یک روز پس از آن که نشریه بلومبرگ در گزارشی نوشت ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهوری روسیه، قرار است میانجی مذاکره جمهوری اسلامی و آمریکا شود، کرملین تایید کرد که پرونده هسته‌ای ایران در گفتگوهای دور آتی مذاکرات مسکو و واشینگتن بررسی خواهد شد.
دیمیتری پسکوف، سخنگوی دفتر ریاست جمهوری روسیه روز چهارشنبه تاکید کرد که ایران اکنون یکی از موضوعات اصلی در مذاکرات بین واشینگتن و مسکو است.
به گفته مقامات روس، موضوع ایران در دور نخست گفتگوهای آمریکا و روسیه که ماه گذشته در عربستان سعودی برگزار شد، مورد اشاره قرار گرفته است. پسکوف در این زمینه گفت که «به موضوع ایران پرداخته شد، اما نه به تفصیل و با جزئيات.»
در گزارش روز سه‌شنبه بلومبرگ اشاره شد که روسیه موافقت کرده است به دولت دونالد ترامپ، رئیس‌جمهوری آمریکا در برقراری ارتباط با جمهوری اسلامی ایران در موضوعات مختلف، از جمله در مورد برنامه هسته‌ای تهران و حمایتش از گروه‌های نیابتی ضدآمریکایی و ضداسرائیلی در منطقه کمک کند. در همان روز شبکه تلویزیونی دولتی روسیه نیز به نقل از پسکوف گزارش داد که ولادیمیر پوتین با میانجیگری ایران و ایالات متحده در مذاکرات مربوط به برنامه هسته‌ای موافقت کرده است.
Read More
This section contains relevant reference points, placed in (Inner related node field)
در حالی که روسیه از «موافقت با میانجیگری» سخن می‌گوید، رویترز به نقل از یک منبع آگاه نوشت که پیشنهاد میانجیگری از سوی روسیه مطرح شده است. این منبع که نخواست هویتش منتشر شود، تاکید کرد که مسکو این پیشنهاد را ارائه کرده اما تاکنون از این کشور برای ایفای این نقش، درخواستی نشده است.
سخنگوی کرملین در اظهارات تازه‌اش به این موارد اشاره نکرد اما گفت: «آنچه روشن است این است که روسیه باور دارد مشکل پرونده هسته‌ای ایران باید منحصرا از راه‌های سیاسی و دیپلماتیک صلح‌آمیز حل شود.»
او جمهوری اسلامی را «متحد و شریک» روسیه خواند و افزود: «ایران کشوری است که با آن در حال توسعه روابط همه‌جانبه و سودمندیم و روسیه آماده انجام هر اقدام مفیدی است. ایالات متحده نیز از این موضوع آگاه است.»
مواضع متناقض مقامات جمهوری اسلامی
ترامپ ماه گذشته کارزار «فشار حداکثری» خود بر جمهوری اسلامی را بازگرداند که شامل تلاش‌هایی برای به صفر رساندن صادرات نفت ایران به منظور جلوگیری از دستیابی تهران به سلاح هسته‌ای است. در سوی دیگر نیز روسیه از زمان آغاز جنگ اوکراین روابط خود را با جمهوری اسلامی تعمیق بخشیده و در ماه ژانویه یک معاهده همکاری راهبردی با ایران امضا کرد.
کرملین در حالی موضوع میانجیگری ایران و آمریکا را تایید میکند که روز دوشنبه نیز اسماعیل بقایی، سخنگوی وزارت خارجه جمهوری اسلامی در کنفرانس خبری‌اش، گمانه‌زنی‌های قبلی درباره این که مساله هسته‌ای ایران به عنوان یکی از موضوعات در روند توافق‌های واشینگتن و مسکو مطرح است را تایید کرد و گفت: «دوستان روس ما هرآنچه باشد را با ما در میان می‌گذارند.»
گفته‌های بقایی پس از آن بود که در جریان سفر اخیر سرگئی لاوروف، وزیر خارجه روسیه به ایران، گمانه‌زنی‌هایی درباره «معامله» روسیه و آمریکا بر سر ایران مطرح شد. خبرآنلاین، رسانه نزدیک به دولت هم نوشت که «عالیجناب لاوروف به ایران می‌آید تا بگوید مذاکره کنید و حرف هسته‌ای را هم نزنید.»
در جریان کنفرانس خبری مشترک لاوروف با همتای ایرانی‌اش، عباس عراقچی تایید کرد که درمورد برنامه هسته‌ای ایران گفت‌وگوهایی میان دو طرف انجام شده است، اما به جزئیات بیشتری اشاره نکرد.
عراقچی تنها چند روز پس از آن اظهارات، روز چهارشنبه پانزدهم اسفند یادداشتی در روزنامه اطلاعات با عنوان «آشفتگی در کاخ سفید؛ سرگیجه در سیاست جهانی» نوشت و در آن به مشاجره بی سابقه روسای جمهور اوکراین و آمریکا پرداخت.
در بخشی از یادداشت عراقچی با اشاره به «ثبات در سیاست‌های ایران» آمده است: «در جهانی که قدرت‌ها هر روز درگیر مشاجرات و رقابت‌های متزلزل هستند، ایران با ثبات در سیاست‌های خود، نشان داده است که وابستگی به دیگران نه‌تنها یک خطر، بلکه یک اشتباه راهبردی است.»
علی خامنه‌ای، رهبر جمهوری اسلامی نیز در سخنرانی روز ۱۹ بهمن خود اعلام کرد که دولت ترامپ غیرقابل اعتماد است و تاکید کرد که ایران تحت فشار، وارد هیچ مذاکره‌ای نخواهد شد. مسعود پزشکیان هم که از احیای برجام حمایت میکند، روز یکشنبه در جلسه استیضاح عبدالناصر همتی اعلام کرد که به رغم تمایل شخصی‌اش به مذاکره با آمریکا، از موضع خامنه‌ای پیروی خواهد کرد.
