نوروز امسال بسیاری از ایرانیان مقصد سفرش را تغییر دادند و به‌جای سواحل ترکیه، مراکز خرید امارات یا خیابان‌های ایروان و تفلیس، مقصدی را برگزیدند که ریشه‌های مشترک فرهنگی و زبانی عمیقی با آنان دارد: تاجیکستان.

این گروه از ایرانیان برای جشن گرفتن نوروز به جایی رفتند که زبان فارسی همچنان زنده است و آیین‌های کهن نوروزی با رنگ‌وبویی آشنا زیر سایه حمایت دولت مرکزی، با شکوه برگزار می‌شود.

داده‌های رسمی هم نشان می‌دهد که در نوروز ۱۴۰۴، سفر ایرانیان به تاجیکستان با رشدی چشمگیر همراه بوده و ظرفیت پروازها به این کشور پیش از شروع سال نو به‌طور کامل تکمیل شده و تقاضا برای پروازهای فوق‌العاده نیز افزایش یافته است.

لغو ویزا و هزینه‌های سفر؛ راه هموار اما گران

یکی از مهم‌ترین دلایل استقبال گسترده ایرانیان از سفر به تاجیکستان لغو روادید بین دو کشور بود که سفر را برای گردشگران دو کشور آسان‌تر و بی‌دردسر کرد. طبق اعلام وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی، از زمان برداشته شدن محدودیت‌های ویزایی، سفر ایرانیان به تاجیکستان تا ۳۰۰ درصد افزایش یافته است. این روند آن‌قدر امیدبخش بود که دو کشور توافق کردند تعداد گردشگران را در آینده‌ای نزدیک به ۱۰۰ هزار نفر در سال برسانند.

توافق‌نامه لغو روادید بین ایران و تاجیکستان در جریان سفر مسعود پزشکیان به شهر دوشنبه در ۲۷ دی‌ماه ۱۴۰۳ امضا شد. بر اساس این توافق که از ۱۴ بهمن‌ماه اجرایی شد، شهروندان دو کشور می‌توانند بدون نیاز به ویزای توریستی، به مدت ۳۰ روز در یک بازه ۹۰ روزه، در ایران یا تاجیکستان اقامت داشته باشند.

از زمان اجرای این توافق، نرخ سفر ایرانیان به تاجیکستان روندی صعودی طی کرد و در نوروز ۱۴۰۴ به اوج رسید. هم‌زمان با افزایش تقاضا، سفارت جمهوری اسلامی در تاجیکستان نیز از برقراری پروازهای مستقیم بین دوشنبه و جزیره کیش از اواخر اسفندماه خبر داد.

با این حال هزینه سفر به تاجیکستان ارزان نیست. مقایسه قیمت‌ها نشان می‌دهد که سفر به این کشور گران‌تر از ترکیه تمام می‌شود. با این‌ همه، برای بسیاری از ایرانیانی که قصد سفر نوروزی به خارج از کشور را داشتند، تاجیکستان همچنان مقصدی جذاب و هیجان‌انگیز بود؛ جایی که فراتر از هزینه‌ها، پیوندهای فرهنگی و زبانی، انگیزه اصلی سفر به شمار می‌رفت و لغو روادید این فرصت مغتنم را در اختیار آنان گذاشت.

تاجیکستان؛ سرزمین کوه‌های افسانه‌ای و پیوندهای فرهنگی

تاجیکستان سرزمینی است که طبیعت آن به شاهکاری از زیبایی‌های خیره‌کننده می‌ماند. رشته‌کوه‌های سربه‌فلک‌کشیده که قله‌هایشان در آغوش ابرها پنهان شده، صخره‌های عظیم از طیف‌های قرمز آجری تا خاکستری زغالی و رودخانه‌هایی که با جوشش آب‌های یخی از دل کوه‌ها به پایین سرازیر می‌شوند، تصویری بی‌نظیر از طبیعتی بکر و تماشایی را خلق کرده‌اند. این کشور مقصدی ایده‌آل برای پیاده‌روی، کوهنوردی و تماشای مناظری است که کنار دریاچه‌ها و رودخانه‌های زلال، هر بیننده‌ای را مسحور می‌کند. با این حال تاجیکستان دست‌کم برای ایرانیان، چیزی فراتر از طبیعت بکر و مناظر دیدنی است و جاذبه‌های فرهنگی‌اش بر شگفتی‌های طبیعی‌ آن غلبه دارد.

ایران و تاجیکستان پیوندهایی فراتر از مرزهای جغرافیایی دارند. زبان مشترک، فرهنگ و آداب و رسوم مشابه و تاریخی پر فرازونشیب که قرن‌ها آن‌ها را به هم پیوند داده است، تاجیکستان را برای ایرانیان به مقصدی متفاوت و خاطره‌انگیز تبدیل می‌کند.

سفر به این کشور بیش از یک گردش ساده، تجربه‌ بازگشت به ریشه‌های فرهنگی است؛ جایی که هنوز واژه‌ها و شعرهای فارسی در کوچه‌‌بازارها طنین‌انداز است و آیین‌هایی همچون نوروز با همان شور و حال کهن برگزار می‌شود.

تاجیکستان در نوروز؛ سفری به قلب تاریخ و فرهنگ مشترک

سفر نوروزی به کشوری که ۵۰۰ سال پیش از میلاد، بخشی از امپراتوری بزرگ ایران بود و همچنان از فرهنگ و آداب‌ورسوم ایرانی تاثیر می‌پذیرد، نه‌تنها تجربه‌ای جذاب، بلکه سفری به عمق تاریخ و هویت کهن فارسی‌زبانان است. به‌خصوص که طی سال‌های اخیر، هم‌زمان با آغاز جشن‌های نوروزی در تاجیکستان، ویدیوها و تصاویر زیادی از جشن‌های خیابانی که در آن مردم با لباس‌های سنتی و رقص‌های محلی آیین نوروز را پاس می‌دارند در شبکه‌های اجتماعی منتشر می‌شود و دل هر ایرانی علاقه‌مند به فرهنگ و آیین‌های ملی را می‌برد.

