دهه‌ها است که دانشمندان تلاش می‌کنند معمای افسردگی پس از زایمان را حل کنند، از جمله اینکه چرا برخی زنان مبتلا می‌شوند و برخی نه. این بیماری‌ــ که مشخصه‌اش احساس اندوه شدید و حتی فکر آسیب به خود یا کودک است‌ــ می‌تواند برای مادر، نوزاد و کل خانواده ویرانگر باشد.

به گزارش واشنگتن‌پست، پژوهشی جدید شاید پاسخ این معما باشد. گرچه افسردگی پس از زایمان با نوسان‌های هورمونی دوره بارداری مرتبط است، دانشمندان می‌گویند که ممکن است سیستم ایمنی نقشی بزرگ‌تر از آنچه پیش‌تر تصور می‌شد در این موضوع بازی کند.

این یافته‌ها می‌تواند شیوه تشخیص و درمان افسردگی مرتبط با بارداری را به‌کلی تغییر دهد. از همه مهم‌تر، این پژوهش ممکن است به شناسایی مادرانی که بیشتر در معرض خطر قرار دارند کمک کند، و به این ترتیب، حمایت و درمان قبل از بروز علائم آغاز شود.

تمرکز بر ارتباط بین سلامت سیستم ایمنی و افسردگی پس از زایمان بخشی از تغییری است که در حوزه مطالعه بیماری‌های روانشناختی در حال وقوع است. دانشمندان در سراسر جهان دریافته‌اند که عارضه‌‌های زمینه‌ای خود‌ایمنی و التهابی می‌تواند تاثیر عمیقی بر مغز داشته باشد و ممکن است در بیماران مبتلا به انواع عارضه‌های عصبی‌روانشناختی، از جمله افسردگی، شایع‌تر از آن باشد که پیش‌تر تصور می‌شد.

بندتا لونر، استاد روانشناسی در دانشگاه اوهایو، می‌گوید یافته‌های دانشمندان نشان می‌دهد مادر شدن تغییر قابل‌ملاحظه‌ای در مغز ایجاد می‌کند که بسیاری از پژوهشگران آن را «دوره مهم دیگری از رشد و تکامل مغز مشابه اوایل زندگی یا نوجوانی» می‌دانند.

این تغییرات مغزی ممکن است کلید شناخت رفتار مادرانه و چگونگی بروز افسردگی مرتبط با بارداری باشد. به عقیده بسیاری از کارشناسان، اطلاع از سازوکار زیست‌شناختی افسردگی پس از زایمان به انگ‌زدایی و شرم‌زدایی از این عارضه شایع کمک کند.

عوارض زیست‌شناحتی افسردگی مرتبط با بارداری

بسیاری از مادران دوره‌ای از اندوه، زودرنجی و تمایل به گریه دارند که معمولا تا چند روز پس از زایمان ادامه دارد. اما از هر ۵ زن، یک نفر در دوره بارداری یا پس از آن، دچار شکل شدیدتر، طولانی‌تر و ناتوان‌کننده‌تر افسردگی می‌شود که با حس ناامیدی شدید، بی‌علاقگی، و در موارد نادر، روان‌پریشی همراه است.

این احساسات ممکن است هفته‌ها، ماه‌ها یا حتی سال‌ها ادامه داشته باشند و در ایجاد الفت میان والد و نوزاد و مراقبت مانع ایجاد کند. این عارضه همچنین عامل عمده مرگ‌و‌میر قابل‌پیشگیری مادران است، ۲۰ درصد مرگ‌های پس از زایمان در اثر خودکشی است.

پاسخ سیستم ایمنی به بارداری و مادری

اکنون، دانشمندان بیش از پیش پی برده‌اند کل مسئله افسردگی پس از زایمان تغییر هورمون‌ها نیست. فعالیت سیستم ایمنی بدن نیز در دوره بارداری دچار نوسان می‌شود.

در سه‌ماهه اول، التهاب در بدن افزایش پیدا می‌کند تا به لانه‌گزینی جنین کمک کند. در سه ماهه دوم، سیستم ایمنی بدن در وضعیت ضد‌التهابی قرار می‌گیرد تا از حمله به جنین در حال رشد جلوگیری شود.  در سه ماهه سوم و با نزدیک شدن به زمان زایمان، سیستم ایمنی بدن دوباره وارد حالت التهابی می‌شود تا به انقباض‌های رحمی و تولد نوزاد کمک کند.

به گفته دانشمندان، با التهاب بلندمدت و فعالیت سیستم ایمنی، سیتوکین‌های التهابی از بدن به مغز می‌روند، باعث التهاب‌عصبی می‌شوند و در نهایت بر نواحی مغزی دخیل در افسردگی اثر می‌گذارند.

لنا بروندین، استاد علوم زوال عصبی در موسسه ون اندل، می‌گوید افسردگی مرتبط با بارداری ممکن است نمونه‌ای شاخص از زیرمجموعه التهابی افسردگی باشد که به‌دلیل تغییر عمده در فعالیت ایمنی در دوره بارداری و پس از زایمان رخ می‌دهد.

در پژوهشی که اخیرا روی ۱۶۵ زن پس از زایمان انجام شد، برودین و همکارانش دریافتند که افزایش سیتوکین‌های التهابی با افزایش خطر ابتلا به افسردگی شدید و خودکشی پس از زایمان همراه است.

یافته‌های پژوهشی دیگر نشان داده است در زنانی که به افسردگی پس از زایمان مبتلا می‌شوند، فعالیت برخی سلول‌های ایمنی که در دوره بارداری سرکوب می‌شوند، پس از زایمان به وضعیت قبل بازنمی‌گردد.

اختلال در خواب و افزایش استرس و فشار عصبی نیز بر سیستم ایمنی بدن تاثیر می‌گذارد و التهاب را افزایش می‌دهد. ارتباط بین استرس و سیستم ایمنی بدن همچنین توضیح می‌دهد که چرا افسردگی پس از زایمان ممکن است حتی در والدینی بروز کند که تجربه مستقیم بارداری و زایمان ندارند. از هر ۱۰ پدر، یک نفر به افسردگی پس از زایمان مبتلا می‌شود. این موضوع در مورد برخی والدین که کودکی را به فرزندی می‌پذیرند نیز صدق می‌کند.