ترور فخر‌ی‌زاده با سایر سوءقصدها به دانشمندان هسته‌‎ای ایران تفاوت داشت. این اقدام اگر منجر به تحریک ایران به ساخت سلاح هسته‌ای نشود، احتمالا خصومت بین ایالات متحده و ایران را افزایش می‌دهد و دیپلماسی را برای دولت جو بایدن بسیار دشوارتر می‌کند.

نیویورک تایمز در مطلبی با عنوان «استراژی زمین سوخته درباره ایران» به قلم باربارا سالوین، مدیر بخش «آینده ابتکار عمل ایران» در شورای آتلانتیک، تحلیل کرده که سوءقصد به دانشمند هسته‌ای ایران برای متوقف کردن یک بمب نبود، بلکه منع پیش‌برد دیپلماسی بود.

هنگامی که اسرائیل سوءقصد به تنی چند از دانشمندان هسته‌ای ایران را از سال ۲۰۱۰ تا ۲۰۱۲ مهندسی کرد، حامیان این کشتارها بحث می‎کردند که وقتی دیپلماسی چند جانبه پیشرفت کمی داشته، این ترورها منجر به کاهش روند برنامه هسته‌ای می‌شود.

ایران دوباره اقدام به تولید مقدار زیادی اورانیوم کرده است، اما به سطح لازم برای تولید سلاح هسته‌ای نزدیک نیست. این اقدامات به طور عمده از خروج یک جانبه دولت ترامپ از توافق هسته‌ای ایران ناشی شده، که هدف آن منع دستیابی ایران به اورانیوم کافی برای ساخت سلاح تا ژانویه ۲۰۳۱ بود.

ایران بارها گفته است که به طور کامل به تعهدات توافق هسته‌ای خود برمی‌گردد، اگر دولت بایدن با این کار موافقت کند و تحریم‌های سنگین اعمال شده توسط رئیس‌جمهور ترامپ را لغو کند.

پس در این شرایط، چرا باید آقای فخری زاده کشته شود؟

به نظر می‌رسد بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر اسرائیل، با حمایت رئیس‌جمهور ترامپ قصد دارند تا زمین را بسوزاند تا هرگونه بازگشت به دیپلماسی تحت مدیریت رئیس‌جمهور منتخب، جو بایدن، را دشوار کنند.

اسرائیل برای ایران «شیطان کوچک‌تر» باقی می‌ماند

اسرائیل و دولت ترامپ از این هراس دارند که دولت بایدن به دنبال بازگشت سریع به توافق هسته‌ای باشد، که می‌تواند اقتصاد در حال تقلای ایران را احیا کند و نفوذ ایران بر خاورمیانه را دربر داشته باشد. کشتن آقای فخری‌زاده همه اینها را دشوارتر می‌کند.

دولت اسرائیل مسئولیت ترور را بر عهده نگرفته است، اما گزارش‌های متعددی منتشر شده - و شیوه جسورانه کشتن آقای فخری‌زاده – انگشت اشاره را به سمت عوامل موساد نشانه می‌گیرد. دولت ترامپ ممکن است از طرف خود، از قبل از این نقشه اطلاع نداشته یا داشته باشد، اما مایک پمپئو، وزیر امور خارجه، به تازگی به اسرائیل سفر کرده بود و دولت ترامپ تاکنون این قتل را محکوم نکرده است.

کشته شدن آقای فخری‌زاده، که به مغز متفکر تلاش‌های قبلی برای سلاح سازی ایران مشهور است، تخصص قابل توجه هسته‌ای ایران را خدشه دار نمی‌کند. طبق اطلاعات آمریكا، ایران برنامه‌ای با هدف تولید كلاهك‌های هسته‌ای داشت كه ۱۷ سال پیش پس از شناسایی توسط عوامل سیا پایان یافت. این موضوع توسط یک گروه مخالف ایرانی فاش شد.

قتل اخیر ممکن است منجر به تحریک ایران به ساخت سلاح هسته‌ای نشود، اما احتمالا خصومت بین ایالات متحده و ایران را افزایش می‌دهد و دیپلماسی را بسیار دشوارتر می‌کند. این اقدام می‌تواند جناح‌های تندرو در ایران را، که با بازگشت به دیپلماسی مخالفت می‌کنند، تقویت کند – جناح‌هایی که می‌خواهند کنترل کاملی بر سیاست ایران در انتخابات ریاست جمهوری که قرار است در خردادماه آینده انجام شود، داشته باشند.