این تصاویر، برای ایرانیانی که نزدیک به پنج دهه از برگزاری جشن‌های ملی در آرامش محروم بوده‌اند، جذابیت زیادی دارد و آنان را به دیدن این آیین‌ها از نزدیک ترغیب می‌کند.

تاجیکستان با جمعیتی نزدیک به ۱۰ میلیون نفر، یکی از سه کشور فارسی‌زبان جهان است. زبان رسمی این کشور، فارسی تاجیکی است که با اندکی تفاوت، همان زبان فارسی رایج در ایران محسوب می‌شود. این کشور روزگاری بخشی از خراسان بزرگ بود و اندیشمندانی چون رودکی، فردوسی و ابن‌سینا آنجا زیسته‌اند.

بازدید از شهرهای تاریخی مانند خجند و دوشنبه، سفری در دل تاریخ و فرهنگ مشترک ایران و تاجیکستان را برای گردشگران ایرانی رقم می‌زند.

پایتخت تاجیکستان، دوشنبه، با فرا رسیدن نوروز حال‌وهوایی متفاوت پیدا می‌کند. خیابان‌ها و میدان‌های شهر مملو از شادی، موسیقی زنده، رقص‌های محلی و آیین‌های سنتی می‌شود. مردم با پوشیدن لباس‌های محلی و چیدن سفره‌های هفت‌سین تاجیکی، زیبایی و اصالت این جشن را دوچندان می‌کنند. در روزهای آغازین سال، ویدیوهایی در شبکه‌های اجتماعی منتشر شد که نشان می‌داد تاجیک‌ها با نمادهای نوروزی و هفت‌سین از مسافران ایرانی با روی خوش استقبال کرده‌اند.

دوشنبه شهری است که در هر گوشه‌ آن آثاری از تاریخ و فرهنگ ایران و شوروی سابق به چشم می‌خورد. این شهر میزبان پارک رودکی و بنای یادبود شاعر بلندآوازه ایرانی، رودکی، موزه ملی تاجیکستان، ارگ باستانی با چشم‌اندازی کم‌نظیر از کوه‌های اطراف و قلعه حصار است. بازار سنتی مهرگان نیز یکی از نقاط شاخص دوشنبه است. معماری این بازار با ستون‌های سفید و نورگیر طبیعی، انعکاسی از آثار تاریخی جاده ابریشم را در خود دارد.

خجند، یکی از کهن‌ترین شهرهای آسیای مرکزی هم بیش از دو هزار و ۵۰۰ سال قدمت دارد و روزگاری یکی از مراکز اصلی جاده ابریشم بوده است. امروزه این شهر با بازارهای پرجنب‌وجوش، بناهای مذهبی با معماری اسلامی و خیابان‌های تاریخی، همچنان یکی از مهم‌ترین جاذبه‌های گردشگری تاجیکستان به شمار می‌رود.

امامعلی رحمان و سیاست‌های فرهنگی‌ او در تاجیکستان

به تمامی این موارد باید نقش امامعلی رحمان، رئیس‌جمهوری تاجیکستان، را نیز افزود که با اقدام‌های متعددش در راستای پاسداشت زبان، فرهنگ و ادبیات فارسی شهرت دارد.

رحمان در سفر اخیر مسعود پزشکیان به تاجیکستان، از مردم ایران دعوت کرد نوروز امسال را در تاجیکستان جشن بگیرند. او در دعوت خود به مردم ایران گفت: «بیایید، رفت‌وآمد کنید تا رسم و آیین‌های ملی تاریخی خود را احیا کنیم. ما یک مردمیم. فرهنگ مشترک داریم.»

در همان زمان که مقام‌های جمهوری اسلامی ایران تلاش کردند جشن نوروز و چهارشنبه‌سوری را به دلیل هم‌زمانی با ماه رمضان محدود کنند، رئیس‌جمهوری تاجیکستان بر اهمیت برگزاری جشن نوروز تاکید کرد و گفت: «نوروز ما یک جشن خانوادگی نیست، بلکه جشنی عمومی است. این جشن ۱۲ روز نیست، بلکه یک ماه طول می‌کشد و تمام کشور را سرشار از شادی می‌کند.»

هم‌زمان با آغاز سال نو، ویدیویی از رقص امامعلی رحمان در جشن نوروزی این کشور در شهر تُرسون‌زاده، در نزدیکی دوشنبه، هم در شبکه‌های اجتماعی به‌شدت فراگیر شد و بازتاب فراوانی داشت.

رئیس‌جمهوری تاجیکستان پیش از این نیز دستور برگزاری مسابقات شاهنامه‌خوانی، توزیع خانه‌به‌خانه شاهنامه و تاسیس آموزشگاه‌های موسیقی در تمام محله‌ها را صادر کرده بود. هدف او از این اقدام‌ها آگاهی‌بخشی هرچه بیشتر به مردم  درباره تاریخ، فرهنگ و تمدن اجدادی عنوان شد.

در حالی که دولت امامعلی رحمان در تاجیکستان به رشد فرهنگ و ارزش‌های تاریخی و تمدنی توجه ویژه‌ای دارد، جمهوری اسلامی به‌شکلی هدفمند به تخریب، تحریف و نابودی نمادهای ملی و فرهنگی ایران کمر بسته و در تلاش برای جایگزین کردن نمادهای مذهبی به جای نمادهای ملی است.