ایران و متحدانش وعده دادند که با طرح ایالات متحده برای تعیین قلمرو اسرائیل و فلسطین، مقابله خواهند کرد. اما این طرح که توسط داماد آقای ترامپ، جرد کوشنر و لابی گران واشنگتن‌‌نشین آماده شده است، مورد استقبال متحدان ایالات متحده پیرامون خلیج فارس قرار گرفته است.

حساب کاربری آیت‌الله خامنه‌ای، ولی فقیه ایران، در توییتر، گفته‌های وی در ۱۸ ماه گذشته را نقل قول کرد که مصادف بود با وقتی که جرد کوشنر، همسر ایوانکا ترامپ و ملاک و ساختمان‌ساز جوان به دنبال جذب حمایت برای طرح صلح خاورمیانه افتاد.

این نقل‌قول از او می‌گوید: «به کوری چشم دولتمردان آمریکا سیاست شیطانی و خبیث آمریکا در مورد فلسطین با نام #معامله_قرن به توفیق الهی هرگز تحقّق نخواهد یافت ... قضیّه‌ی فلسطین از یادها نخواهد رفت و مسلّماً ملّت فلسطین و همه ملّتهای مسلمان در مقابل آنان خواهند ایستاد و نمیگذارند #معامله_قرن اتفاق بیفتد.»

ایران که همراه با فلسطین و بسیاری از دیگر کشورهای عربی در مذاکرات طرح صلح دولت ترامپ حضور نداشت، سابقه‌ای طولانی در استفاده از گروه‌های شبه‌نظامی وابسته به خود دارد تا طرح‌های امریکا در منطقه را خنثی سازد، از جمله اقدامات ایشان در لبنان در دهه ۱۹۸۰، اسرائیل و مناطق فلسطینی در دهه ۱۹۹۰، عراق در دهه ۲۰۰۰، و سوریه و یمن در دهه ۲۰۱۰.

این طرح که معامله قرن نام دارد مورد تمجید بنجامین نتانیاهو، نخست‌وزیر اسرائیل قرار گرفت. او که در مراسم رونمایی از این طرح در روز سه‌شنبه حاضر بود گفت این طرح «طرحی بی‌نظیر برای اسرائیل و معامله‌ای عالی برای صلح است.»

دیوید فریدمن، سفیر ایالات متحده در اسرائیل در مصاحبه با خبرنگاران روز چهارشنبه، تاکید کرد «هنوز خیلی زود است تا درباره واکنش فلسطینیان گمانه‌زنی کرد.»

اما واکنش منفی ایشان وسیع و سریع بود و در اقدامی کم‌سابقه که حاکی از اتحاد آنها بود، توسط بسیاری از گروه‌های فلسطینی با آن مخالفت شد.

محمود عباس، رئیس جمهور فلسطین و رهبر حماس، گروهی شبه‌نظامی رقیب که کنترل غزه را به دست دارد، شدیدا این با این طرح مخالفت کرده و با «مهمل» نامیدن آن، ملاقات مشترک نادری با یکدیگر داشتند تا درباره واکنش به آن به بحث بنشینند.

آقای عباس روز سه‌شنبه گفت: «من به ترامپ و نتانیاهو می‌گویم: اورشلیم برای فروش نیست، هیچ یک از حقوق ما برای فروش یا روی میز مذاکره نیست. و این طرح شما، این توطئه، موفق نخواهد شد.»  

سامی ابو زهری، سخنگوی حماس افزود: «بیانیه ترامپ سلطه‌جویانه است و باعث بروز خشم فراوانی خواهد شد.»

این معامله اداره کامل شهر مورد مناقشه اورشلیم را به اسرائیل می‌دهد و در ازا به فلسطینیان اجازه می‌دهد پایتخت خود را در حومه شرقی این شهر برقرار سازند که البته پشت دیوار امنیتی جنجال‌برانگیز اسرائیل قرار خواهد داشت.

این طرح همچنین به اسرائیل اجازه می‌دهد منطقه استراتژیک دره اردن را به خاک خود ضمیمه کرده و همچنین اداره مناطق تحت اشغال کرانه باختری رود اردن را عهده‌دار شود، منطقه‌ای که تحت قوانین بین‌المللی به طور غیرقانونی اشغال شده است.

طبق نقشه آقای ترامپ، دولت فلسطین شامل بخش‌هایی از کرانه باختری رود اردن و همچنین منطقه تحت محاصره غزه و مناطق جنوبی آن خواهد بود. مناطقی که در صورت توافق، به آنها اعطا خواهد شد.

این طرح حق بازگشت پناهندگان فلسطینی به خانه خود را نادیده می‌گیرد، خانه‌ای که ده‌ها سال پیش مجبور به ترک یا فرار از آن شدند و اکنون در خاک اسرائیل قرار دارد.

بنا به این طرح، اسرائیل مسئولیت تامین امنیت کشور آینده فلسطین را عهده‌دار خواهد بود و این کشور جدید نباید نیروی نظامی داشته باشد.

آقای فریدمن در گفتگو با خبرنگاران تاکید داشت «واکنش‌های بازیگران منطقه نسبت به این طرح به شدت مثبت و سازنده بوده است.»

اما مخالفت بلافاصله با این طرح به سرعت در سراسر خاورمیانه دیده شد که سال‌هاست درگیر جنگ و اختلاف فرقه‌ای و سیاسی است.

هر دو طرف درگیر در جنگ داخلی یمن، حوثی‌ها، شبه نظامیان پشتیبانی شده توسط ایران، و دولت رسمی این کشور که در عرصه بین‌المللی شناخته شده و توسط عربستان سعودی پشتیبانی می‌شود، این طرح را محکوم کردند.

