رسانه‌های داخلی ایران طی روزهای اخیر به‌طور گسترده‌ ویدیوها و تصاویری از حضور مقام‌های جمهوری اسلامی در مراسم مذهبی ایام محرم منتشر کردند. این گزارش‌های معنادار درباره دخالت آشکار جامعه مداحی در امور سیاسی و تصمیم‌گیری‌های مهم جمهوری اسلامی گمانه‌زنی‌هایی ایجاد کرد؛ به‌خصوص اینکه محور اصلی این گزارش‌ها نیزعلی خامنه‌ای، مسعود پزشکیان، ابراهیم رئیسی و قاسم سلیمانی‌اند.

ویدیویی که از رهبر جمهوری اسلامی در مراسم سوگواری امام سوم شیعیان بیرون آمد، واکنش‌های زیادی در پی داشت. علی خامنه‌ای تصویری از ابراهیم رئیسی و قاسم سلیمانی را کنار صندلی‌اش گذاشته بود؛ احتمالا برای اینکه القا کند کسی جای سلیمانی و رئیسی را برای او نمی‌گیرد.

از سوی دیگر، مسعود پزشکیان هم در روزهایی که طبیعتا باید برای انتخاب اعضای کابینه‌اش سخت مشغول کار باشد، این وظیفه را به محمدجواد ظریف محول کرده و خود در حال رفت‌وآمد از هیئتی به هیئتی دیگر است. او که پیش‌تر در کارزارهای انتخاباتی‌، خود را متمایل به معترضان نشان می‌داد، حالا ویدیوهایی از سینه‌زنی‌اش در مراسم سوگواری هیئت‌های خاص منتشر می‌کند.

رئیس‌جمهوری منتخب صبح یکشنبه در «اجتماع عزاداران حسینی نهاد ریاست‌جمهوری» شرکت و سخنرانی کرد. شامگاه همان روز نیز به همراه علی لاریجانی به هیئت ریحانه النبی در امامزاده صالح تجریش رفت.

او در هشتمین شب محرم هم در حسینه موسی‌بن جعفر در منیریه تهران سینه‌زنی کرده و ششمین شب ماه محرم نیز به هیئت «ریحانه الحسین» رفته و از مجید بنی‌فاطمه، مداح این هیئت، تابلویی هدیه گرفته بود.

مسعود پزشکیان در چهارمین شب ماه محرم  در حسینیه هدایت حاضر شد که حسین انصاریان آنجا مداحی می‌کند. او در شب اول محرم هم در حسینیه «امام خمینی» کنار علی خامنه‌ای، رهبر جمهوری اسلامی، و محسنی اژه‌ای نشست.

رئیس‌جمهور منتخب قرار است شامگاه دوشنبه در مراسم سوگواری شب عاشورا کنار قبر بنیان‌گذار جمهوری اسلامی سخنرانی کند.

پزشکیان حضورش در مراسم‌ مذهبی روزهای اخیر را به شکلی معنادار در شبکه‌های اجتماعی هم به اشتراک گذاشت، احتمالا با این هدف که موضع جامعه مداحان درباره خود را که از طرف خامنه‌ای به «جهاد تبیین» مامور شده‌اند، نرم کند.

در ضلع سوم این مثلث نیز جامعه مداحی‌ ایستاده‌ که مراسم سوگواری ماه محرم را به محلی برای مناقشات سیاسی، دخالت در تصمیم‌گیری‌های مهم حکومتی، خط و نشان کشیدن برای معترضان و اسطوره‌سازی از افرادی مانند رئیسی و سلیمانی تبدیل کرده‌ است.

خبرگزاری تسنیم، وابسته به سپاه پاسداران، ویدیویی از حضور ابراهیم رئیسی در مراسم مداحی منصور ارضی در مسجد ارگ تهران را بازنشر کرد و محمدرضا طاهری هم حین مداحی‌، مدعی شد که رئیسی به خواب «یکی از بزرگان موردوثوق» آمده و گفته که با قاسم سلیمانی مشغول «آماده کردن مقدمات ظهور» است.

این ادعا که سید مصطفی موسوی‌نژاد، عضو شورای مرکزی جبهه پایداری، در شبکه اجتماعی ایکس آن را روایت کرد، واکنش‌های زیادی در پی داشت و گمانه‌زنی‌ها درباره نفوذ قابل‌توجه مداحان در بدنه حکومت را تقویت کرد.

