰۲۳ تیف به نمایش درآمد. این فیلم در واقع بیانیه خیزش انقلابی «زن، زندگی، آزادی» است. خادمالرضا که فیلمسازی در حوزه فیلم کوتاه است و تاکنون چند فیلم کوتاه ساخته که برخی بازتاب جهانی داشته‌اند، در این اثر، بی‌پروا از زنان شجاع و دلیر ایرانی دفاع کرده است.
«تایتانیک، نسخه مناسب برای خانواده‌های ایرانی» به کارگردانی فرنوش صمدی، فیلم کوتاه دیگری است که در تیف ۲۰۲۳ حضور دارد. در این فیلم، بازیگران ایرانی مانند بهناز جعفری، صدف عسگری، حامد ادوای و محمد حیدری بازی می‌کنند. فرنوش صمدی در تیف ۲۰۲۰ با فیلم بلند «خط فرضی» حضور داشت که مروری بر آن با همین قلم به نام «خط فرضی؛ فرضی که شکسته نشد» پیش‌تر در ایندیپندنت فارسی منتشر شده بود.
جشنواره جهانی فیلم تورنتو در سال ۲۰۲۳ هم برگزار شد؛ شاید فرش قرمزهای هالیوودی نداشت اما استقبال مردمی از آن کمتر از سال‌های قبل نبود.
