در مقاله‌ای که در ۱۲ فروردین ماه سال جاری با عنوان «نفت دیگر مهم نیست» در رسانه ایندیپندنت فارسی منتشر کردم، به این موضوع اشاره کردم که با توجه به بحران کرونا و البته نفت شیل، بعید است در کوتاه‌مدت قیمت‌های بالایی برای نفت متصور باشیم. با گذشت بیش از شش ماه از آن تاریخ، با وجود کاهش شدید تولید نفت و توافق اوپک، قیمت نفت همچنان با شرایط قبل از کرونا فاصله دارد.
قیمت نفت «وست تگزاس اینترمدییت» WTI آمریکا در روز جمعه در حدود ۴۰ دلار معامله شد و قیمت نفت برنت دریای شمال نیز در حدود ۲۳.۵دلار نوسان می‌کرد. این قیمت‌ها همچنان ۳۰ تا ۴۰ درصد پایین‌تر از قیمت‌هایی که نفت در دوران قبل از کرونا به خود دیده و ۶۰ تا ۷۰ درصد پایین‌تر از قیمت‌هایی است که نفت در دوران اوج خود در سال ۲۰۰۷ به خود دیده بود. به نظر می‌رسد که این کاهش قیمت فشار زیادی به شرکت‌های تولیدکننده نفت آمریکایی وارد کند.
کاهش ۲۵ درصدی تولید نفت آمریکا
در مقاله‌ای نیز که در ۴ تیر در همین رسانه انتشار یافت، وضعیت تولید نفت شیل در آمریکا تحلیل و بررسی شد و به این موضوع اشاره شد که احتمالاً باید شاهد فشار زیاد به تولید نفت آمریکا باشیم. طبق آخرین گزارشی که اداره اطلاعات انرژی آمریکا موسوم به EIA منتشر کرده است، تولید نفت در آمریکا از ۱۳ میلیون و ۱۰۰ هزار بشکه در هفته دوم مارس سال جاری به ۹ میلیون و ۷۰۰ هزار بشکه در هفته چهارم اوت کاهش یافته است، و به معنی کاهش ۲۵ درصدی تولید نفت در این کشور است. این رقم کمترین میزان تولید آمریکا از ژانویه سال ۲۰۱۸ تاکنون است. البته بخشی از این کاهش تولید به دلیل توفان لورا در آمریکا است و احتمالاً بخشی از آن طی هفته‌های آتی جبران می‌شود. اما با این حال، همچنان قیمت نفت رشد چندانی نداشته است و در بازه ۴۰ دلار باقی‌مانده است.
آیا نفت به دوران اوج خود بازخواهد گشت؟
بعد از گذشت نزدیک به ۹ ماه از شیوع ویروس کرونا در چین و اثرگذاری شدید آن بر روی اقتصاد جهانی، برخی از تحلیلگران بر این گمان هستند که نفت به دوران اوج خود بازخواهد گشت. اتفاقاتی همچون رشد منفی ۳۲ درصدی اقتصاد آمریکا در فصل دوم سال جاری میلادی و کاهش شدید تقاضای مسافرتی به دلیل شیوع ویروس کرونا، سبب شده است که تقاضای نفت همچنان در سطح بسیار پایینی باقی بماند. ازاین‌رو، حتی کاهش شدید تولید نفت اوپک نیز نتوانسته است قیمت نفت را به حد متعادل خود برساند. اما آیا می‌توان امید به بازگشت قیمت نفت به دوران قبل داشت؟ سه دلیل اصلی را می‌توان ذکر کرد که این اتفاق در کوتاه‌مدت رخ نخواهد داد.
۱- تغییر عادات مصرفی مردم
چندین ماه قرنطینه سخت سبب شده است که بخش مهمی از رفتار مصرفی مردم تحت شرایط جدید تغییر کند. بسیاری از کارمندان دورکاری را یک راهکار دایمی برای خود انتخاب کرده‌اند و آموزش‌های آنلاین در این دوره رونق بسیار زیادی یافته است. نمونه‌وار، فردی که یک دوره آنلاین را با موفقیت و نتایج مناسب به پایان رسانده است، بعد از اتمام کرونا نیز احتمالاً بخشی از این عادت را حفظ می‌کند. یا فردی که بازدهی بهتری در دوران دورکاری دارد، بعد از پایان کرونا نیز دورکاری را ترجیح خواهد داد.
۲- کرونا به‌زودی ریشه‌کن نخواهد شد
با تمام وعده‌هایی که پیرامون واکسن کرونا به بیرون درز کرده است، به نظر می‌رسد که واکسیناسیون سراسری این ویروس تا نیمه‌های سال ۲۰۲۱ و حتی بیشتر طول خواهد کشید و این یعنی عملاً این بیمار ناخوانده تا حدود یک سال دیگر نیز مهمان خانه‌های ما خواهد بود. در زمینه درمان نیز پیشرفت‌های چندانی دیده نمی‌شود و این موضوع نشان می‌دهد که به احتمال زیاد، این بیماری همچنان در سراسر دنیا تلفات چشمگیری داشته باشد.
۳- ظرفیت مازاد تولید
در شرایط کنونی تولید نفت در وضعیت اشباع قرار دارد. بیش از ۱۰ میلیون بشکه ظرفیت مازاد تولید روزانه نفت در کشورهای تولیدکننده این ماده در سراسر جهان وجود دارد که به محض افزایش قیمت نفت، این ظرفیت تولید آزاد می‌شود و در بازارهای جهانی عرضه خواهد شد. سایه ترس از این عرضه سنگین در بازار نفت، سبب شده است که حتی کمبودهای مقطعی ایجاد شده در بازار همچون توفان لورا، در بازار اثر چندانی نداشته باشد و بازار از ترس عرضه‌های بیشتر، رشد زیادی تجربه نکند. ظرفیت مازاد همچون سد مانع از رشد قیمت نفت خواهد شد.
چه خواهد شد؟
به نظر می‌رسد که مطابق آنچه در مقالات گذشته نیز اشاره کرده‌ام، قیمت نفت رشد چندانی را تجربه نکند. ادامه این روند در صورت تداوم، می‌تواند بخشی از شرکت‌های تولیدکننده نفت شیل را به مرز ورشکستگی برساند. این امر می‌تواند تولید نفت آمریکا را برای مدت نسبتاً طولانی مدتی از دور خارج کند و عملاً جهان را در معرض یک کاهش دایمی در تولیدات نفت قرار دهد. از سوی دیگر، کاهش قیمت نفت، ریسک ورشکستگی کشورهای نفتی را بالا می‌برد و این کشورها عملاً تحمل هزینه‌های ناشی از نگهداری و تعمیرات را نخواهند داشت و احتمالاً از گردونه رقابت تولید نفت موقتاً خارج خواهند شد. البته این امر در یک فرایند دو تا سه ساله رخ خواهد داد و بعید است در آینده نزدیک وضعیت عرضه نفت را تحت‌الشعاع قرار دهد. با توجه به مجموع نکات گفته‌شده، به نظر می‌رسد که نفت در آینده نزدیک در محدوده قیمتی کنونی نوسان محدودی داشته باشد و می‌توان بیش از گذشته باور داشت که نفت دیگر مهم نیست.
