حمله هفتم اکتبر حماس به اسرائیل و حمله متقابل اسرائیل به نوار غزه، نقش مهمی در شکل‌دهی به رخدادهای آینده خاورمیانه در سال ۲۰۲۴ خواهد داشت. نبرد غزه به‌طرز غم‌انگیزی بر فلسطینیان در غزه و کرانه باختری تاثیر گذاشت و به کشته و زخمی‌شدن ده‌ها هزار نفر و آواره‌شدن صدها هزار نفر دیگر انجامید.

همچنان انتظار می‌رود این جنگ در سال جاری بر سراسر منطقه پیامدهای جدی از خود به جا گذارد. از سوی دیگر، نبرد غزه به اعتبار ایالات متحده و قدرت‌های غربی که به‌رغم نقض قوانین جنگ، قوانین بین‌المللی بشردوستانه و سایر قوانین و هنجارهای بین‌المللی ازسوی اسرائیل در نوار غزه، در کنار آن قرار گرفته‌اند، لطمه خواهد زد.

آمارگیری‌های متعدد انجام‌شده در نوار غزه که از آغاز عملیات نظامی کنونی اسرائیل تحت محاصره قرار دارد، نشان می‌دهد که آوارگی در میان فلسطینیان به میزان بی‌سابقه‌ای افزایش یافته است.

تخمین زده می‌شود که از جمعیت ۲.۲میلیون نفری نوار غزه که حدود ۸۰درصد آن‌ها در سال ۱۹۴۸ با خانواده‌هایشان به عنوان پناهنده ثبت شده‌ بودند، حداقل ۸۵ درصدشان تا پایان سال ۲۰۲۳ مجبور به ترک خانه‌های خود شده‌اند.

حملات گسترده اسرائیل به ویرانی کلی نوار غزه و تخریب زیرساخت‌های حیاتی، از جمله محله‌های مسکونی، مدارس، بیمارستان‌ها، مغازه‌ها و تاسیسات آب و برق منجر شده است. این شرایط وحشتناک که با فروپاشی سیستم بهداشتی غزه همراه است، محیطی بسیار مساعد برای شیوع بیماری‌های عفونی ایجاد می‌کند. برخی از کارشناسان پیش‌بینی می‌کنند که در صورت ادامه وضعیت کنونی، ممکن است در چند ماه آینده تعداد قربانیان ناشی از بیماری‌های عفونی بیشتر از تعداد کسانی باشد که در نتیجه حملات اسرائیل جان باخته‌اند. توجیه چنین شرایط فاجعه‌باری ازسوی قدرتمندترین کشورهای جهان بیانگر این واقعیت است که در جامعه به‌اصطلاح جهانی امروز، زندگی برخی از توده‌های جامعه نسبت به زندگی برخی دیگر اهمیت بیشتری دارد.

از سوی دیگر، تحولات سه ماه اخیر در سال گذشته حاکی از آن است که دامنه فعالیت‌های گروه‌های مسلح مورد حمایت ایران در منطقه، از جمله حزب‌الله در لبنان، حماس در فلسطین، حوثی‌ها در یمن و شبه‌نظامیان شیعه در عراق در سال جاری گسترش بیشتری خواهد یافت. اگرچه گروه‌های یادشده تابه‌حال به‌عنوان سازمان‌هایی باقی‌مانده‌اند که جامعه جهانی آن‌ها را به رسمیت نمی‌شناسد، اما این گروه‌ها در طول سال گذشته توانسته‌اند نقش‌های مهمی را در حوزه نفوذشان در منطقه، ایفا کنند.

پس از وقوع حمله هفتم اکتبر حماس به اسرائیل، این گروه‌ها در تلاش‌هایی که برای مقابله با جنگ بی‌رویه اسرائیل علیه فلسطینی‌ها و برتری نظامی آن در منطقه جریان دارد، شرکت کردند. سازمان حزب‌الله لبنان عملا وارد درگیری‌های خشونت‌آمیزی با نیروهای اسرائیلی شد که درنتیجه، ده‌ها تن از افراد غیرنظامی و سربازان هر دو طرف کشته شدند. افزون بر اینکه ده‌ها هزار نفر از ساکنان روستاها و شهرک‌هایی واقع در امتداد مرز دو کشور مجبور به ترک خانه‌هایشان شدند. از سوی دیگر، شبه‌نظامیان حوثی با هدف قرار دادن کشتی‌هایی در دریای سرخ که ادعا می‌کنند به اسرائیل تعلق دارد، خطوط کشتی‌رانی در دریای سرخ و آبراه حیاتی باب‌المندب را با تهدید روبه‌رو کردند و سعی دارند مانع عبور کشتی‌ها از این گذرگاه آبی مهم شوند. همچنان شبه‌نظامیان عراقی نیز مواضع و پایگاه‌های نیروهای آمریکایی را در سوریه و عراق هدف حمله قرار دادند.

