محمود سیادت، رئیس اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی ایران و افغانستان، گفت بازرگانان افغان در ایران سه میلیارد دلار سرمایه‌گذاری کرده‌اند و بیش از ۵۰ درصد شرکت‌های خارجی ثبت‌شده در ایران متعلق به شهروندان افغانستان است.

به گزارش خبرگزاری ایسنا، سیادت با اشاره به اهمیت فعالیت اقتصادی افغان‌ها در ایران گفت: «این‌ها بزرگ‌ترین سرمایه برای آینده ما در افغانستان‌اند.» و اضافه کرد که بیشترین سرمایه‌گذاران خارجی در ایران افغان‌ها هستند. 

در حالی که موضوع تعداد زیاد مهاجران افغان در ایران به یکی از بحث‌های اساسی در این کشور تبدیل شده است و در انتخابات ریاست‌جمهوری نیز به آن پرداخته شد، رئیس اتاق بازرگانی ایران و افغانستان تاکید می‌کند که باید از ظرفیت‌های اقتصادی مهاجران و به‌ویژه فعالان اقتصادی افغان ساکن ایران برای رونق بخشیدن به بخش خصوصی استفاده شود.

در انتخابات ریاست‌جمهوری اخیر، برخی نامزدها از جمله محمدباقر قالیباف درباره برخورد قاطع و جدی با مهاجران غیرقانونی شعارهایی داد و گفت که در مرز افغانستان و ایران دیوار می‌کشد.

بر اساس آمار وزارت کشور جمهوری اسلامی، حدود ۴.۵ تا پنج میلیون مهاجر افغان در ایران زندگی می‌کنند که بیش از نیمی از آن‌ها غیرقانونی وارد این کشور شده‌‌اند و اجازه اقامت ندارند.

فروپاشی دولت جمهوری در افغانستان در سال ۲۰۲۱ و به دنبال آن گسترش فقر، بیکاری و برخوردهای انتقام‌جویانه طالبان با کارکنان دولت پیشین باعث شد هزاران نفر از این کشور به ایران و پاکستان فرار کنند. بسیاری از خانواده‌ها به دلیل محدودیت در اخذ ویزای ایران و پاکستان و همچنین نگرانی از افتادن به دست طالبان، به کمک قاچاقچیان محلی و از مسیرهای غیرقانونی به ایران و پاکستان رفتند. برخی از آن‌ها در مرحله بعد از ایران به ترکیه و دیگر کشورها مهاجرت کردند، اما عده‌ای هم در ایران ماندند.

به گزارش منابع رسمی در ایران، تا اواسط سال ۲۰۲۲ روزانه تا پنج هزار نفر از افغانستان از طریق مسیرهای غیرقانونی وارد ایران می‌شدند. پس از آن، تدابیر امنیتی در مرزهای ایران تشدید و در قسمت‌هایی از مرز دیوار کشیده شد. با این اقدام‌ها میزان ورود مهاجران از مسیرهای غیرقانونی کاهش یافت، اما قطع نشد.

در دو سال اخیر و پس از افزایش ورود مهاجران افغان به ایران، روند اخراج مهاجران از این کشور نیز افزایش یافت. پاکستان هم که بعد از ایران میزبان بیشترین شمار مهاجران افغان است، از نوامبر ۲۰۲۳ روند اخراج اجباری مهاجران غیرقانونی را آغاز و تا فوریه ۲۰۲۴، حدود ۵۰۰ هزار مهاجر افغان را از این کشور اخراج کرد.

فیلیپو گراندی، کمیسر عالی سازمان ملل متحد در امور پناهندگان، که اوایل این هفته به پاکستان رفته بود، در ملاقات با مقام‌های پاکستانی خواستار توقف روند اخراج اجباری مهاجران شد. گراندی در پایان این سفر گفت مقام‌های پاکستانی به او اطمینان دادند که روند اخراج اجباری مهاجران را متوقف می‌کنند. با این حال، وزارت امور مهاجران رژیم طالبان روزانه از بازگشت صدها مهاجر به صورت «اختیاری و اجباری» از ایران و پاکستان خبر می‌دهند. این مهاجران از کمیساریای عالی سازمان ملل در امور پناهندگان و چند سازمان بین‌المللی دیگر خدماتی مانند کمک نقدی دریافت می‌کنند.