به دنبال بحران فتنه‌انگیز و روزافزون پیرامون ترور قاسم سلیمانی، درباره علت اصلی حضور این فرمانده ایرانی در بغداد، زمانی که موشک آمریکایی او را هدف قرار داد، صحبت‌هایی به میان آمده است.

نخست‌وزیر عراق اعلام کرده که قرار بود با این فرمانده ایرانی دیدار کند تا پیرامون اقداماتی در راستای کاهش تقابل میان حکومت شیعی ایران و حکومت سنی عربستان سعودی مذاکره کنند؛ مسئله‌ای که ریشه بسیاری از مشکلات در محدوده خاورمیانه و فراتر از آن است.

سخن عادل عبدالمهدی کاملاً واضح بود: «قرار بود صبح روزی که کشته شد با هم دیدار کنیم. آمده بود در پاسخ به پیامی که ما از جانب سعودی‌ها به ایران داده بودیم، پیامی از جانب ایران برساند.»

نخست‌وزیر عراق هم‌چنین افشا کرد که دونالد ترامپ با او تماس گرفته و از او خواسته در مورد حمله به سفارت آمریکا در بغداد میانجی‌گری کند. مقامات عراقی می‌گویند با تعدادی از سران شبهنظامی و شخصیت‌های نظام در تهران تماس گرفته‌اند. سفارت از محاصره در‌آمد و رئیس جمهوری آمریکا شخصاً از عبدالمهدی به خاطر کمکش تشکر کرد.

عراقی‌ها نشانه‌ای از وجود ناامنی برای سفر سلیمانی به بغداد نمی‌دیدند، بلکه برعکس گمان می‌کردند امنیت برقرار باشد. این نشان می‌دهد که ترامپ در کشاندن این فرمانده ایرانی به جایی که بتوان او را هدف قرار داد، نقش داشته است. شاید رئیس‌جمهوری ترامپ از نقش حیاتی سلیمانی در تلاش برای به توافق رسیدن با سعودی‌ها خبر نداشته؛ شاید هم می‌دانسته ولی برایش مهم نبوده است.

حتی شاید بشود گفت رئیس‌جمهوری که این همه بر صادرات اسلحه آمریکا تأکید دارد و پس از قرار گرفتن در مسند قدرت، اولین سفر رسمی‌اش به عربستان سعودی برای فروش تسلیحات بوده (و در جریان این سفر به ایران توپیده) تا صلح میان این کشور و ایران را به هم بزند، به چنین مذاکراتی علاقه‌ای نداشته است. اما این طرز تفکر زیادی بدبینانه است.

عبدالمهدی گفت وقتی فهمید ترامپ هم‌زمان که از میانجی‌گری‌ او تشکر می‌کرد، نقشه حمله به سلیمانی را در سر می‌پرورانده، ناراحت شد. آن حمله مدت کوتاهی پس از تماس تلفنی از سوی رئیس جمهوری اتفاق افتاد.

هم‌چنین احتمال دارد که برنامه‌ریزان نظامی آمریکا از مذاکرات بین ترامپ و عبدالمهدی خبر نداشته‌اند و تا فرصت دست داده، سلیمانی را از پا درآورده‌اند.

شاید اگر روایتی را که مقامات دفاعی و اطلاعاتی واشینگتن ارائه می‌دهند دنبال کنیم، بتوانیم این داستان را بپذیریم. آن‌ها می‌گویند گزینه تروری که پیش روی ترامپ گذاشتند قطعاً رد می‌شد، همانطور که رؤسای پیشین کاخ سفید آن را رد کرده بودند. آن‌ها مصرانه تلاش کرده بودند رد سلیمانی را بزنند، و ناگهان در کمال تعجب‌شان ترامپ دستور حمله را صادر کرده.

وقوع مذاکرات میان ایران و حکومت سعودی - و مهم‌تر از آن، خطر درگیری‌های خشونت‌بار پیش رو باعث شده واکنش ریاض به کشته شدن فرمانده ایرانی سکوت آشکار باشد.

