مصطفی الکاظمی، نخست وزیر جدید عراق که پس از تنش های سیاسی و فرود و فراز های بسیاری مأمور به تشکیل دولت شده است، شخصیت سیاسی برجسته ای است که تقریبا با هیچ یک از جناح های سیاسی که از سال 2003 تا کنون در اداره کشور سهم داشتند، پیوند ندارد. وی یکی از چهره های سیاسی بود که در دهه هشتاد کشور را ترک کرد؛ مصطفی الکاظمی زمانی تصمیم به ترک زادگاه خود گرفت که صدام حسین، رئیس جمهور پیشین عراق حزب دعوت اسلامی را زیر فشار قرار داد تا مانع اقدامات نظامی احتمالی این حزب شود. البته مصطفی الکاظمی در هیچ مقطعی از زندگی خود عضویت حزب دعوت اسلامی را نداشت، اما بدون شک یکی از مخالفان سرسخت صدام حسین بود. وی نخست به ایران سفر کرد و از آن جا عازم اروپا شد و با آن که با تمام احزاب سیاسی مخالف صدام همکاری داشت، اما با هیچ یک از آن ها پیوند مستقیم نداشت.

پس از سقوط رژیم صدام حسین در سال 2003، نام مصطفی الکاظمی در میان چهره های برجسته سیاسی که قصد تشکیل دولت انتقالی را داشتند به نظر نمی خورد. در آن زمان و در حالی که سیاستمداران مطرح دیگر همچون احمد چلبی، ایاد علاوی، مسعود بارزانی، جلال طالبانی، عدنان پاچه‌چی و محسن عبد الحمید، سرگرم تشکیل دولت انتقالی، تدوین قانون اساسی و برنامه ریزی برای برگزاری انتخابات بودند، مصطفی الکاظمی در تلاش برای پیگیری پرونده سرویس اطلاعاتی رژیم بعث بود. وی همچنان سعی می کرد گروه های مختلف عراقی را تشویق به گفت و گو کند و از بروز خشونت میان جناح های مختلف جلوگیری کند، نامبرده در این زمینه کتابی را نیز تألیف کرده است که عمق تلاش های او را در مسیر وحدت ملی نشان می دهد. در سال های بعد، مصطفی الکاظمی نقش اساسی در بسیاری از برنامه های اجتماعی داشت و مقالات زیادی را در زمینه مسائل سیاسی، امنیتی، اقتصادی و فرهنگی منتشر کرد.

در سال 2014، هنگامی که حیدر العبادی به قدرت رسید، مصطفی الکاظمی وارد امور دولتی شد و در بخش های مختلف، نقش آفرینی کرد تا این که در سال 2016، وارد دستگاه اطلاعاتی عراق شد، نخست به عنوان دستیار، سپس به حیث معاون رئیس سرویس اطلاعاتی و در اخیر در سمت ریاست سرویس اطلاعاتی عراق گماشته شد. از آن جا که مصطفی الکاظمی، حمایت جناح سیاسی مشخصی را با خود همراه نداشت، رسیدن وی به ریاست دستگاه اطلاعاتی عراق برای بسیاری پرسش برانگیز بود. اما مصطفی الکاظمی توانست در این سمت حساس به موفقیت های زیادی دست پیدا کند؛ وی افزون بر این که موفق به سر و سامان دادن ساختار داخلی سرویس اطلاعاتی عراق شد، فعالیت های اطلاعاتی را نیز گسترش داد و توانست روابط عراق را با کشورهای منطقه به گونه چشمگیری تقویت کند. مصطفی الکاظمی توانست، روابط عراق با عربستان سعودی را که در دوره نخست وزیری نوری المالکی به سردی گراییده بود دو باره احیا کند و زمینه های همکاری در عرصه های مختلف را میان دو کشور فراهم کند. در پرتو همین تلاش ها و موفقیت ها بود که عراق و عربستان سعودی وارد مرحله تازه ای از روابط دو جانبه شدند و عربستان سعودی تصمیم به سرمایه گذاری در بخش های مختلف عراق گرفت. تلاش چشمگیری دیگر مصطفی الکاظمی در دو سال اخیر نخست وزیری حیدر العبادی، جلوگیری از گسترش نفوذ ایران در عراق بود و مصطفی الکاظمی توانست با کاهش نفوذ ایران، عراق را بار دیگر با جهان عرب پیوند دهد.

