بسیاری از افراد روزشان را با نوشیدن یک فنجان قهوه یا چای آغاز می‌کنند و در طول روز هم چندین بار برای رفع خستگی به انواع قهوه و نوشیدنی‌های حاوی کافئین پناه می‌برند اما برخی افراد به کافئین وابستگی یا حتی اعتیاد دارند.

به گزارش وری‌ول هلت، وابستگی و اعتیاد به کافئین در دسته اختلالات روانشناختی قرار می‌گیرند و محققان این حوزه در تعریفی دقیق‌تر آن را اختلال مصرف کافئین می‌نامند. از علائم مربوط به اختلال مصرف کافئین می‌توان به اضطراب، بی‌خوابی و حالت تهوع اشاره کرد.

علائمی که نشان‌د‌هنده وابستگی به کافئین است

سوال مطرح این است که آیا کافئین واقعا اعتیادآور است؟ پاسخ کوتاه این است: بله، می‌تواند باشد.

اختلال مصرف کافئین به اختلال یا ناراحتی‌های بالینی قابل‌توجهی منجر می‌شود. این اختلال معمولا با سه نشانه اول زیر همراه است و علائم دیگر ممکن است به دنبال‌ آن‌ها آشکار شوند:

ـــ میل شدید و مداوم برای مصرف کافئین و تلاش‌های ناموفق در کاهش یا کنترل آن

ـــ مصرف مداوم کافئین در حالی که می‌دانید نتیجه‌اش مشکلات جسمی و روحی است

ـــ بروز برخی ‌علامت‌ها در صورت مصرف نکردن آن

ـــ مصرف حجم یا مدت زمان بیشتر مصرف آن

ـــ مصرف کافئین در صورتی که با کار و مسئولیت در خانه و اداره تداخل ایجاد می‌کند

ـــ ولع مصرف کافئین

ـــ ادامه مصرف آن با وجود مشکلات فردی و اجتماعی

حساسیت به کافئین، وابستگی به آن و کنار گذاشتن کافئین

حساسیت به کافئین از میزان وابستگی مصرف‌کننده به آن خبر می‌دهد. اگر حساسیت شما به کافئین کم است، احتمالا برای کسب تاثیر مطلوب لازم است قدری زیادتر از آن بنوشید تا احساس خوبی به شما دست بدهد. اما اگر حساسیتتان به کافئین زیاد باشد، با عوارضی مانند عصبی شدن روبرو خواهید شد.

وابستگی به کافئین به این معنی است که بدن شما هر روز به کافئین نیاز دارد و احتمالا بدون مصرف آن در تمرکز دچار مشکل می‌شوید یا مشکلات دیگری برایتان پیش می‌آید.

علامت‌های مربوط به ترک کافئین کدام‌اند؟

از نشانه‌های مربوط به ترک کافئین می‌توان به سردرد، خستگی، تحریک‌پذیری، حالت افسردگی، مشکل در تمرکز و حتی علائمی شبیه آنفلوانزا اشاره کرد.

نشانه‌های ترک کافئین از ۱۲ تا ۲۴ ساعت پس از قطع مصرف شروع می‌شود و معمولا تا کمی بیش از یک هفته ادامه خواهد داشت.

چقدر کافئین شما را معتاد می‌کند؟

از آنجایی که حساسیت به کافئین در افراد مختلف متفاوت است، برای میزان مصرف آن عدد دقیقی وجود ندارد. علاوه بر این عواملی مانند وزن و مصرف برخی داروها نیز بر چگونگی مصرف کافئین در افراد تاثیر‌گذارند.

می‌توان گفت که اعتیاد و وابستگی به آن به جای مقدار کافئین با رفتارها و افزایش ظرفیت مصرف آن مشخص می‌شود. مثلا نیاز به مصرف مقدار بیشتر کافئین نشان می‌دهد که ظرفیت شما برای حجم بیشتر آن افزایش یافته است. افزایش ظرفیت یکی از نکات کلیدی اعتیاد و وابستگی است.

سازمان غذا و دارو برای اکثر بزرگسالان سالم مقدار ۴۰۰ میلی‌گرم در روزــ حدود چهار فنجان‌ــ را تعیین کرده است. البته زنان باردار یا شیر‌ده باید بسیار کمتر از این میزان مصرف کنند. در دوران بارداری بیشتر از ۲۰۰ میلی‌گرم در روز و در دوران شیر‌دهی بیش از  ۳۰۰ میلی‌گرم در روز مجاز نیست.

نوشیدنی‌هایی که کافئین بالایی دارند

برخی از نوشیدنی‌ها حاوی مقدار بیش از حد کافئین‌اند. مصرف این‌ نوشیدنی‌ها به‌ویژه به طور مرتب، ظرفیت مصرف‌ شما را بالا می‌برد و علامت‌های مربوط به ترک آن را بیشتر می‌کند.

از نمونه‌های این نوشیدنی‌های حاوی کافئین بالا می‌توان به اسپرسو و نوشیدنی‌های انرژی‌زا اشاره کرد.

چگونه کافئین کمتری مصرف کنیم؟

اگر به دنبال راهکارهایی برای ترک کافئين می‌گردید، این کار را تدریجی انجام دهید. توصیه محققان این است که این روند در یک دوره چهار تا شش هفته‌ای انجام شود.

شرکت‌کنندگان در یک پژوهش روال کاهش کافئین مصرفی‌شان را چنین شرح دادند:

هفته اول: ۷۵ درصد مصرف روزانه‌ کافئین

هفته دوم: ۵۰ درصد مصرف روزانه کافئین 

هفته سوم: ۲۵ درصد مصرف روزانه کافئین

هفته چهارم: ۱۲.۵ درصد مصرف روزانه کافئین 

هفته پنجم: کمتر از ۵۰ میلی‌گرم کافئین در روز مصرف کنید

نوشیدنی‌های دیگر را جایگزین کنید

نوشیدنی‌هایی که کافئین پایینی دارند عبارت‌اند از: دمنوش‌های گیاهی، قهوه قارچ، آب‌ گازدار، آب‌ لیمو، اسموتی، آب میوه.

تنظیم بدن برای پذیرش نوشیدنی جدید شاید قدری دشوار و زمان‌بر باشد. به همین دلیل می‌توان کاهش مصرف نوشیدنی‌های حاوی کافئین و افزایش مصرف نوشیدنی‌های کم‌کافئین را به‌تدریج انجام داد.