یک مطالعه جدید روی موش‌های آزمایشگاهی که به آن‌ها کوکائین داده شد، بینشی تازه‌ درباره شناخت اعتیاد ارائه می‌دهد.

به گزارش نیویورک‌پست، در راهبردهای پیشگیری، شناسایی جمعیت‌هایی که در معرض خطر اختلال مصرف مواد مخدر قرار دارند، اهمیت دارد، اما دانشمندان مدت‌ها است می‌کوشند بفهمند چرا برخی افراد دچار این اختلال می‌شوند، اما برخی دیگر به آن دچار نمی‌شوند.

این تحقیقات بر عوارض و احساسات ناخوشایند و تداعی کننده حس بیزاری (aversive cues) متمرکز بود، یعنی آن دسته از تجربیاتی که معمولا با مصرف مواد اعتیادآور همراه‌ هستند و حس ناخوشایندی ایجاد می‌کنند. مثل طعم تلخ برخی مواد، استنشاق دود که آزاردهنده است یا تزریق برخی مواد که می‌تواند دردناک باشد.

محققان می‌گویند واکنش‌های اولیه افراد به این تجربیات می‌تواند در تعیین میزان تمایل آنان به اعتیاد راهگشا باشد.

به گفته دکتر تراویس موشاک، زیست‌شناس دانشگاه تگزاس و نویسنده این مطالعه، ایده اصلی این است که واکنش فرد به احساسات ناخوشایندی که از همان اولین تجربه مصرف مواد به وجود می‌آید (مانند درد، طعم بد یا ناراحتی)، می‌تواند بر روند اعتیاد اثرگذار باشد.

او توضیح می‌دهد که اگرچه مطالعات قبلی رابطه بین این نشانه‌های ناخوشایند و مصرف مواد را بررسی کرده‌اند، این اولین مطالعه‌ای است که این تجربه‌های را به‌عنوان بخشی از یک تجربه همراه و از همان نخستین مواجهه با مصرف مواد بررسی می‌کند؛ زیرا این تجربه‌ها ناخوشایند از همان لحظه اول بخشی مهم از فرایند مصرف موادند و می‌توانند در پیش‌بینی آسیب‌پذیری در برابر اعتیاد نقش کلیدی ایفا کنند.

محققان در مطالعه جدید که روز چهارشنبه در مجله «اعتیاد به مواد و الکل» (Drug and Alcohol Dependence) منتشر شد، حدود ۳۰ موش آزمایشگاهی را واداشتند با قرار دادن بینی‌ خود در سوراخی کوچک، مقداری کوکائین مصرف کنند. هر بار استنشاق کوکایین با دوزی تلخ‌مزه از کینین همراه بود.

موشاک و تیم او واکنش موش‌ها را به این تجربه ترکیبی مثبت‌ــ‌منفی اندازه‌گیری کردند تا ببینند آیا بیزاری آن‌ها از کینین قوی‌تر است یا لذت و نشئه ناشی از  مصرف کوکایین.

در میان موش‌های مصرف‌کننده کوکایین سه الگوی رفتاری متمایز مشاهده شد که یکی از آن‌ها کاملا غیرمنتظره بود.

الگوی رفتاری اول به این صورت بود که یک گروه از موش‌ها به طعم تلخ کینین واکنش شدیدی نشان دادند و مصرف کوکایین را به‌طور کامل متوقف کردند. موشاک این واکنش را به فردی تشبیه می‌کند که برای اولین بار مواد مخدر را امتحان می‌کند و تجربه ناخوشایندی دارد و هرگز دوباره به سراغ آن نمی‌رود.

این گروه نشان‌دهنده افراد مقاوم به اعتیاد است؛ کسانی که یک تجربه منفی می‌تواند آن‌ها را از مصرف مجدد بازدارد.

گروه دوم با دوزهای پایین کوکایین شروع کردند و به‌تدریج مصرفشان را افزایش دادند. این رفتار نشان می‌دهد که تلخی کینین به اندازه کافی بازدارنده نبود تا آن‌ها را از مصرف باز دارد. به‌ عبارتی، لذت شیرین کوکایین ارزش تحمل تلخی کینین را داشت.

گروه سوم که کاملا غیرمنتظره بودند، مصرف کوکایین را با دوز بالا آغاز کردند اما به‌تدریج مصرفشان را کاهش دادند.

موشاک گفت: «گروه سوم ما را شگفت‌زده کرد. به نظر می‌رسید که بیش از حد مصرف کرده‌اند و این ترکیب مقدار زیاد کوکایین و میزان بالای محرک‌های ناخوشایند باعث شد رفتارشان تغییر کند.»

این نوع واکنش در افراد ممکن است به توضیح چگونگی پیشرفت اعتیاد و سپس کاهش مصرف در برخی افراد کمک کند.

به گفته او، تحقیقات آینده بر شناسایی نواحی مغز که در طول تجربه مصرف مواد و مواجهه با علائم ناخوشایند درگیر می‌شوند، متمرکز خواهد بود. موشاک امیدوار است که این اطلاعات به تیم او و دیگران کمک کند تفاوت‌های ژنتیکی و بیولوژیکی را که بر مصرف و سوءمصرف مواد تاثیر می‌گذارند، بهتر بشناسند.

مرگ‌ومیر ناشی از مصرف کوکایین در سال ۲۰۲۲ به‌شدت افزایش یافت و تنها در یک سال بیش از ۱۲ درصد رشد داشت.

دکتر رابرت کرکن، رئیس دانشکده علوم، می‌گوید‌: «این یک مطالعه جذاب است که برای کمک به درک بهتر و مقابله با سوءمصرف مواد در انسان پتانسیل زیادی دارد. تحقیقات بیشتر می‌تواند به روش‌های بهتری برای پیشگیری و درمان اعتیاد منجر شود.»