مطرح شدن نام مصطفی الکاظمی برای جانشینی حیدر العبادی در سال 2018، نیز با توجه به همین ویژگی بود زیرا عراق در آن زمان، نیازمند شخصیتی بود که بتواند آن را از عمق نفوذ استراتژیک ایران نجات دهد و روابط دیپلماتیک عراق را با سراسر کشورهای منطقه بر اساس احترام متقابل و منافع مشترک گسترش دهد. اما پس از این که عادل عبد المهدی در سال 2018، به قدرت رسید روابط عراق با عربستان سعودی بار دیگر به سردی گرایید، زیرا نخست وزیر جدید علاقمندی قابل ذکری به تحکیم روابط با کشورهای عربی نشان نمی داد، افزون بر آن که ایران بر تمام عرصه های سیاسی، اقتصادی و امنیتی عراق چیره شده بود.

گفته می شود در دوره نخست وزیری عادل عبد المهدی، جناح های سیاسی وفادار به ایران بارها سعی کردند مصطفی الکاظمی را وادار به کناره گیری از سمت ریاست اطلاعات عراق کنند، اما وی به دلیل داشتن روابط قوی داخلی و خارجی توانست در مقام خود باقی بماند. البته تنش میان مصطفی الکاظمی و ایرانیان، زمانی اوج گرفت که گروه های سیاسی و شبه نظامیان وابسته به ایران، او را متهم به همکاری در قتل قاسم سلیمانی، فرمانده سپاه قدس و ابو مهدی مهندس، معاون رئیس حشد شعبی کردند. قابل ذکر است که قاسم سلیمانی و ابو مهدی مهندس در سوم ماه ژانویه گذشته در نزدیکی فرودگاه بغداد از سوی پهپادهای آمریکایی هدف حمله قرار گرفتند و کشته شدند.

پس از گسترش تظاهرات ضد دولتی در عراق و هنگامی که عادل عبد المهدی وادار به کناره گیری از سمت نخست وزیری شد، مصطفی الکاظمی بارها به عنوان بهترین گزینه برای جانشینی عادل عبد المهدی مطرح شد و اغلب جناح های سیاسی با پیشنهاد وی برای تصدی سمت نخست وزیری ابراز موافقت می کردند. اما گروه های مسلح وابسته به ایران که آینده خود را در سایه دولت مصطفی الکاظمی در خطر می دیدند، به شدت مخالف نامزدی وی بودند و حتی تأکید داشتند که تعیین مصطفی الکاظمی به عنوان نخست وزیر، عراق را به سوی جنگ و نابودی می کشاند.

پس از این که عراق به دلیل انتشار شتابان بیماری کرونا و کاهش شدید بهای نفت، در عمق بحران قرار گرفت، همه به این نتیجه رسیدند که برای بیرون رفت از این باتلاق، عراق نیاز مبرم به شخصیت ملی و پرتلاشی دارد که با داشتن روابط گسترده ای داخلی و خارجی، بحران کنونی را مدیریت کند؛ همین بود که مصطفی الکاظمی از سوی برهم صالح، رئیس جمهور عراق به عنوان نخست وزیر معرفی شد.

در فرجام می توان گفت با آن که کابینه جدید عراق تا کنون رای اعتماد مجلس را به دست نیاورده است و سرنوشت آن تا هنوز روشن نیست، اما موافقت تمام جناح های سیاسی به ویژه گروه های وفادار به ایران، به مأمور شدن مصطفی الکاظمی برای تشکیل دولت جدید، نشان می دهد که عراق با دشواری های زیادی مواجه بوده و در ورطه بحران های متعددی قرار گرفته است.

https://www.independentarabia.com