رهبر جمهوری‌اسلامی با عصبانیت اما با احتیاط نسبت به ترور واکنش نشان داد. حسن روحانی، رئیس‌جمهور، گفت که ایران با روش و در زمانی که خودش انتخاب می‌کند، پاسخ خواهد داد. این اظهارات حاکی از آن است که ایران به نوعی دیگر از اسرائیل انتقام خواهد گرفت. ایران ممکن است پشتیبانی خود از حماس یا جهاد اسلامی فلسطین را افزایش دهد. این تضمین می‌کند که اسرائیل در آینده نزدیک همچنان در تبلیغات حکومتی ایران «شیطان کوچک‌تر» باقی می‌ماند و اهداف نرم اسرائیل - مانند گردشگران و دانشجویان، و همچنین مقامات اسرائیلی در خارج از کشور در معرض خطر قرار می‌گیرند. آمریکایی‌ها نیز ممکن است به دلیل ارتباط با اسرائیل آسیب‌پذیر باشند – این موضوع به کشتن فرمانده ارشد ایرانی، قاسم سلیمانی در سال گذشته توسط دولت ترامپ افزوده می‌شود.

با افزایش تنش‌ها، دولت جدید بایدن اکنون با یک چالش جدی روبرو است. آقای بایدن قول داده که به مذاکره با ایران بازگردد، اما او و تیمش نمی‌توانند کاری بیش از پیام دادن به ایران از طریق رسانه‌ها انجام دهند و باید تا زمان تحلیف در ۲۰ ژانویه صبور بمانند و به اسرائیلی‌ها پیام توقف کارشکنی را بدهند.

دولت‌های اروپایی کمیسیونی برای نظارت بر ایران تشکیل دهند

در همین حال، کشورهای اروپایی که با ایران روابط دیپلماتیک دارند و هنوز طرف‌های توافق هسته‌ای هستند، می‌توانند شکاف را تا زمان تحلیف بایدن پر کنند. انگلیس، فرانسه و آلمان باید به دنبال تشکیل سریع کمیسیونی باشند که بر اجرای توافق هسته‌ای ایران نظارت کند. وزرای خارجه آنها باید هرچه زودتر اقدام کنند و با صدور بیانیه‌ای، ترور را طبق قوانین بین‌المللی غیرقانونی، و آسیب‌رسان به دلایل منع گسترش سلاح‌های هسته‌ای اعلام کنند. چنان که یک سخنگوی نماینده عالی اتحادیه اروپا در امور سیاست خارجی و امنیتی این قتل را «عملی جنایتکارانه» توصیف کرده است.

به دلایل مختلف، برنامه هسته‌ای ایران به کندی پیش رفته است. این کار در دهه ۱۹۵۰ با انتقال فناوری از سوی دولت آیزنهاور با عنوان ابتکار «اتم‌ها برای صلح» آغاز شد. دولت جانسون یک دهه بعد اولین راکتور کوچک تحقیق هسته‌ای را به ایران داد.

در بیش از ۶۰ سالی که از آغاز تلاش‌های هسته‌ای ایران می‌گذرد، اسرائیل، هند، پاکستان و کره‌شمالی بمب تولید کرده‌اند. ایران چنین نکرده است. ایران هنوز تنها یک نیروگاه هسته‌ای فعال دارد.

این نهایت فاجعه است اگر اقدامات خشونت‌آمیز اسرائیل ایران را به سمت تغییر حساب و کتاب خود سوق دهد و به دنبال سلاح برود. این می‌تواند یک مسابقه تسلیحاتی هسته‌ای در سراسر منطقه ایجاد کند و تضمین کند که خاورمیانه ناکارآمد، درگیر اختلافات فرقه‌ای و سایر درگیری‌ها باقی خواهد ماند. همچنین، توانایی مردم ایران برای کار مولد متوقف شده و جوانانش در معرض جذب نیروهای تروریستی قرار می‌گیرند؛ نیروهایی که مردم بی‌گناه در سراسر جهان را هدف قرار می‌دهند.