همان‌طور که انتظار می‌رفت این معامله توسط متحدان ایران از جمله گروه شبه‌نظامی حزب‌الله در لبنان نقد شد ولی همچنین بزرگترین مرجع تقلید شیعه در عراق، آیت‌الله عظمی علی سیستانی، که دشمن حکومت تهران در نظر گرفته می‌شود، نیز به نقد آن پرداخت و اظهار داشت اورشلیم باید «فارغ از این که چقدر طول می‌کشد به ملکیت مالکان راستین فلسیطینی‌اش بازگردانده شود.» حتی کشور همسایه، اردن که کشوری اکثرا سنی‌نشین و از متحدان ایالات متحده و میزبان میلیون‌ها پناهنده فلسطینی بوده و در سال ۱۹۹۴ با اسرائیل معامله صلح امضا کرده است نیز از مخالفان این طرح بود.

وزارت امور خارجه قطر، که میزبان یکی از پایگاه‌های نظامی اصلی ایالات متحده است، گفت این توافق باید حق بازگشت فلسطینیان را محترم شمرده و مرزها را به مرز مورد توافق ۱۹۶۷ بازگرداند وگرنه «صلح محقق نخواهد شد.»

ترکیه، از کشورهای عضو ناتو، که توسط اسرائیل به حمایت از حماس متهم شده است، اخطار داد این طرح تنها به دامن زدن به آشوب منطقه منجر خواهد شد.

وزیر امور خارجه ترکیه گفت: «این طرح صرفا طرح ضمیمه خاک جدید به کشور اسرائیل است و در صدد است راه حل تاسیس دو کشور را از بین ببرد و زمین فلسطینیان را از ایشان غصب کند.»

بعضی از بازیگران خاورمیانه هم جزییات برنامه خود برای مخالفت با این طرح ترامپ را اعلام کرده‌اند، طرحی که اسرائیل امیدوار است با سرعت آن را به پیش برد و به زودی هفته آینده، الحاق بخش‌هایی از کرانه باختری رود اردن به خاک خود را آغاز سازد.

اما محمدجواد ظریف، وزیر امور خارجه ایران گفت امیدوار است اعلام این طرح باعث «بیدار شدن تمام مسلمانان شود که تا کنون انرژی خود را صرف جای اشتباهی می‌کردند.» و اظهار داشت تهران ممکن است از طرح نه چندان محبوب خویش برای دامن زدن به احساسات ضد امریکایی در منطقه بهره جوید.

ایران که سال‌هاست خواستار خروج سربازان ایالات متحده از خاورمیانه است اخیرا و بعد از قتل قاسم سلیمانی، فرمانده سپاه پاسداران طی حمله هوایی امریکا، در این زمینه پافشاری بیشتری نشان داده است.

بعضی از رهبران کشورهای غربی و عربی از رهبران فلسطین خواسته‌اند به سرعت به مخالفت با این طرح دست نبرده و به جای آن راهکارهای پیشنهادی خویش را در تکمیل آن ارائه دهند.

دومنیک راب، وزیر امور خارجه بریتانیا، این طرح را «پیشنهادی جدی» خواند که «حاکی از تلاش و زمان زیادی است که صرف آن شده» و از تمام طرفین خواست «منصفانه و باصداقت آن را در نظر بگیرند.»

این اظهارات مورد تایید و تاکید عربستان سعودی، امارات متحده عربی و مصر هم قرار گرفت که گفتند این طرح «گام آغازین خیلی مهمی است» تا طرفین را پای میز مذاکره برگرداند.

هر سه این کشورها رابطه نزدیکی با خانواده ترامپ دارند و با سرمایه‌گذاری سیاسی و مالی فراوان توانسته‌اند کاخ سفید را راضی کنند چشم خود را به روی نقض حقوق بشر در این کشورها ببندد. مواردی نظیر ربایش، شکنجه، قتل، مثله کردن و ناپدید شدن جمال خاشقجی، خبرنگار واشنگتن پست که به دست ماموران سعودی و به دستور ولیعهد محمد بن سلمان صورت گرفت.

مصر هم خواستار «باز نگاه داشتن راه‌های ارتباط» شد تا امکان بحث‌های بیشتر بر سر این طرح مهیا باشد.

بیانیه وزارت امور خارجه این کشور اظهار داشت: «مصر از هر دو طرف می‌خواهد طرح ایالات متحده برای دستیابی به صلح در منطقه را به طور جدی در نظر بگیرند و راه‌های ارتباطی را باز گذارند تا زیر نظر ایالات متحده این مذاکرات پی گرفته شود.»

بعضی از کارشناسان معتقدند این حمایت‌ کشورهای عرب صرفا راهی برای ادامه بازی دادن دولت ترامپ است که تا کنون به کرات ثابت کرده است به راحتی مورد دستکاری و دخالت دول خارجی قرار گرفته و بازی می‌خورد.

اچ‌ای هلیر، دانشمند موسسه رویال یونایتد سرویس از موقوفه کارنگی برای صلح جهانی (Royal United Services Institute and the Carnegie Endowment for International Peace) به ایندیپندنت گفت: «بعید به نظر می‌رسد کشورهای عربی که از این طرح حمایت کرده‌اند فکر کنند واقعا شانسی برای موفقیت داشته باشد. حمایت ایشان بیشتر به خاطر دستیابی به موقعیتی بهتر در مذاکرات دوجانبه خویش در آینده با ایالات متحده است.»

در همین حال، سازمان ریش‌سفیدان (The Elders) که اتحادی از رهبران جهان به تاسیس رهبر فقید آفریقای جنوبی و پیشگام مبارزه با آپارتاید، نلسون ماندلا است هشدار داد طرح ایالات متحده «باعث خواهد شد دستیابی به راه حل تاسیس دو کشور غیرممکن شود.»