امسال یکی از شانس‌های دریافت جایزه صلح نوبل فوزیه کوفی، نماینده پیشین مجلس و عضو هیئت مذاکره‌کننده نظام جمهوری اسلامی افغانستان با طالبان است. برنده یا برندگان جایزه صلح روز جمعه نهم اکتبر اعلام خواهد شد. خانم کوفی درست دو ماه پیش از رفتن به میز مذاکره با طالبان از یک حمله بمب‌گذاری جان سالم به در برد؛ اما این حمله باعث نشد که او برای آشتی با گروهی که عامل این سوءقصد پنداشته می‌شود، با دست زخم‌خورده به دوحه نرود.

این دست‌کم دومین حمله گروه‌های افراط‌گرای اسلامی به جان خانم کوفی بود و پیش‌تر نیز در مسیر راه به او کاروان او حمله شده بود. نفس نامزدی فوزیه کوفی، به‌نوعی حمایت جامعه جهانی از روند صلح افغانستان دانسته می‌شود که از سوی دیگر به تقویت و ارتقا جایگاه زنان در جامعه سنتی این کشور کمک خواهد کرد.

خانم کوفی به رسانه‌ها گفته است که اعطای جایزه صلح نوبل به او و دیگر مذاکره‌کنندگان زن عضو گروه افغانستان قدرت بیشتر می‌دهد تا با تلاش بیشتر به تأمین حقوق زنان در آینده کشور مبادرت ورزد.

بسیاری خانم کوفی را نمادی از پیشرفت زنان افغان در جامعه پس از طالبان می‌داند هرچند این نخستین بار نیست که خانم کوفی در دوحه با طالبان مقابل می‌شود.  

فوزیه کوفی در سال ۱۹۷۵ میلادی در استان بدخشان در شمال شرقی افغانستان به دنیا آمد. پدر او نماینده مجلس بود. او که فرزند نوزدهم پدرش است، می‌گوید: «پدر و مادرم نمی‌خواستند دختری به دنیا بیاورند. این کار رنجی بر رنج‌هایشان می‌افزود و از تولد من زیاد خوشحال نبودند؛ اما بعد پدرم به من بسیار محبت کرد و به الگوی رفتار من تبدیل شد.»

فوزیه کوفی نخستین دختر خانواده‌ بود که سواد آموخت. این طلسم‌شکنی آسان نبود. صرف‌نظر از مردم، گاه برادرانش نیز با تحصیل او مخالفت و کتاب‌هایش را پاره می‌کردند.  به‌رغم آن،‌ فوزیه در بدخشان و کابل درس خواند. دانشجوی رشته پزشکی بود که کابل به تصرف طالبان درآمد. او نخستین بار طالبانِ تا بن دندان مسلح را از پنجره آپارتمانش در طبقه پنجم، در کابل دید. اولین مانور طالبان، بستن در دانشکده پزشکی به روی فوزیه کوفی و تمام دختران افغانستان بود که زندگی‌شان‌ را تغییر داد. 

فوزیه کوفی در کابل ماند و به تدریس زبان انگلیسی به دختران شهر ادامه داد که دیگر از ادامه تحصیل محروم شده بودند.  

اداره امربه‌معروف و نهی از منکر طالبان، محدودیت‌های فراوانی بر زنان وضع کرد. بیرون رفتن از خانه بدون همراهی یک مردِ محرم، پوشیدن چادری (برقع) از نوک سر تا مچ پا و ممنوعیت آموزش‌وپرورش و کار دختران، از بدترین آن‌ها بود. فوزیه کوفی هیچ‌وقت چادری نخرید، چون آن را مطابق با فرهنگ افغان نمی‌دانست؛ اما در عوض آمدوشد خود را خیلی کم کرد، یا خطر برخورد با طالبان را به جان خرید. 

زندگی زمانی سخت‌تر شد که طالبان همسر فوزیه کوفی را زندانی کردند و او در اثر ابتلا به بیماری توبرکلوز، در زندان جان داد. فوزیه ماند و دو دخترش. او به احترام خاطره همسرش، دیگر هرگز ازدواج نکرد. 

با سقوط طالبان، خانم کوفی در سازمان ملل متحد کار گرفت و زندگی‌اش رو به بهبودی گذاشت. 

