در حالی‌که کاهش بهای نفت و افزایش چالش‌های اقتصادی ناشی از محدودیت‌های بیماری کرونا، عراق را دچار بحران شدید اقتصادی کرده و دولت این کشور را در برابر دشواری‌های بی‌شمار اقتصادی قرار داده است، مصطفی‌الکاظمی، نخست وزیر عراق سعی دارد مرزهای عراق را در کنترل دولت در‌آورد تا مانع به هدر رفتن درآمدهای گمرکی شود. بسیاری از ناظران بدین باورند که مصطفی‌الکاظمی توان رویارویی با گروه‌های مسلحی که کنترل مرزها را در دست دارند، ندارد و بعید به نظر می‌رسد که در این زمینه به موفقیت قابل ذکری دست یابد، اما برخی دیگر از ناظران تأکید دارند که کنترل مرزها یک اولویت اساسی برای دولت به شمار می‌رود و مصطفی‌الکاظمی بارها وعده داده است که نفوذ دولت را بر تمام مرزهای عراق گسترش می‌دهد.

در واقع، مصطفی‌الکاظمی از هنگام رسیدن به سمت نخست وزیری، پیوسته تأکید دارد که در دست گرفتن کنترل مرزها یکی از عمده‌ترین اولویت‌های دولت جدید عراق است و به زودی اقدامات ویژه‌ای را برای کوتاه کردن دست گروه‌های مسلح از مرزها آغاز خواهد کرد. نخست وزیر عراق در موارد بسیاری خاطرنشان کرده است که به دلیل کنترل مرزها توسط گروه‌های مسلح، راهزنان و برخی افراد با نفوذ، عراق همه ساله میلیاردها دلار را از دست می‌دهد.

در همین حال، احمد ملا طلال، سخنگوی دفتر نخست وزیر عراق در هفته گذشته اعلام کرد که به زودی اقدامات جدی برای کنترل مرزها اتخاذ می‌شود.

شکی نیست که اهمیت کنترل مرزها توسط دولت تنها در عرصه اقتصادی منحصر نمی‌شود، بلکه نخست وزیر عراق قصد دارد با استفاده از این اقدام، نفوذ گروه‌های مسلح وفادار به ایران را محدود کند، به ویژه این‌که بسیاری از ناظران و کارشناسان معتقد اند که گروه‌های مسلح یادشده از جریان قاچاق و فساد موجود در مرزها بهره‌برداری می‌کنند.

البته مطرح شدن راهبرد کنترل مرزها در شرایط کنونی، نشان می‌دهد که مصطفی‌الکاظمی قصد دارد با استفاده از فرصت ناتوانی ایران در حمایت اقتصادی از گروه‌های مسلح، در صدد کنترل مرزهای عراق شود، زیرا تداوم تحریم‌های آمریکا و تشدید فشارهای اقتصادی میزان کمک‌های مالی ایران به گروه‌های مسلح وابسته به این کشور را در منطقه کاهش داده است و در نتیجه، منجر به تضعیف قدرت گروه‌های مسلح شده است.

در همین حال، گفته می‌شود مصطفی‌الکاظمی به‌صورت جدی برای کنترل مرزها آمادگی گرفته است و مسئولیت به تصرف درآوردن مرزها را به سازمان مبارزه با تروریسم واگذار کرده است. هرچند مسئله کنترل مرزها به صورت عموم ارتباط مشخصی به سازمان مبارزه با تروریسم ندارد، اما مرزهای عراق اکنون به منابع درآمد مالی گروه‌های مسلح تبدیل شده اند و با درنظرداشت همین واقعیت، نخست وزیر عراق، این مأموریت دشوار را به سازمان مبارزه با تروریسم داده است.

طبق برآوردهای که به تازگی انجام شده است، واردات سالانه عراق بالغ بر ۶۰ میلیارد دلار است و میزان درآماد گمرکی بایستی در هر سال به مرز ۸ میلیارد دلار برسد، اما آن‌چه در حال حال حاضر وارد خزانه دولت می‌شود چیزی در حدود ۸۰۰ میلیون دلار است.

