مرکز خبرنگاران افغانستان با انتشار گزارش سالانه‌اش در مورد وضعیت رسانه‌ها در این کشور اعلام کرد که در میان نهادهای رژیم طالبان، وزارت امر به معروف و نهی از منکر و سازمان استخبارات (اطلاعات) طالبان در ردیف نخست فهرست نهادهای سرکوب‌کننده رسانه‌ها و خبرنگاران‌ در افغانستان‌ قرار دارند. 

این گزارش نشان می‌دهد که روند سرکوب آزادی رسانه‌ها در سال ۲۰۲۴ با شدت بیشتری ادامه یافته و موارد نقض حقوق خبرنگاران و رسانه‌ها نسبت به سال ۲۰۲۳، حدود ۸ درصد افزایش یافته است.

مرکز خبرنگاران افغانستان در این گزارش می‌افزاید که در ۱۲ ماه گذشته، ۱۸۱ مورد نقض حقوق رسانه‌ها و خبرنگاران ثبت شد که ۱۳۱ مورد آن تهدید و ۵۰ مورد آن بازداشت خبرنگاران بود. ۱۸ رسانه هم به دلیل اعمال محدودیت‌های تازه طالبان، تعطیل شدند.

در این گزارش آمده که سیاست رسانه‌ای حکومت طالبان در سال ۲۰۲۴ همچنان مبهم باقی مانده و دوگانگی در برخورد با رسانه‌ها بیش از پیش مشهود بوده است. به این معنی که در حالی که سخنگویان طالبان و مقام‌های وزارت اطلاعات و فرهنگ بر حمایت از رسانه‌ها و پایبندی به قانون رسانه‌های همگانی تاکید می‌کنند، هسته اصلی قدرت با استفاده از نهادهایی چون سازمان استخبارات و وزارت امر به معروف و نهی از منکر، محدودیت‌ها و دستورالعمل‌های سختگیرانه‌تری را برای رسانه‌ها وضع کرده‌اند. 

یک‌ ماه پیش ماموران سازمان استخبارات طالبان با یورش به دفتر تلویزیون آرزو در کابل، دفتر این رسانه را تعطیل و هفت کارمند آن را بازداشت کردند. مرکز خبرنگاران افغانستان اوایل ماه نوامبر گزارش داد که کارمندان تلویزیون آرزو با سپردن وثیقه از زندان این گروه آزاد شدند.

سازمان استخبارات طالبان در مورد اینکه کارمندان تلویزیون آرزو را به چه دلیل بازداشت و چرا دفتر این رسانه را تعطیل کرده‌اند، هیچ توضیحی نداد.

در گزارش مرکز خبرنگاران افغانستان، به تصویب قانون جدید امر به معروف و نهی از منکر طالبان هم اشاره شده و آن را یکی از مهم‌ترین تحولات سال ۲۰۲۴ که رسانه‌ها از آن متاثر شدند، برشمرده است، زیرا این قانون به پلیس مذهبی طالبان برای نظارت بر رسانه‌ها اختیارات وسیعی داده است.

این قانون که در مردادماه و پس از امضای ملا هبت‌الله آخندزاده، رهبر طالبان، منتشر شد، انتشار و پخش تصاویر موجودات زنده‌، پخش برنامه‌های چالشی و انتقاد از سیاست‌ها و قوانین طالبان را ممنوع کرده است. ممنوعیت تماس تلفنی زنان با رسانه‌ها، ممنوعیت مصاحبه تصویری مقام‌های محلی در برخی شهرها و الزام استفاده از واژه‌های «شهید» و «شهادت» برای بازتاب اخبار مرتبط با کشته‌شدگان طالبان از دیگر دستورالعمل‌های ابلاغ‌شده در سال ۲۰۲۴ بودند.

رسانه‌های آزاد و بی‌طرف برای توصیف وضعیت فردی که به دلایل مختلف جانش را از دست داده، از فعل «کشته شد» استفاده می‌کنند که به معنای از دست دادن جان در اثر یک حادثه، درگیری، یا هر نوع عمل خشونت‌آمیز است و کاملا خنثی و فاقد بار ارزشی یا قضاوت است. برخلاف «شهید شدن» که از ریشه عربی «شهد» به معنای گواهی دادن و حاضر بودن است و به کسی اطلاق می‌شود که جانش را در راه یک هدف مقدس یا ارزش معنوی از دست داده است. در جوامع مسلمان، «شهید» به کسی گفته می‌شود که در راه خدا، دین، وطن یا ارزش‌های والا جان باخته باشد.

بر اساس دستور طالبان، رسانه‌های داخلی افغانستان از این پس نمی‌توانند برای بیان وضعیت اعضای این گروه که در حوادث مختلف از بین می‌روند، از فعل «کشته شد» استفاده کنند.

پس از آنکه خلیل‌الرحمان حقانی، از سران شبکه حقانی و وزیر امور مهاجرین رژیم طالبان، چند هفته پیش در حمله مهاجم انتحاری داعش خراسان کشته شد، نهادهای امنیتی طالبان به رسانه‌های داخل افغانستان دستور دادند که برای بازتاب گزارش‌ها و خبرها در مورد حقانی، به جای «کشته شد» و «به قتل رسید»، از «به شهادت رسید» استفاده کنند و او را «شهید» بنامند. رسانه‌هایی مانند طلوع‌نیوز هم که ابتدا از فعل «کشته شد» استفاده کردند، مجبور شدند متن‌های منتشرشده را اصلاح کنند.

بر اساس گزارش مرکز خبرنگاران افغانستان، خبرنگارانی که از اجرای دستورالعمل‌های طالبان سرپیچی کردند، با تهدید، زندان یا تعطیلی رسانه‌هایشان مواجه شده‌اند. مرکز خبرنگاران افغانستان اعلام کرد که در سال ۲۰۲۴ پنج خبرنگار به حبس‌ بین دو تا پنج سال محکوم شدند و هم‌اکنون دوران محکومیتشان را سپری می‌کنند.

با وجود افزایش موارد نقض حقوق رسانه‌ها، هیچ حمله هدفمندی به خبرنگاران یا رسانه‌ها در سال ۲۰۲۴ ثبت نشده است، در حالی که در سال ۲۰۲۳ یک خبرنگار جان باخت و ۱۹ خبرنگار دیگر زخمی شدند. با این حال مرکز خبرنگاران افغانستان در این گزارش هشدار داد که سرکوب آزادی رسانه‌ها در افغانستان وارد مرحله پیچیده‌تری شده است.

این مرکز از حکومت طالبان خواست به تعهداتش در زمینه آزادی بیان پایبند باشد و از اقدام‌های خودسرانه علیه رسانه‌ها و خبرنگاران جلوگیری کند.