اکنون مشخص نیست که میانجیگری روسیه برای مذاکره میان تهران و واشینگتن چطور قرار است اتفاق بیفتد و نتیجه‌ای خواهد داشت یا نه. در ایران از سویی گروه‌های قدرتمند به‌ویژه سپاه پاسداران و دستگاه قضایی، به‌طور علنی مخالفت خود را با هرگونه تعامل با واشنگتن اعلام کرده‌اند و از سوی دیگر تحریم‌های آمریکا طی سال‌های گذشته بحران معیشتی شدیدی را برای مردم ایران به همراه داشته است.
نگرانی اروپا و آمریکا همزمان با حمایت روسیه از برنامه هسته‌ای ایران
اما از سوی دیگر، روز سه‌شنبه در همان حال که احتمال میانجیگری روسیه میان آمریکا و ایران رسانه‌ای شد، اتحادیه اروپا نسبت به توسعه مستمر برنامه‌های هسته‌ای ایران ابراز نگرانی کرد و آمریکا هم گزارش جدید آژانس بین‌المللی انرژی اتمی را «به‌شدت نگران کننده» و استراتژی هسته‌ای ایران را «بسیار خطرناک» خواند.
نگرانی «عمیق» آمریکا و اروپا و ارایه گزارش جامع دبیرکل آژانس انرژی اتمی به شورای حکام درباره تخلفات هسته‌ای تهران، مقدمات لازم برای فعال شدن مکانیسم ماشه در زمانی است که علی خامنه‌ای فعلا از مدار مذاکره خارج شده و شمارش معکوس برای دستیابی جمهوری اسلامی به سلاح هسته‌ای آغاز شده است.
مکانیسم ماشه (اسنپ بک) که در چارچوب برجام گنجانده شده است به اعضا امکان می‌دهد در صورت پایبند نبودن یکی از طرف‌ها به تعهدات خود، آن را فعال کنند. این سازوکار به‌طور خودکار قطعنامه‌های تحریمی شورای امنیت را که پیش از برجام تصویب شدند بازمی‌گرداند؛ شامل قطعنامه‌هایی که ایران را ملزم به توقف همه فعالیت‌های مرتبط با غنی‌سازی و بازفرآوری اورانیوم و پروژه‌های مرتبط با آب‌سنگین میکند.
اروپا، پنج سال پیش، در حالی که زمانی طولانی تا منقضی شدن مهلت مکانیسم ماشه را پیش روی خود می‌دید، با استفاده از آن مخالفت کرد. اما اکنون فقط تا ۱۸ اکتبر ۲۰۲۵ (۲۶ مهر ۱۴۰۴) فرصت باقی است و پس از آن قطعنامه ۲۲۳۱ که برجام ضمیمه آن است و مکانیسم ماشه هم ذیل آن تعریف شده، منقضی می‌شود.
با توجه به این موضوع، میخائیل اولیانوف، سفیر و نماینده دائم روسیه در سازمان‌های بین‌المللی وین با انتقاد از «بدعهدی اعضای اروپایی برجام»، ادعاهای مربوط به فعال‌سازی مکانیسم ماشه را غیرمشروع خواند و تاکید کرد که «غرب باید از این توهمات دست برداشته و بر یافتن راه‌حلی سیاسی و دیپلماتیک از طریق تعامل سازنده با ایران تمرکز کند.»
او روز سه‌شنبه در نشست شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی مدعی شد: «ایران در واکنش به سیاست فشار حداکثری آمریکا، نهایت صبر را نشان داد و به مدت یک سال، همچنان به تعهدات خود تحت برجام، پروتکل الحاقی به موافقت‌نامه پادمان، و اصلاحیه کد ۳.۱ پایبند ماند، تا اینکه در فوریه ۲۰۲۱ این روند متوقف شد. تهران تمام تلاش خود را برای یافتن یک راه‌حل دیپلماتیک برای بحرانی که در شکل‌گیری آن نقشی نداشت، به کار گرفت.»
این دیپلمات ارشد روسیه در حمایت از جمهوری اسلامی گفت: «تروئیکای اروپایی از توهمات خود درباره مکانیسم ماشه دست بکشد و تلاش‌های خود را بر یافتن راه‌حلی سیاسی و دیپلماتیک برای بحرانی که خودشان ایجاد کرده‌اند، متمرکز کنند.»
در همین حال هوارد سولومن، کاردار موقت نمایندگی ایالات متحده آمریکا نزد سازمان‌های بین‌المللی مستقر در وین روز سه‌شنبه در نشست شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی گفت: «اگر ایران خواهان توافق (هسته‌ای) است، مسیر آن با توقف فعالیت‌های تشدیدکننده هسته‌ای، انجام تعهدات پادمانی، ایجاد اعتماد بین‌المللی و اجازه دادن به آژانس برای ارائه اطمینان از صلح‌آمیز بودن برنامه هسته‌ای‌اش آغاز می‌شود.»
او تاکید کرد که «ایران در مسیر تشدید تنش‌های هسته‌ای خود مصمم‌تر شده است. به نظر می‌رسد که ایران یا قصد دارد جامعه بین‌المللی را تحت فشار قرار دهد، یا به‌طور خطرناکی به سمت دستیابی به سلاح هسته‌ای حرکت میکند. صریح بگویم: این یک استراتژی بسیار خطرناک برای ایران است و ما تحت فشار قرار نخواهیم گرفت.»