خانم کوفی در کابل حقوق و علوم سیاسی خوانده است، کارشناسی ارشد خود را در رشته مدیریت تجارت از دانشگاه پرستون پاکستان گرفته است و سپس کارشناسی ارشد دیگری هم در رشته روابط بین‌الملل از دانشگاه سویس دریافت کرده است. 

بزرگ‌ترین گام خانم کوفی در سال ۲۰۰۵ میلادی بود که خود را در انتخابات مجلس نامزد کرد و با بسیج مردم در زادگاهش، توانست به مجلس راه یابد و به‌جای پدرش تکیه بزند. 

از اقدامات مهم در این دوران، تصویب قانون منع خشونت علیه زنان بود که کوفی پرچم‌دار آن قانون در جامعه مردسالار و به‌شدت سنتی افغانستان شد. 

قانون منع خشونت علیه زن، از رویدادهای فاخر و برجسته در چهارچوب تحولات قانونی در افغانستان است که علیه خشونت، بدرفتاری و تجاوز به حقوق زن به‌عنوان مهم‌ترین گروه اجتماعی کشور، در فرهنگ و جامعه‌ای قد برافراشته است که تجاوز و حق‌کشی علیه آنان را به‌عنوان پدیده‌ای پذیرفته‌شده، تاریخی و فرهنگی می‌شمارد. 

او دو دور نماینده مجلس شد و تا نایب ریاست مجلس رسید. 

در ماه مارس سال ۲۰۱۰ وقتی نایب‌رئیس مجلس بود، برای گرامیداشت روز زن به استان شرقی ننگرهار رفت، اما در بازگشت به کابل همراه با دو دخترش، هدف حمله طالبان قرار گرفت. 

گلوله از هر طرف می‌بارید و محافظانش او و دخترانش را به پناهگاهی در تونلی در زیر کوه انتقال دادند و سپس با بالگرد به کابل منتقل شد. 

اما زمانی که در انتخابات مجلس گذشته، برای سومین بار خود را نامزد کرد، صلاحیت وی توسط کمیسیون انتخابات تائید نشد. بااین‌حال، نقش مهمی در گفت‌وگو با طالبان در دوحه و مسکو ایفا کرد تا در کنار دیگر زنان، از حقوق زن افغان دفاع کند. 

باری در میان ده‌ها مرد در هیئت‌های مذاکره‌کننده از دو طرف، خانم کوفی به طالبان گفت:‌ «ازآنجایی‌که هیئت ما نمایندگان زن در ترکیب خود دارد، به شما پیشنهاد می‌دهم که شما نیز زنان خود را به سر میز مذاکره بیاورید.» فوزیه کوفی می‌گوید طالبان فوراً خندیدند. 

نماینده طالبان در پاسخ او گفت:‌ «زنان می‌توانند نخست‌وزیر شوند، اما نه رئیس‌جمهوری. زنان نمی‌توانند قاضی شوند.» 

با پایان هنگامه کرونا، انتظار می‌رود مذاکرات رسمی بین‌الافغانی شروع شود. به نظر می‌رسد که تنها ۵ زن در میان ۴۲ عضو هیئت مذاکره‌کننده دو طرف، در خط اول دفاع از حقوق زنان قرار دارند. حفظ و نگهداشت حقوق، آزادی‌ها و دستاوردهای زنان افغانستان در دو دهه گذشته، در این فضا آسان نخواهد بود، مگر آن‌که هر زن نشان دهد که از قدرت استدلال و منطقی چهار برابر مردان برخوردارند. 

فوزیه کوفی، چهار زن دیگر و تعدادی از مردانی که درزمینهٔ برابری حقوق، تفاوتی بین زن و مرد قائل نیستند، در همکاری با جامعه مدنی، رسانه‌ها و حامیان حقوق بشر، فرصت مهمی در پیش رو دارند که اجازه ندهند در راه پیشرفت زنان مانع ایجاد شود.

چشمان شهره و شهرزاد،‌ دختران کوفی، به تصمیم مادرشان و چهار زن دیگر و مردان افغان در هیئت نمایندگی دولت دوخته‌شده است که چه تاریخی را برایشان رقم خواهند زد.

آکادمی نوبل زندگینامه خانم کوفی را مرور و مبارزات او را بررسی کرده است. مدعیان جایزه صلح نوبل در جهان کم نیست؛ اما اگر این زن افغان بتواند بزرگ‌ترین جایزه صلح جهانی را از آن خود کند، بدون شک تأثیر مستقیمی روی ثبات و حقوق بشر در کشورش خواهد داشت.