تصمیم دولت ابراهیم رئیسی برای احداث شهر جدید جیرفت در حریم شهر باستانی دقیانوس در استان کرمان، کارشناسان و فعالان میراث فرهنگی را از تاثیر مخرب احداث این شهر بر آثار و بقایای باستانی جیرفت نگران کرده است.
دی‌ماه گذشته بود که ابراهیم امیری، مدیرکل راه و شهرسازی استان کرمان، از احداث شهری جدید با وسعت ۲۱۶ هکتار در محدوده شهر قدیم جیرفت خبر داد و مدعی شد که در این طرح، مشکل تامین زمین برای متقاضیان مسکن حل می‌شود. این مقام دولتی همچنین اذعان کرد که شهر جدید جیرفت در محدوده شهر قدیم و «با طراحی‌های به‌روز معماری و شهرسازی» ساخته و تحویل شهرداری می‌شود.
حالا گزارش‌های محلی از محوطه باستانی جیرفت از شروع فاز نخست تسطیح اراضی به منظور احداث این شهر جدید خبر می‌دهد و کنشگران میراث فرهنگی هم می‌گویند شهر جدید در غرب محوطه باستانی دقیانوس در حال احداث است.
Read More
This section contains relevant reference points, placed in (Inner related node field)
بر مبنای گزارش خبرگزاری ایسنا، این شهرک‌سازی درست بین آثار و بقایای به‌جامانده از شهر کهن جیرفت انجام می‌شود. البته عرصه و حریم محوطه شهر دقیانوس هنوز به‌طور دقیق مشخص نشده است اما شواهد سطحی نشان می‌دهد که شهر جدید جیرفت در این عرصه قرار می‌گیرد. تصاویر هوایی از محدوده شهر جدید جیرفت نیز آشکار می‌کند که در جنوب این شهر گورستان باستانی واقع است و محدوده غربی آن به قنات‌های کهن متصل به شهر باستانی دقیانوس می‌رسد. تپه‌های شمال غربی هم که مملو از قطعات سفال، تکه‌های آجر و بقایای معماری است، در شمال شهر جدید قرار می‌گیرد. به عبارت دیگر، دولت ابراهیم رئیسی قصد دارد به نام طرح «نهضت ملی مسکن» در محدوده‌ای خانه بسازد که جزو محوطه‌های باستانی و کهن است و تمام زوایای آن هنوز کامل کاوش نشده است.
به گمان باستان‌شناسان، در صورت احداث شهر جدید جیرفت در آینده، محوطه باستانی قمادین به منظور زدن پل و کشیدن اتوبان بین شهر جدید و شهر قدیم تسطیح می‌شود و از بین می‌رود. قمادین همان شهری است که مارکوپولو در سفرنامه‌اش آن را «گمادی» نامید. او درباره این شهر می‌نویسد که در گذشته بزرگ و باشکوه بود ولی اکنون (سده ۱۳ میلادی) کوچک و کم‌اهمیت شده است، زیرا مغولان چندین بار آن را ویران کرده‌اند. ساکنان بومی ویرانه‌های قمادین را شهر دقیانوس می‌نامند و برخی نیز همین شهر دقیانوس را به «جیرفت کهن» می‌شناسند؛ اما این محوطه باستانی با هر نامی که شناخته شود، از نظر کارشناسان یکی از غنی‌ترین ذخایر باستانی جهان است.
با وجود اهمیت و ارزش تاریخی محوطه باستانی جیرفت، عرصه و حریم آن طی دهه‌های اخیر بارها هدف تهدید و آماج تخریب قرار گرفته است. حدود دو دهه قبل نیز بخشی از عرصه و حریم این مجموعه باستانی به تامین مسکن برای گروهی از بازنشستگان اختصاص یافت و حالا سرنوشت بخش‌های باقی‌مانده آن نیز مبهم است.
تمدن جیرفت از کهن‌ترین تمدن‌های بشری است که پیشینه آن به حدود پنج هزار سال قبل بازمی‌گردد. الواح خطی کشف‌شده از این محوطه باستانی نشان می‌دهد که یکی از نخستین خط‌های بشر در این منطقه اختراع شده است.
محوطه باستانی جیرفت اوایل دهه ۱۳۸۰ و پس از طغیان هلیل‌رود و جابهجایی گورها و اشیای باستانی هم با غارت و تاراج سوداگران روبرو شد و بسیاری از قاچاقچیان اشیای تاریخی با بیل و کلنگ راهی این منطقه شدند و بقایای باستانی موجود را به تاراج بردند. در آن زمان، برخی کنشگران جیرفت را به پنیر سوییسی تشبیه می‌کردند که در نتیجه حفاری‌های متعدد سوراخ‌سوراخ شده است.
دولت ابراهیم رئیسی در مجموعه اقدام‌های سازمان‌یافته و هدفمند، تخریب آثار باستانی ایران را در اولویت قرار داده است و یادگارهای تاریخی که هویت ملی ایرانیان را نمایندگی می‌کنند، گاه در نتیجه مرمت‌های غیراصولی، گاه با خودداری از تامین اعتبار برای نگهداری و رسیدگی و گاه با انکار ارزش تاریخی هدف تهاجم و تخریب قرار می‌گیرند. برخی از این آثار نیز در طرح‌های عمرانی و مسکن‌سازی تخریب می‌شود.
مهرماه سال گذشته نیز گروهی از کنشگران میراث فرهنگی در یزد خبر دادند که دولتی‌ها با ادعای اجرای «طرح ملی مسکن»، قصد دارند گورستان تاریخی زرتشتیان در اردکان یزد را که به نام «دخمه» مشهور است، تخریب کنند. تصاویری هم از این محوطه باستانی بیرون آمد که محاصره آن را با ماشین‌ها و تجهیزات حفاری و خاکبرداری نشان می‌داد. در همان زمان، محسن میرجانی ارجنان، باستان‌شناس، اجرای طرح ملی مسکن در محوطه تاریخی دخمه را اقدامی «نادرست و اشتباه» خواند و تاکید کرد که «جلو این کار باید قطعا گرفته شود».
اجرای طرح‌هایی مانند «مسکن ملی» مستلزم اخذ مجوزهای چندگانه از مراجع مختلف است اما به نظر می‌رسد برای اجرای طرح‌هایی مانند شهر جدید جیرفت یا از میراث فرهنگی هیچ استعلامی نمی‌شود یا این وزارتخانه در همسویی کامل با اهداف سازمان‌یافته حاکمیت، به نابودی یادگارهای تاریخی چراغ سبز نشان می‌دهد.
