مستاجران به‌خصوص در شهرهای بزرگ ایران در آخرین روزهای تابستان در حالی تلاش می‌کنند مسکن مناسب برای خود دست‌وپا کنند که با توجه‌ به نزدیکی آغاز سال تحصیلی، فصل طلایی جابه‌جایی‌ها در ایران تقریبا به پایان رسیده است.

روزنامه دنیای اقتصاد روز چهارشنبه، ۲۲ شهریور در گزارشی، با اشاره به روزهای پایانی شهریور به مهاجرت دقیقه‌نودی برخی از مستاجرها به سمت خانه‌‌‌های ارزان‌‌‌تر و مناطق پایین‌تر در شهرها پرداخت. این گزارش با رصد شرایط قیمت‌ها از افزایش جابه‌جایی منطقه‌ای مستاجران خبر داد و آن را مهاجرت «از واحدهای مسکونی متراژبزرگ‌ به واحدهای کوچک‌‌متراژ و از مناطق متوسط و شمالی به مناطق ارزان‌تر شهر» توصیف کرد.

بر خلاف سال‌های گذشته که تب افزایش اجاره‌بهای مسکن معمولا از اواخر مرداد فروکش می‌کرد و مالکان نگران از خالی ماندن واحدشان از قیمت مدنظر عقب‌نشینی می‌کردند، امسال رصد نرخ اجاره‌‌ها حاکی از آن است که از ابتدای تابستان تاکنون رشد قیمت‌ها متوقف نشده است و در قیمت‌گذاری برخی واحدهای مسکونی هیچ تناسبی وجود ندارد.

از طرفی به نظر می‌رسد با افزایش متقاضیان اجاره مسکن در مناطق جنوبی شهر که نتیجه کوچ از مناطق شمالی و مرکزی است، قیمت خانه‌های متراژ متوسط به‌خصوص در مرکز شهر‌ها در حال نزدیک‌ شدن به قیمت برخی مناطق شمال شهر است.

کارشناسان املاک در تهران معتقدند مستاجران در مناطق مرکزی پایتخت در کنار تنزل منطقه و کاستن از میزان متراژ مدنظر، به دنبال واحدهایی‌اند که به طور مثال بدون امکاناتی همچون آسانسور باشد تا قیمت کمتر شود. یافتن واحدهایی با سن بنای بالای ۱۵ تا ۲۰ سال هم یکی دیگر از امیدهای مستاجران برای اجاره‌بهای پایین‌تر است.

نکته دیگر در خصوص وضعیت اجاره، اصرار بیشتر مستاجران بر پارکینگ داشتن خانه‌های اجاره‌ای است که به نظر به دلیل افزایش میزان سرقت خودرو در پایتخت باشد. هرچند به گفته مشاوران املاک، با توجه‌ به اینکه خانواده‌های دارای فرزند دانش‌آموز برای انتخاب مسکن پیش از آغاز مدارس فرصت زیادی ندارند، برخی از آن‌ها قید پارکینگ را هم زده‌اند و تنها یافتن سرپناهی مناسب را ملاک قرار داده‌اند.

اما از مشکلاتی که سبب شده تغییر منطقه زندگی هم دردی از مستاجران درمان نکند، مسئله مبلغ ودیعه یا پول پیش است که به نظر می‌رسد از هیچ روال مشخصی تبعیت نمی‌کند. برای مثال، یک واحد ۸۵ متری در منطقه پاسداران با وجود تفاوت قیمت اجاره ماهانه، از نظر مبلغ ودیعه با یک واحدی ۶۵ متری در مناطق غربی و شرقی تهران تفاوت چندانی ندارد.

اصرار مالکان بر افزایش میزان ودیعه که تضمینی برای پرداخت اجاره است، این روزها از الگوی رایج شش ماه تا یک سال اجاره ماهانه هم پیروی نمی‌کند. به‌ویژه آنکه معمولا امکان ندارد ودیعه اعلام‌شده در سال‌های بعد کم می‌شود؛ چرا که مالکان برای بازپرداخت ودیعه به مستاجر قبلی، نیازمند دریافت مبلغی به همان اندازه یا بیشتر از مستاجر جدیدند.

با مرور فایل‌های اجاره در شهرهای بزرگ ایران کمتر به موردی برمی‌خوریم که فارغ از میزان متراژ یا امکانات ثبت‌شده کمتر از ۲۰۰ میلیون تومان پول پیش بخواهد. در برخی مناطق جنوبی شهر هم اگر میانگین ودیعه درخواستی در مناطق مرکزی و شمالی را مبنا قرار دهیم، حداقل ودیعه کمتر از ۳۰۰ تا ۴۰۰ میلیون تومان نخواهد بود.

مرور برخی موارد در تهران شرایط را روشن‌تر می‌کند. به طور مثال، برای اجاره یک واحد مسکونی ۸۰ متری در خیابان آزادی ۸۵۰ میلیون پول‌ پیش، در بلوار فردوس برای یک واحد ۸۵ متری، ۷۴۰ میلیون ودیعه، در ملاصدرا برای یک واحد ۸۹ متری، یک میلیارد و ۴۰۰ میلیون ودیعه، در سعادت‌آباد برای یک واحد ۹۱ متری، یک میلیارد و ۶۰۰ میلیون تومان ودیعه و در خواجه عبدالله برای یک واحد ۱۰۰ متری، یک میلیارد و ۳۰۰ میلیون تومان پول پیش نیاز است.

ودیعه‌ها حالا دیگر بسیار فراتر از سقف ۱۰۰ میلیون تومان وام‌ ودیعه بانک‌ها است که بنا بود کمک‌حال مستاجران باشد. طرح‌های حمایتی دولت هم که بنا بود از اردیبهشت‌ماه عملی و مانع رشد اجاره‌ها در تابستان شوند، هیچ‌کدام توان متوقف کردن روند صعودی اجاره‌بها را نداشتند.

خلیل محبت‌خواه مدیرکل راه و شهرسازی استان تهران در اردیبهشت‌ وعده داد: «دولت امسال به‌طورقطع دست تمامی دلالان و سوداگران را از بازار اجاره کوتاه خواهد کرد و با شناسایی مالکانی که خانه‌های آن‌ها خالی است و نقره‌داغ کردن آن‌ها، بازار اجاره مسکن را به سمت ثبات هدایت خواهد کرد.»

وعده مقام‌های دولتی در حال حاضر حتی توان رساندن قیمت‌های بازار مسکن به متوسط تورم معمول سال‌های پیش را هم نداشته و به گفته شهروندان، در تابستان سال ۱۴۰۲ میزان رشد سالیانه اجاره‌ها از هر سال دیگری بیشتر است.