در ادامه بی‌توجهی نظام جمهوری اسلامی به حفظ میراث باستانی ایران‌، یک کنشگر آثار تاریخی در استان فارس روز جمعه ۲۴ اسفند از نابودی تدریجی کتیبه‌ای به خط پهلوی متعلق به دوران ساسانیان خبر داد.

سیاوش آریا با ارسال تصاویری برای ایسنا توضیح داد این کتیبه سنگی با قدمت حدود ۱۶۰۰ سال در شهرستان رستم که به دلیل قرار گرفتن در روستای تاریخی «سراب سیاه» به همین عنوان نام‌گذاری شده، به دلیل بی‌توجهی کامل مسئولان اداره میراث فرهنگی استان فارس، «پیش از آنکه رمزگشایی شود» در حال نابودی است.

مقایسه تصاویر جدید از سنگ‌نوشته سراب سیاه با تصاویری که ۱۰ سال قبل از این میراث ساسانی منتشر شد، نشان می‌دهد بخش زیادی از آن محو شده است. طی ماه‌های اخیر، گزارش‌های متعددی از سهل‌انگاری عامدانه مدیران فرهنگی و سیاسی استان فارس در حفظ میراث باستانی ایرانیان و تخریب گسترده این آثار منتشر شده است.

تعداد آثار تاریخی ثبت‌شده در استان فارس بیش از سه هزار مورد اعلام شده است که بالاترین رقم در ایران محسوب می‌شود.

سیاوش آریا می‌گوید: «سنگ‌نوشته پهلوی ساسانی سراب سیاه در بدترین شرایط نگهداری و حفاظتی به سر می‌برد و بر اثر عوامل طبیعی و محیطی و به‌ویژه رخنه باران و آب تالاب روی آن، با مرگ دست‌وپنجه نرم می‌کند و نوشته‌های کنده‌شده بر سینه سنگ دیگر از نزدیک هم قابل دیدن و خواندن نیستند. این کتیبه پهلوی در اوایل دهه ۱۳۹۰ شناسایی و ثبت ملی شد، ولی از همان زمان تاکنون به حال خود رها شده است و شوربختانه مدیران استان و کارشناسان میراث فرهنگی نیز هیچ اقدام حفاظتی و مرمتی روی این سنگ‌نوشته انجام نداده‌اند.»

با گذشت بیش از یک دهه از کشف این کتیبه ۱۶۰۰ ساله متعلق به عهد ساسانی، هنوز نوشته‌های آن به خط پهلوی خوانده و ترجمه نشده و کسی از جزئیات آن باخبر نیست. تنها راه نجات این سنگ‌نوشته هم اقدام‌های حفاظتی و مرمتی خاص است. به باور مرمتگران سنگ، می‌توان این یادگار ساسانیان را به دست متخصصان زبده پاکسازی و سپس موزون‌سازی کرد، اما مسئولان وزارت میراث فرهنگی و استان فارس تاکنون چنین تصمیمی اتخاذ نکرده‌اند و حتی اقدام‌های حفاظتی ساده مانند نصب سایه‌بان استاندارد بالای آن یا بستن راه آب و باران از پایین و بالادست صورت نگرفته است.

در همین حال مدیرکل میراث فرهنگی شهرستان رستم به ایسنا گفت: «این کتیبه حدود سال ۱۳۹۰ در فهرست میراث ملی ثبت شد، اما مشکل این است که بخشی از یک صخره است و سرچشمه رودخانه و تالاب سراب سیاه بوده است. در واقع این صخره بخشی از تالاب شده است و بخشی از سال به زیرآب می‌رود. این کتیبه شاید نزدیک به پنج ماه از سال از آب بیرون باشد و در فصول کشاورزی و زمستان‌ها معمولا زیرآب است. با این شرایط چگونه انتظار می‌رود از این کتیبه حفاظت شود؟ شاید راه‌حل این باشد که آن بخش از کتیبه از صخره جدا و به مکان بهتر یا یک موزه‌ منتقل شود.»

این مقام مسئول توضیح نداد چنین تصمیمی چرا تاکنون اتخاذ نشده یا چرا برای حفاظت از این کتیبه تاریخی، مسیر یک رودخانه‌ فصلی تغییر داده نشده است. با این حال اذعان کرد: «ما در این منطقه بضاعتی نداریم و فقط من یک نفرم که کارهای میراث فرهنگی رستم را طی نزدیک به ۱۵ سال اخیر انجام می‌دهم. زمان مدیریت آقای مصیب امیری در اداره کل میراث فرهنگی فارس، نامه فرستادم که برای خوانش سنگ‌نوشته ساسانی اقدام شود، ‌اما کسی پیدا نشد. باید متخصص مرمت و زبان‌های باستانی بفرستند. از پژوهشگاه میراث فرهنگی که بخشی برای کتیبه‌ها دارد هم انتظار می‌رود وقتی کتیبه‌ای پیدا شد، کارشناس بفرستند و بررسی و مطالعه انجام دهد.»

شهر رستم از شهرستان‌های تازه‌تاسیس در فارس محسوب می‌شود که در شمال غربی این استان جای دارد. این کتیبه ساسانی در سراب سیاه در ابعاد ۱۱۰ در ۱۰۰ سانتی‌متر با فاصله ۱.۵ متر از سطح آب تراشیده شده است. در گذشته‌ای دور، این چشمه و تالاب در سطحی بالاتر و نزدیک سنگ‌نوشته قرار داشت و هنوز در فصل پربارش، این یادگار ساسانیان زیر آب می‌رود. سراب سیاه در ۹ رج (سطر) و به دبیره پهلوی ساسانی تراشیده شده است.

سیاوش آریا می‌گوید همجواری منطقه رستم و ممسنی با شهر ساسانی بیشاپور و قرار داشتن آن در مسیر ارتباطی به خوزستان و میان‌رودان (بین‌النهرین) می‌تواند به‌عنوان گمانه‌ای احتمالی بر گزینش جایگاه این یادگار ساسانیان بر سر این راه ارتباطی و سرچشمه آب در آن منطقه باشد. چشمه سراب سیاه یکی از مهم‌ترین سرچشمه‌های آب رودخانه تنگ شیو در رستم بوده و پس از پیوستن به رودخانه فهلیان در انتهای خاک ممسنی و رستم، رودخانه زهره را تشکیل می‌دهد. وجود سنگ‌نوشته کنار سرچشمه سراب سیاه علاوه بر آگاهی‌رسانی به مردم منطقه، امکان دیده شدن آن را برای رهگذران و مسافران نیز فراهم می‌کرد.