از سوی دیگر، باسم خشان، نماینده مجلس عراق در صحبتی که با ایندیپندنت عربی داشت، گفت: برخی از جناح‌های اسلام‌گرا و گروه‌های مسلح گذرگاه‌های مرزی در جنوب کشور را در کنترل دارند در حالی‌که آن سوی مرز در کنترل سپاه پاسداران است، بنابر این، نقش گروه‌های یادشده در کنترل مرزها را نمی‌توان دست کم گرفت. وی افزود: در مناطق شمال عراق نیز همین وضعیت حکمفرما است و احزاب کُرد، کنترل مرزها را در دست دارند.

در پیوند به میزان درآمدهای گمرکی عراق، باسم خشان گفت: حجم مبادلات تجاری میان عراق و ایران بیشتر از چیزی است که به صورت رسمی اعلام می‌شود، بنابر این، درآمدهای گمرکی عراق بایستی بالغ بر ۱۰ میلیارد دلار در سال باشد.  وی گفت: یکی دیگر از چالش‌های پیش‌رو در مرزهای عراق، افزایش قاچاق دلار به ایران است، از این جهت، بیرون کردن گذرگاه‌های مرزی از دست گروه‌های مسلح کار آسانی نیست و گروه‌های مسلح، آخرین تلاش‌های خود را برای کنترل مرزها انجام خواهند داد.

باسم خشان گفت: به عنوان مثال، در یک اقدام بی‌سابقه، شماری از گروه‌های مسلح و جناح‌های سیاسی مقادریر زیادی گندم و جو را از ایران وارد عراق کردند، سپس ادعا کردند که غلات یادشده محصول عراق است و از خارج کشور وارد نشده است.

در هیمن راستا، احسان الشمری، رئیس مرکز پژوهش‌های سیاسی گفت: اهمیت کنترل گذرگاه‌های مرزی تنها در محدوده منافع اقتصادی خلاصه نمی‌شود، بلکه گسترش نفوذ دولت بر مرزها، نقش اساسی در تأمین امنیت، بالا بردن ارزش و اعتبار دولت در سطح داخلی و خارجی و متوقف کردن منابع مالی غیرقانونی گروه‌های مسلح دارد.

اما فلاح الذهبی، نویسنده و روزنامه‌نگار عراقی بدین باور است که مصطفی‌الکاظمی تا کنون نتوانسته است در هیچ عرصه چالش برانگیزی به موفقیت برسد، بنابر این، بعید به نظر می‌رسد که نخست وزیر جدید بتواند مرزهای عراق از کنترل گروه‌های مسلح و افراد بانفوذ خارج کند، به ویژه این‌که مصطفی‌الکاظمی از حمایت مجلس برخوردار نیست و نمی‌تواند دست به اقدامی بزند که پیامدهای آن، منافع جناح‌های سیاسی و گروه‌های مسلح وفادار به ایران را در خطر می‌اندازد.

در همین حال، احمد الشریفی، کارشناس امور امنیتی می‌گوید: هیاهوی ایجاد شده برای کنترل مرزها بیشتر جنبه تبلیغاتی دارد و بعید است که مصطفی‌الکاظمی بتواند در عمل به موفقیتی برسد، زیرا جناح‌های سیاسی و گروه‌های مسلح در تمام عرصه‌ها نفوذ دارند و می‌توانند دولت را از دست زدن به هر اقدامی که به سود آن‌ها تمام نشود مانع شوند. وی افزود: شکی نیست که مصطفی‌الکاظمی تمایلی بسیاری برای خشکاندن منابع مالی احزاب سیاسی و گروه‌های مسلح دارد، اما دولت عراق در حال حاضر، قادر به انجام این راهبرد چالش برانگیز نیست. البته کنترل گذرگاه‌های مرزی یکی از بزرگترین چالش‌ها فراروی دولت عراق است و مسئولان دولتی بایستی با شروع به ایجاد اصلاحات سیاسی، اقتصادی و امنیتی، زمینه کنترل مرزها را به صورت تدریجی فراهم کنند، در غیر این صورت، هرگونه اقدام عجولانه در این زمینه منجر به وقوع تنش و درگیری میان دولت و گروه‌های مسلح وفادار به ایران می‌شود و عراق را بیشتر از پیش دچار بحران می‌کند.

https://www.independentarabia.com