دولت ابراهیم رئیسی قصد دارد گورستان تاریخی زرتشتیان در اردکان یزد را که به نام «دخمه» مشهور است، با ادعای اجرای «طرح ملی مسکن» تخریب کند. بر مبنای گزارش‌های میدانی، طی روزهای اخیر حریم محوطه تاریخی دخمه‌های شریف‌آباد اردکان در محاصره ماشین‌ها و تجهیزات حفاری و خاک‌برداری قرار گرفته و در حال آماده‌سازی برای اجرای بخشی از طرح ملی مسکن در شهرستان اردکان است.

اقدام برای تخریب گورستان تاریخی زرتشتیان در حالی است که این محوطه تاریخی در فهرست آثار ملی ایران قرار دارد و در روزهای اخیر نیز فعالان میراث فرهنگی و ساکنان محله تاریخی و زرتشتی‌نشین شریف‌آباد اردکان درباره خطر تخریب آن ابراز نگرانی کرده‌اند.  

محسن میرجانی ارجنان، باستان‌شناس، اجرای طرح ملی مسکن در محوطه تاریخی دخمه را اقدامی «نادرست و اشتباه» خواند و به خبرگزاری ایسنا گفت که «قطعا باید جلو این گرفته و جبران مافات شود».

به گفته این کارشناس، اجرای طرح‌هایی مانند «مسکن ملی» مستلزم اخذ مجوزهای چندگانه از مراجع مختلف است، در حالی‌ که به‌نظر می‌رسد درباره اجرای این طرح در شریف‌آباد اردکان یا هیچ‌گونه استعلامی صورت نگرفته است یا کارشناسان ارزیابی این موضوع از ابتدایی‌ترین و بدیهی‌ترین آگاهی‌ها درباره این موقعیت بی‌اطلاع بوده‌اند.

میرجانی ارجنان این احتمال را هم مطرح کرد که هیچ‌گونه استعلامی انجام نشده و یک «مرجع خاص» دستور تخریب هولناک گورستان تاریخی زرتشتیان را صادر کرده باشد.

این باستان‌شناس در ادامه، ضمن تاکید بر اشتباه بودن جانمایی طرح مسکن در گورستان تاریخی زرتشتیان گفت که «غیراصولی و غیرکارشناسی بودن برخی اقدام‌ها اظهرمن‌الشمس است و تبعات آن‌ها تا سال‌ها آثار ناخوشایندشان را به جا می‌گذارند».

پیامدهای اجرای طرح دولتی مسکن در محوطه تاریخی دخمه تنها به از بین رفتن بخشی از میراث ملی و تاریخی ایران محدود نیست، زیرا آن‌طور که کارشناسان می‌گویند، این محوطه شرایط مناسب برای مسکن‌سازی را هم ندارد.

میرجانی ارجنان که پیش‌تر رئیس پایگاه پژوهشی اردکان بوده است، نیز به این موضوع اشاره کرد و گفت: «بافت ژئومورفولوژیکی و زمین ریخت‌شناسی این محدوده گچ خالص است و به هیچ طریق، مناسب ایجاد شهرک مسکونی نیست. چرا که اصلا هیچ فضای سبز و روینده‌ای در این شوره‌زار قابلیت حیات ندارد.»

او در ادامه اذعان کرد که نزدیکی این طرح به آرامستان پیروان دین زرتشت «در سطح منطقه‌ای و بین‌المللی در بوق و کرنا می‌شود و کشور را دچار تلاطم می‌کند. ضمن اینکه از نظر شرعی و قانونی هم این اقدام نوعی توهین و استهزا مناسک و باورهای مذهبی زرتشتیان است».

این باستان‌شناس در پایان هشدار داد که اجرای طرح مسکن در منطقه شریف‌آباد به قیمت نابودی یک محوطه گردشگری جذاب و تاریخی تمام می‌شود.

روستای شریف‌آباد در جنوب شرقی شهرستان اردکان در استان یزد قرار دارد. در یک طرف این روستا ایرانیان زرتشتی و در طرف دیگر مسلمانان زندگی می‌کنند. همزیستی مسالمت‌آمیز پیروان دین‌های اسلام و زرتشت در این روستا یکی از مهم‌ترین جاذبه‌های گردشگری آن محسوب می‌شود اما اهمیت اصلی این منطقه به پویایی آداب و رسوم زرتشتیان ساکن آن است؛ به‌ طوری‌ که بسیاری از علاقه‌مندان را برای بازدید فرا می‌خواند.

یکی از جالب‌ترین آیین‌هایی که در شریف‌آباد برگزار می‌شود، «آتش سنتی» یا همان «هیرمبا» است که هرساله اواخر فروردین در میان استقبال بسیاری از دوستداران تاریخ و مناسک آیینی و سنتی برگزار می‌شود. عبادت‌گاه‌های زرتشتیان شریف‌آباد نیز از مهم‌ترین جاذبه‌های گردشگری این منطقه است.

دخمه‌های شریف‌آباد که در فهرست آثار ملی ایران ثبت شده‌اند، نیز جزو جاذبه‌های گردشگری این منطقه محسوب می‌شوند و برای زرتشتیان روستا اهمیت زیادی دارند. زرتشتی‌ها از دخمه‌ یا «برج خاموشان» برای اجرای مراسم امواتش استفاده می‌کردند و آن‌ها را در این مکان‌ها قرار می‌دادند. به این ترتیب که جنازه اموات بر محوطه دایره‌شکل برج سکوت گذاشته می‌شد تا کرکس‌ها آن‌ها را بخورند و استخوان‌های باقی‌مانده به استوانه مرکز دخمه‌ها می‌ریخت. هرچند با گسترش شهرنشینی و توسعه زندگی مدرن، مردگان از دخمه‌ها به سوی گورستان‌ها رهسپار شدند، «سکوهای سکوت» همچنان اهمیت تاریخی خود را حفظ کردند و اینک از یادگارهای تاریخی و ملی به شمار می‌روند.

این نخستین‌ بار نیست که دولت جمهوری اسلامی با ادعای توسعه و اجرای «طرح‌های ملی» برای تخریب محوطه‌های تاریخی ایران اقدام می‌کند. بافت تاریخی شیراز نیز در پی اجرای طرح «حرم تا حرم» با هدف اتصال حرم دو امامزاده در شیراز در معرض خطر تخریب قرار گرفت.

محوطه تاریخی حسین‌آباد نیز در محل احداث پتروشیمی میانکاله در خطر تخریب است و به‌رغم اینکه مقام‌های حکومتی ایران از سازمان حفاظت محیط‌ زیست گرفته تا قوه قضاییه ادعا می‌کنند با ادامه کار پروژه پتروشیمی میانکاله مخالف‌اند، گزارش‌ها حاکی از آن است که تخریب محیط‌ زیست و محوطه‌های تاریخی در این منطقه ادامه دارد.

پیش‌تر نیز خبرنگاران محلی از عملیات تخریب کوشک تاریخی عزت‌آباد در شهرستان ابرکوه به بهانه احداث خیابان و بلوار خبر داده بودند.