ولیعهد عربستان، محمد بن سلمان - که در شاخ و شانه کشیدن ید طولایی دارد، برادر کوچک‌ترش و معاون وزیر دفاع، خالد بن سلمان، را به واشینگتن فرستاده تا از آمریکایی‌ها درخواست کند خویشتن‌داری به خرج دهند.

خطر جدی تبدیل شدن منطقه به صحنه درگیری و تنش، همکاری بی‌سابقه‌ای میان گروه خلیج - به سرکردگی سعودی‌ها و قطر، برای رفع بن‌بست شکل داده است. وزیر خارجه قطر را به تهران فرستادند تا او هم از ایران درخواست حفظ آرامش کند.

بنا بر گزارش خبرگزاری دولتی قطر، محمد بن عبدالرحمان الثانی، با رئیس جمهوری ایران، حسن روحانی، در تهران دیدار کرد و پیرامون «اقداماتی در جهت حفظ امنیت و ثبات منطقه» صحبت کردند. در امارات متحده عربی نیز وزیر امور خارجه، انور قرقاش، توییت کرد: «باید خرد و تعادل حاکم باشد» و بدین ترتیب خواستار «رویکردی منطقی» به این موقعیت شد.

کشورهای عربی منطقه همان‌طور که در معرض خطر گیر افتادن در آتش درگیری میان ایران و آمریکا هستند، در برابر قدرت شبه‌نظامیان متحد با تهران در لبنان، یمن، عراق و سوریه نیز آسیب‌پذیرند. نگرانی‌‌ها از این است که آیا آمریکا پس از پرتاب موجی از موشک،‌ هنگامی که از کشورهای متحدش انتقام می‌گیرند، کاری می‌کند یا نه.

تابستان گذشته وقتی پهپادها و موشک‌ها به تأسیسات نفتی‌ سعودی‌ها حمله کردند و تولید نفت‌شان را به نصف رساند، خیلی خوب فهمیدند که نمی‌توانند همیشه روی آمریکا حساب کنند. ترامپ صراحتاً ایران را مقصر آن حملات خواند اما آمریکا واکنش نظامی نشان نداد؛ همان‌طور که در باقی حملات حوثی‌های یمن به پادشاهی عربستان نیز واکنشی نشان نداده بود.

در پرتو این حقایق خالد الدخیل، متخصص جامعه‌شناسی سیاسی اهل عربستان، خاطرنشان کرد: «عربستان سعودی و همه کشورهای حوزه خلیج سکوت کرده‌اند و نمی‌خواهند به ضدیت با ایران بپردازند چون شرایط منطقه آنقدر حساس، متشتت و ملتهب است که نباید بیش از این آن را دچار تشنج کرد.»

رابرت امرسون، تحلیل‌گر مسائل امنیتی اهل بریتانیا، گفت واضح است چرا همه احتیاط می‌کنند، «چون معلوم نیست ترامپ چه‌وقت، ناگهان یک موشی می‌دواند و بعد غیبش می‌زند. کشورهای عربی حق دارند خسته شده باشند. صحبت کردن درباره مذاکرات ایران و عربستان جذاب است و باید جزئیات بیشتری پیرامون آن مشخص شود.»

دولت ترامپ هم‌چنان اصرار دارد سلیمانی را به این خاطر کشته که قصد اجرای عملیات ترور داشته، اما برای این حرفش دلیل و مدرکی ارائه نمی‌کند. صحت این ادعا روز به روز بیشتر محل تردید است و پرسش‌ها هم‌چنان باقی‌اند. خاطرات بسیاری از دوران صدام حسین وجود دارد و زرادخانه سلاح‌های کشتار جمعی‌ او که وجود خارجی نداشت. عواقب تروری که در بغداد صورت گرفت، مدت‌های مدید ادامه خواهد داشت.