بر اساس یک بررسی جدید، فضاپیمایی که فضانوردان آمریکایی روی سطح ماه رها کرده بودند، ممکن است موجب ایجاد لرزش‌های کوچکی شود که به «ماه‌لرزه» موسوم‌اند.

به گزارش سی‌ا‌ن‌‌ان، محققان، این نوع ناشناخته فعالیت لرزه‌ای روی ماه را نخستین بار از طریق تجزیه‌و‌تحلیل داده‌های آپولو و با استفاده از الگوریتم‌های جدید، آشکار کردند.

این گزارش حاکی از آن است که نوسان‌های گسترده حرارتی که در ماه رخ می‌دهد، ممکن است سبب انبساط و انقباض سازه‌های انسانی شود و این ارتعاشات را ایجاد کند. 

این گزارش می‌افزاید که سطح ماه، محیط نامساعدی دارد که در آن، دما از منفی ۱۳۳ درجه سانتیگراد در تاریکی تا ۱۲۱ درجه سانتیگراد در تابش مستقیم خورشید، در نوسان است.

این بررسی که پنجم سپتامبر سال جاری میلادی در مجله «ژئوفیزیکال ریسرچ: پلنتس» منتشر شده است، یادآور می‌شود که کل سطح ماه در اثر سرما و گرما منبسط و منقبض می‌شود. 

بنا به این تحقیق، دانشمندان اینک موفق شده‌اند لرزش‌هایی را که ماژول فرود آپولو ۱۷ در ماه ایجاد کرده است، با استفاده از ابزارها و تجهیزات ثبت لرزه‌ها در فاصله چند صد متر دورتر از ناحیه لرزه، شناسایی کنند.

بودجه این بررسی و گزارش مربوطه را ناسا تامین کرده و فرانچسکو سیویلینی، پژوهشگر دوره پسادکتری موسسه فناوری کالیفرنیا و دانشمند مسائل فضایی در مرکز پرواز فضایی گادرد ناسا، آن را انجام داده است. بنا به خلاصه این گزارش، این تجزیه‌و‌تحلیل، دریافت تازه‌ای در خصوص چگونگی واکنش ماه به محیط اطراف خود و عوامل تاثیرگذار بر فعالیت‌های لرزه‌ای آن ارائه می‌دهد. 

غرش‌های ناشی از ماه‌لرزه البته بسیار خفیف‌اند و احتمالا برای فضانوردانی که روی سطح ماه باشند، نامحسوس خواهند بود.

متخصصان می‌گویند، چنانچه ناسا و شرکای این سازمان، براساس اهداف برنامه آرتمیس، برنامه اکتشافی ماه، پایگاهی دائمی روی سطح ماه بسازند، شناخت ماه‌لرزه‌ها ممکن است برای پیشبرد اکتشافات آینده ضروری باشد.

دکتر آنجلا ماروسیاک، پژوهشگر آزمایشگاه ماه و سیارات در دانشگاه آریزونا که در تهیه این مقاله مشارکت نداشته است، در پاسخ به این پرسش که سازه‌های ما در ماه چقدر باید قوی باشند، می‌گوید که این گونه تجزیه‌وتحلیل‌های داده‌ها می‌تواند برای دستیابی به پاسخ این پرسش به دانشمندان کمک کند.

ماه‌لرزه‌های عجیب ناشی از گرمایش و سرمایش فضاپیما در ماه

ماروسیاک همچنین یادآور شد که هر یک از ماموریتهای آپولو، ابزاری برای تشخیص ماه‌لرزه داشتند، اما در این میان، ویژگی فضاپیمای آپولو ۱۷ که در ۱۹۷۲ به فضا پرتاب شد، این بود که مجموعه‌ای از لرزه‌سنج‌ها را در ماه رها کرد که قادر به تشخیص ماه‌لرزه‌های حرارتی یا لرزش‌های ناشی از گرمایش و سرمایش شدید سطح ماه بودند.

پژوهشگران می‌گویند: « در بازه زمانی هشت‌‌ماهه‌ای از ۱۹۷۶ تا ۱۹۷۷، هزاران مورد از این سیگنال‌ها روی چهار لرزه‌سنج مستقر در آزمایش پروفایل ماه‌لرزه‌ای آپولو ۱۷ ثبت شد، اما کیفیت پایین داده‌ها، تجزیه‌و‌تحلیل آن‌ها را دشوار می‌کند.»

