برخی از اقتصاددانان آمریکا، ازجمله پروفسور دیوید هاروی، رکود اقتصادی این کشور را در پایان سال ۲۰۲۰ و اوایل ۲۰۲۱ پیش بینی می‌کنند. شاخص استدلال و پایه پیش بینی این گروه، بر روی ریسک منحنی بازده است. آخرین رکود اقتصادی آمریکا که پس لرزه‌های آن اقتصاد جهانی را تکان داد، به سال ۲۰۰۸ باز می‌گردد که آمریکا با تزریق پول به بانک‌ها و اروپا با تحمیل اقتصاد ریاضتی توانست آن رکود را از سر بگذراند. به نظر می‌رسد که این چرخه هر چند سال یک‌بار تکرار می‌شود.
ریسک منحنی بازده چیست؟
ریسکی که در نتیجه تجریه یک تغییر نامطلوب در نرخ سود بازار در پیوند با سرمایه گذاری در اوراق با درآمد ثابت ایجاد می‌شود، «ریسک منحنی بازده» نام دارد. برخی تصور می‌کنند که نرخ بهره فقط یکی یا نامتغیر است، در حالی‌که نرخ‌های بهره مختلف وجود دارد. معروف‌ترین آن‌ها، اوراق قرضه دولت آمریکا است که بر فرض در دوره‌های یک ساله، دو ساله، پنج ساله یا ده ساله و غیره تنظیم می‌شود. هر چه طول زمان بیشتر باشد، نرخ بهره بالاتر است. برای مثال، نرخ بهره دوره یک ساله دو درصد، و برای دوره دو ساله دو و نیم درصد است. با کنار هم گذاشتن این نرخ بهره‌ها، یک نمودارصعودی ایجاد می‌شود. وضع بازار در چنین شرایطی عادی است. اگر این نرخ بهره‌ها همه یکسان باشد، بر فرض تمامی سه درصد، نمودار به‌صورت یک خط راست پدیدار می‌شود. اما در شرایطی که نمودار چرخش معکوس یا سراشیبی پیدا کند، حاکی از تنزل نرخ بهره، و موجب نگرانی سرمایه‌گذاران نسبت به آینده نگران می‌شود. بسیاری از اقتصاددانان این علامت را نشانه بروز بحران می‌دانند. این موضوع بن‌مایه استدلال همه کسانی است که معتقدند رکود در راه است، زیرا نرخ بهره در هفته‌های گذشته گه‌گاه دچار نمودار سراشیبی شده است.
نظر مخالفان
دکتر رضا قریشی، استاد اقتصاد سیاسی در دانشگاه استاکتون آمریکا، بر این باور است که رکود به‌صورت صددرصد قابل پیش‌بینی نیست، ولی احتمال آن وجود دارد. او معقتد است که عوامل دیگری، ازجمله عوامل سیاسی، در معکوس شدن ریسک منحنی بازده دخیل هستند: «بالا رفتن ریسک سرمایه‌گذاری کوتاه مدت، بیش از آن‌که جنبه اقتصادی داشته باشد، جنبه سیاسی دارد. به‌ویژه پس از آن که ترامپ، رییس جمهوری آمریکا، موضوع تعرفه بر روی کالاهای مکزیک را مطرح کرد، بلافاصله بر روی نرخ بهره تاثیر گذاشت. به‌علاوه اگر نرخ بهره به‌صورت کوتاه‌مدت بالاتراز نرخ بهره بلندمدت باشد، معمولا اقتصاد با تورم بالا همراه می‌شود. ما اکنون با چنین تورمی مواجه نیستیم. افزون بر آن، در شرایط جهانی شدن اقتصاد یک کشور نمی‌تواند به‌تنهایی تورم ایجاد کند. بنابراین، به نظر من نمی‌توان با قطعیت گفت که رکود در راه است؛ هر چند که امکان آن در آینده نزدیک وجود دارد».
رکود اقتصادی چیست؟
تولید سرمایه‌داری برای تامین نیاز نیست، بلکه براساس سودزایی است. رکود زمانی رخ می‌دهد که اقتصاد توان تولید دارد، ولی مردم توان خرید ندارند. سود، ارزش اضافه‌ای است که کارگر تولید می‌کند. هنگامی که توازن بین عرضه و تقاضا به‌هم می‌خورد، رکود ایجاد می‌شود. رضا قریشی معتقد است که سرمایه‌داری با ابزارهای مختلفی با رکود مواجه شده است: «یکی از راه‌های برون‌رفت از بحران، جنگ است که بسیاری از وسایل تولید را نابود می‌کند، وبعد اقتصاد شروع به تولید برای بازسازی می‌کند. در مورد رکود ۲۰۰۸، راه برون‌رفت، تولید کم و تزریق پول به اقتصاد بود».
زمانی که برای اولین بار کارل مارکس بحران سرمایه‌داری را توضیح داد، اقتصاددانان به فکر اصلاحاتی برای نجات آن افتادند. راه حل جان کینزبرای رفرم سرمایه‌داری، «ایجاد تقاضا» برای توازن بین عرضه و تقاضا بود. برای مثال، این‌که دولت کمک‌های مالی در اختیار گروه‌های خاصی قرار دهد تا آنان قدرت خرید کالا پیدا کنند. در واقع، دولت با ایجاد تقاضای کاذب، می‌کوشد تا توازن بین عرضه و تقاضا را حفظ کند و از بروز بحران پیش‌گیری کند. این به مفهوم آن است که اقتصاد توان تولید دارد، ولی تقاضا برای آن کم است، زیرا مردم از توان مالی کافی برای خرید برخوردار نیستند. بنابراین، دولت با ایجاد قدرت خرید می‌تواند توازن بین عرضه و تقاضا را دوباره برقرار کند.
تاثیر رکود جهانی بر اقتصاد ایران
از آنجا که ایران از جامعه جهانی ایزوله و طرد شده است، در نتیجه به‌طور کامل در چرخه اقتصاد جهانی قرار ندارد. در صورت بروز رکود جهانی، طبیعتا تقاضا برای نفت کاهش می‌یابد و اثر منفی آن برای ایران آن است که نمی‌تواند نفت خود را بفروشد. این در حالی‌است که هم‌اکنون به‌علت مسائل سیاسی فروش نفت ایران بسیار کاهش یافته است. به‌عنوان مثال، در بحران ۲۰۰۸ همه کشورها به اندازه کشورهای غربی صدمه ندیدند. دکتر قریشی معتقد است که ایران به اندازه ترکیه بدهی ندارد. ترکیه در شرایط بروز رکود نمی‌تواند کالاهای خود را بفروشد تا بدهی‌های خود را بپردازد و بحران فزاینده‌تری را تجربه خواهد کرد: «در نتیجه اگر رکودی رخ دهد، اثر منفی آن در ایران خیلی زیاد نخواهد بود، به این دلیل که ایران از اقتصاد جهانی ایزوله است».
