طالبان روز دوشنبه ۱۱ فروردین در برخی مساجد شهرهای هرات، مزارشریف و کابل مانع برگزاری نماز عید فطر شیعیان شدند و روز یکشنبه هم شماری از شیعیان را با تهدید وادار کردند روزه‌هایشان را بشکنند. با وجود مداخله طالبان، شیعیان روز دوشنبه در مرکز شهرهای بزرگ نماز عید بر پا کردند و آیت‌الله صالحی مدرس، رئیس شورای علمای شیعه افغانستان، از طالبان خواست مذهب شیعه را به رسمیت بشناسد و از مداخله در امور مذهبی شیعیان خودداری کند.

رژیم طالبان یکشنبه دهم فروردین را عید فطر اعلام کرد و رهبران این گروه با حضور در مساجد شهرهای بزرگ از جمله قندهار، کابل و مزارشریف سخنرانی کردند.

تاریخ آغاز و پایان ماه رمضان و همچنین روز عید فطر میان شیعیان و اهل سنت افغانستان اختلافی دیرینه است؛ اما تا پیش از بازگشت طالبان به قدرت، این اختلاف برجسته نبود و حکومت پیشین افغانستان در زمان و چگونگی تجلیل رمضان و عید فطر دخالتی نمی‌کرد.

شیعیان حدود ۱۵ درصد از جمعیت حدود ۴۰ میلیونی افغانستان را تشکیل می‌دهند و عمدتا در استان‌های بامیان، دایکندی، غور، هرات، بلخ، غزنی، سرپل و کابل زندگی می‌کنند؛ البته گروه‌های کوچک و بزرگی از آن‌ها در دیگر شهرهای افغانستان از جمله قندهار، هلمند، نیمروز، فراه، کنر و لوگر که عمدتا پشتون‌نشین‌اند، نیز حضور دارند.

دولت‌های پیشین افغانستان تاریخ آغاز ماه رمضان و روز عید فطر را بر اساس اعلامیه دیوان عالی شرعی عربستان سعودی تجلیل می‌کردند؛ اما بیشتر شیعیان افغانستان که مقلد مراجع تقلید شیعه مقیم عراق و ایران‌اند، آغاز ماه رمضان و روز عید فطر را با یک روز اختلاف در نظر می‌گیرند.

دولت‌های پیشین برای تشخیص و رویت هلال در آغاز و پایان ماه رمضان اقدامی نمی‌کردند و برای اعلام این مناسبت‌ها، بر اساس سنت دیرینه و جایگاه مذهبی عربستان سعودی، به اعلامیه‌های دیوان عالی شرعی این کشور اکتفا می‌کردند. اما طالبان پس از بازگشت به قدرت، کمیته رویت هلال تشکیل دادند و اعلام کردند که در مورد مناسبت‌های اسلامی مستقلا تصمیم‌گیری خواهند کرد.

کمیته رویت هلال رژیم طالبان در چهار سال گذشته که روحانیون عضو دادگاه عالی این گروه در آن عضویت دارند، پس از جستجو و بررسی، روز نخست ماه رمضان و عید فطر را به‌طور مستقل اعلام می‌کنند. در ماه مه ۲۰۲۲، طالبان برای نخستین‌بار عید فطر را یک روز پیش از عربستان سعودی اعلام کردند و در سال ۲۰۲۴، روز عرفه و عید قربان را یک روز پس از عربستان سعودی جشن گرفتند.

با وجود اینکه طالبان خود را پیرو مذهب حنفی می‌دانند و ملا هبت‌الله آخندزاده، رهبر این گروه، در پیامش به مناسبت عید فطر گفت که دادگاه‌ها و نهادهای این گروه بر مبنای فقه حنفی تصمیم می‌گیرند، در سال‌های ۲۰۲۲ و ۲۰۲۴، بسیاری از پیروان مذهب حنفی در افغانستان از تصمیم دادگاه طالبان پیروی نکردند و روز عرفه و عید قربان را بر اساس اعلام عربستان سعودی تجلیل کردند.

با این حال اختلاف طالبان بر سر زمان برگزاری مناسبت‌های دینی، به‌ویژه آغاز و پایان ماه رمضان تنها به شیعیان محدود نمی‌شود و در چهار سالی که از بازگشت این گروه به قدرت می‌گذرد، دست‌کم دو بار هم میان طالبان و پیروان اهل سنت در این خصوص اختلاف بروز کرده است.

در همین زمینه، امسال ساعاتی پس از آنکه دیوان عالی شرعی عربستان سعودی روز یکشنبه دهم فروردین، را عید فطر اعلام کرد، دادگاه عالی طالبان نیز اعلام کرد که کمیته رویت هلال این نهاد روز یکشنبه را روز عید فطر تشخیص داده است.

با این حال، شیعیان افغانستان روز یکشنبه روزه گرفتند و منتظر اطلاعیه‌ مراجع تقلید ساکن ایران و عراق ماندند. مراجع تقلید شیعه و همچنین برخی کشورهای اسلامی مانند پاکستان، دوشنبه را عید فطر اعلام کردند.

منابع محلی در شهرهای مزارشریف، هرات و کابل به ایندیپندنت فارسی گفتند که فرماندهان طالبان صبح دوشنبه با حضور در شماری از مساجد، مردم و امامان را از برپایی نماز عید منع کردند و گفتند که یکشنبه عید بود و برگزاری نماز در روز دوشنبه مجاز نیست.

روزنامه اطلاعات روز نیز یکشنبه گزارش داد که فرماندهان طالبان در شهرستان مالستان غزنی، شیعیان را به خوردن آب و غذا وادار کردند و مانع روزه‌داری آنان شدند.

یک منبع در منطقه علی چوپان شهر مزارشریف گفت که ماموران امنیتی طالبان صبح دوشنبه با حضور در مسجد امام محمدتقی در گذر بابه پادشاه، آخوند مسجد و نمازگزاران را بیرون کردند و هشدار دادند که در صورت برپایی نماز، مجازات خواهند شد. آن‌ها تاکید کردند یکشنبه عید فطر بوده است و نماز آن نباید روز دوشنبه ادا شود.

با این حال، در شماری از مساجد بزرگ کابل، به‌ویژه مساجد وابسته به مراجع تقلید شیعه، نماز عید با حضور روحانیون برجسته شیعه از جمله آیت‌الله سید محسن حجت در چنداول، کاظم حجت در زیارتگاه سخی، و آیت‌الله صالحی مدرس در مسجد الزهرا، با حضور محدود نمازگزاران برگزار شد.

آیت‌الله صالحی مدرس، رئیس شورای علمای شیعه افغانستان، روز دوشنبه در جریان خطبه‌های نماز عید فطر در مسجد الزهرا در غرب کابل، در واکنش به محدودیت‌های طالبان برای شیعیان گفت، «ما در مراسم و شعائر دینی خود در ماه محرم و رمضان نباید با مانع مواجه شویم.»

صالحی مدرس افزود: «هیچ کس حق ندارد ما را از اجرای شعائر دینی‌مان منع کند.» او همچنین خواستار به رسمیت شناسی مذهب شیعه در رژیم طالبان شد و گفت که «با وجود برقراری امنیت نسبی در افغانستان»، شیعیان هدف حملات مرگبار قرار می‌گیرند.