با این حال، تل‌آویو و واشنگتن در مقابل این چالش‌ها، با خودمحوری و غرور، از پذیرش حقایق سر باز زدند.

اسرائیل که از حمایت کورکورانه سیاسی و نظامی ایالات متحده برخوردار است، همچنان به دنبال شهرک‌سازی و توسعه شهرک‌های یهودی‌نشین است و استدلال آن این است که «حق با کسی است که زورش بیشتر است». واشنگتن و تل‌آویو نمی‌خواهند به حقوق مردم فلسطین اعتراف کنند و این حقیقت را بپذیرند که فلسطینی‌ها نمی‌خواهند به عنوان شهروند درجه دوم در یک کشور آپارتاید زندگی کنند. تردیدی نیست که ادامه چنین شرایط ناهنجاری باعث می‌شود گروه‌های مسلح وابسته به «محور مقاومت» در سال جاری به شهرت و قدرت بیشتری دست یابند.

حمله بی‌سابقه حماس در هفتم اکتبر به اسرائیل و پاسخ تند تل‌آویو، باعث شد مهره‌های زیادی در صفحه شطرنج منطقه بازآرایی شوند. با این حال، ایالات متحده به‌جای اینکه با پویایی‌های در حال تغییر برخورد کند، جو بایدن، رئیس‌جمهوری آمریکا و آنتونی بلینکن، وزیر امور خارجه آن کشور، به طور کاملا کورکورانه وارد منطقه شدند. دولت بایدن با نادیده‌گرفتن تنش‌ها و نیازهای مختلف کشورهایی مانند مصر، اردن و عراق و حمایت پیوسته نظامی، مالی و سیاسی از بنیامین نتانیاهو و دولت تندرو او، سرمایه سیاسی خود را در خاورمیانه از دست داده است.

در برنامه کارزار انتخاباتی بایدن در سال ۲۰۲۰، خاورمیانه حضور چندانی نداشت، اما چین در محور توجه قرار داشت. امروز نیز بایدن به‌جای آغاز فصلی جدید در سیاست خارجی در خاورمیانه، سرکوب فزاینده اسرائیل در کرانه باختری و نوار غزه را نادیده گرفت، با بحران‌های متعدد در لبنان به سردی برخورد کرد و به چالش‌های حکومتی در عراق علاقه کافی نشان نداد. این در حالی است که جز آمریکا، هیچ قدرت دیگری در جهان نمی‌تواند اقدامات فاجعه‌بار اسرائیل در نوار غزه را مهار کند. اگر وضعیت کنونی همچنان ادامه یابد، نتانیاهو ممکن است در سال جاری، مردم غزه را وادار به مهاجرت به مصر و توافق‌های صلح اسرائیل با مصر و اردن را عملا نابود کند. البته چنین تحولاتی باعث شعله‌ور شدن اعتراض‌ها در سراسر منطقه می‌شود و راه را برای چین باز می‌کند تا خود را به جایگاه بازیگر اصلی قدرت جهانی منطقه برساند.

از سوی دیگر و با توجه به اینکه عملیات نظامی اسرائیل در غزه به مطرح‌شدن اتهامات نسل‌کشی و جنایت علیه بشریت منجر شده است، ممکن است در سال ۲۰۲۴ تلاش‌های جامعه جهانی برای حساب‌رسی از اسرائیل به‌دلیل نقض حقوق بشر احیا شود و دولت اسرائیل و حامیانش را به نشان‌دادن واکنش سرکوبگرانه وادارد. همچنین با نزدیک‌شدن به زمان برگزاری انتخابات ریاست‌جمهوری ایالات متحده در سال جاری، ممکن است مقام‌های آمریکایی چنین احساس کنند که باید برای جلوگیری از به‌خطر انداختن حمایت جوامع ذی‌نفع و کمک‌کنندگان اصلی، از اقدام‌های سرکوبگرانه بیشتر علیه فعالیت‌هایی که به طرفداری از فلسطین انجام می‌شود، حمایت کنند.