به گفته ماروسیاک، دانشمندان سپس «برای تعیین دقیق زمان رسیدن امواج، اندازه‌گیری قدرت سیگنال لرزه‌ای و یافتن جهت منبع زلزله، الگوریتم‌هایی» ساختند و پس از گذشت چند دهه، این داده‌ها را بررسی کردند. تجزیه‌وتحلیل جدید، تیم تحقیقاتی را به این نتیجه رساند که نوع خاصی از ماه‌لرزه - به نام ماه‌لرزه حرارتی تکانه‌ای – منشا طبیعی ندارد، بلکه از گرمایش و سرمایش فضاپیمای موجود در محل ناشی می‌شود.

آلن هاسکر، استاد ژئوفیزیک در کلتک و از نویسندگان این مقاله، می‌گوید که این لرزه‌‌های خفیف هر صبح در ماه، وقتی خورشید به فرودگر می‌تابد، بر اساس یک الگوی منظم و تکراری، رخ می‌دهند. به گفته او، این لرزش‌ها با نوع دیگری از ماه‌لرزه‌ها به نام «ماه‌لرزه‌های حرارتی ناگهانی» که احتمالا ناشی از واکنش طبیعی سطح ماه به قرار گرفتن در معرض نور خورشید است، تفاوت دارد. 

سایر فعالیت‌های لرزه‌ای

پژوهشگران امیدوارند که ماموریت‌های آینده ماه، تصویری جامع‌تر از این پدیده ارائه دهد. گذشته از ماه‌لرزه‌های حرارتی، لرزش‌های عمیق و کم‌عمق و لرزش‌‌های ناشی از برخورد شهاب‌سنگ، نیز در ماه رخ می‌دهد.

در این میان، توجه به یک تفاوت کلیدی میان ماه و زمین نیز مهم است: در سطح ماه، هیچ صفحه تکتونیکی متحرکی وجود ندارد که بتواند سبب چنین رخدادهایی شود. به گفته ماروسیاک، درون ماه مانند زمین فعال نیست، ولی انواع خاصی از رویدادهای لرزه‌ای ممکن است در هر زمان یا مکانی روی سطح ماه رخ دهند.

ماروسیاک بی‌صبرانه منتظر ماموریت فرودگر چاندرایان-۳، فرودگر ماه هند، بود که در آن یک لرزه‌سنج تعبیه شده است. سازمان تحقیقات فضایی هند فعلا بدون انتشار اطلاعات تکمیلی، تایید کرده که این ابزار، ماه‌لرزه‌هایی را شناسایی و ثبت کرده است.

چاندرایان ۳ که نخستین بار این لرزه‌‌ها را در نزدیکی قطب جنوبی ماه ثبت کرده است، اوایل سپتامبر به خواب رفت. دانشمندان اینک تلاش خواهند کرد تا در ۲۲ سپتامبر، زمانی که محل فرود چاندرایان در ماه دوباره وارد محدوده تابش نور خورشید می‌شود، این فضاپیما را برای جمع‌آوری اطلاعات بیشتر، بیدار کنند.

ماروسیاک می‌گوید امیدوار است که لرزه‌سنج‌ها در برنامه آرتمیس نیز گنجانده شوند، چرا که لرزه‌سنج‌ها واقعا برای درک آنچه در ماه می‌گذرد، نه فقط بر سطح، بلکه حتی در اعماق آن، مهم‌اند.

دانشمندان می‌گویند بررسی داده‌های به‌جامانده از دوران آپولو با استفاده از فناوری مدرن، می‌تواند نتایج شگفت‌انگیز جدیدی داشته باشد. هاسکر می‌گوید: «مهم است که تا حد ممکن، از داده‌های موجود اطلاعات به دست بیاوریم تا بتوانیم آزمایش‌ها و ماموریت‌هایی برای پاسخ دادن به پرسش‌های درست، طراحی کنیم.»

ماه، تنها جرم سیاره‌ای جز زمین است که در آن واحد، بیش از یک لرزه‌سنج در آن نصب شده است و بر این مبنا، تنها فرصت و امکانی است که در حال حاضر برای بررسی کامل یک جرم سیاره‌ای دیگر در اختیار داریم.