مداحان از همان سال‌های ابتدایی استقرار جمهوری در ایران تحت پوشش دین و مذهب، شبکه‌ای از مبلغان جمهوری اسلامی را تشکیل دادند و از فرصت مجالس سوگواری محلی و منطقه‌ای به نفع حاکمیت استفاده کردند. به همین دلیل بود که روح‌الله خمینی به‌صراحت گفت که «این محرم و صفر است که اسلام را زنده‌ نگه داشته است».

علی خامنه‌ای نیز پس از رسیدن به جایگاه رهبری در جمهوری اسلامی به مداحان پروبال بیشتری داد و آنان را به‌صراحت «قدرت نرم» خود خواند.

رهبر جمهوری اسلامی دهم دی‌ ۱۴۰۲ در اجتماع شمار زیادی از مداحان موردتایید حکومت، آنان را به «قانع کردن مردم» از طریق «جهاد تبیین» مامور کرد و گفت که سه عنصر هیئت، واعظ و مداح «قدرت نرم» جمهوری اسلامی به شمار می‌روند و «از قدرت سخت نافذتر و موثرترند».

او مداحی در جمهوری اسلامی را با هنر‌ــ‌صنعت سینما در آمریکا مقایسه کرد و گفت که غربی‌ها با درک «قدرت نرم سینما» در این بخش سرمایه‌گذاری می‌کنند؛ زیرا می‌دانند «قدرت سخت اثر آنی دارد».

«قدرت برانگیختن و هدف‌گیری دقیق» خلاصه ماموریتی بود که خامنه‌ای طی آن سخنرانی پیش چشم جامعه ایران بر دوش مداحان گذاشت.

قدرت برانگیختن به معنای آنکه جامعه مداحان مردم را به حرکت در جهتی که منافع حاکمیت تامین می‌شود، ترغیب کنند و هدف‌گیری دقیق نیز یعنی بزنگاه‌های حکومت را که مجموعه‌ای از فرصت‌ها و تهدیدها است، دریابند و به‌موقع واکنش نشان دهند.

در نظر گرفتن ماموریتی که خامنه‌ای به مداحان محول کرده و شرایط حال حاضر جمهوری اسلامی، حضور متناوب پزشکیان در مراسم‌ سوگواری و اسطوره‌سازی مداحان از سلیمانی و رئیسی را معنا می‌کند. به‌ عبارت دیگر، کارکرد امروز جامعه مداحی طبق ماموریت خامنه‌ای این است که با قهرمان‌سازی از قاسم سلیمانی بر تنش‌آفرینی در جهان و منطقه در سیاست خارجی تاکید می‌کنند و با نام بردن از ابراهیم رئیسی، به معترضان و مخالفان یادآوری می‌کنند که در امور داخلی نیز سیاست سرکوب تحت فرمان رهبر ادامه می‌یابد.

حالا در آن‌سوی ماجرا، پزشکیان می‌کوشد به بخش‌هایی از جامعه مداحی نزدیک شود؛ شاید با این هدف این‌گونه القا کند که با «قدرت نرم» و «جهادگران تبیین» زاویه‌ ندارد. تلاشی که نتیجه‌ آن هرچه باشد، به نفع پزشکیان تمام نخواهد شد؛ زیرا اگر با جریان «جهادگران تبیین» همسو شود، خلاف شعارهای انتخاباتی‌اش رفتار کرده است. اگر هم با آن‌ها همسو نشود، باید منتظر جریان‌سازی جهادگران تبیین علیه خود باشد.

وقتی مسعود پزشکیان در کارزارهای انتخاباتی‌ درباره طرح موسوم به «نور» نیروی انتظامی در برخورد با مخالفان حجاب اجباری گفت که این طرح «سیاه» است، منصور ارضی، مداح نزدیک به علی خامنه‌ای، به سخنانش واکنش نشان داد و در مسجد ارگ تهران گفت: «نیروی انتظامی زحمت می‌کشد تا طرح نور را اجرا کند، بعد آن دیوانه می‌آید و می‌گوید طرح نور نیست و طرح سیاه است، این می‌خواهد بیاید و رئیس‌جمهوری ما بشود؟»

پزشکیان نیز در پستی پاسخ منصور ارضی را داد و نوشت که «دیوانه مردم» است. حالا همان کسی که مداح نزدیک به خامنه‌ای «دیوانه» خطابش کرده بود، رئیس‌جمهوری شده اما به جای اثبات ادعای دیوانگی‌‌‌اش برای مردم، از هیئتی به هیئتی دیگر می‌رود تا قبل از استقرار دولت چهاردهم، دل «جهادگران تبیین» را نرم کند.