در حالی که مذاکرات جمهوری اسلامی و آمریکا ادامه دارد، موسسه علوم و امنیت بین‌المللی اعلام کرد که ایران به‌طور مخفیانه در اطراف آنچه گمان می‌رود یک سایت جدید غنی‌سازی اورانیوم باشد، منطقه‌ای امنیتی ایجاد می‌کند و پایگاه کوهستانی اطراف این تاسیسات را برای محافظت در برابر حمله احتمالی مستحکم می‌کند.

تصاویر ماهواره‌ای که موسسه «علوم و امنیت بین‌الملل»، بررسی کرده، نشان می‌دهد که ایران در نزدیکی تاسیسات هسته‌ای نطنز ــ که عمیقا در دل کوه‌های تهران مدفون است ــ بار دیگر در حال ساخت یک کارخانه مونتاژ سانتریفیوژ است. به گفته کارشناسانی که این یافته‌ها را بررسی کرده‌اند، اطلاعات سازمان‌های اطلاعاتی غربی حاکی از آن است که این محل از لحاظ وسعت و عمق می‌تواند میزبان یک سایت غنی‌سازی مخفی باشد که توانایی تولید سوخت برای سلاح هسته‌ای را دارد.

محیط امنیتی جدید در اطراف کوه کلنگ ‌گزلا، در جنوب سایت غنی‌سازی نطنز، در حال احداث است؛ جایی که مدت‌هاست به ظن میزبانی بخش‌های کلیدی برنامه تسلیحات هسته‌ای تهران تحت نظر قرار دارد. طبق یافته‌های این موسسه (که روز چهارشنبه منتشر شد)، «این کوه چندقله‌ای شامل یک مجموعه تونل بزرگ و عمیق و یک تونل کوچکتر متعلق به سال ۲۰۰۷ است» ــ هیچ‌یک از آن‌ها تاکنون از سوی تهران علنا تایید نشده یا آژانس بین‌المللی انرژی اتمی آنها را بازرسی نکرده است.

به گزارش فری بیکن، این کشف پیچیدگی تلاش‌های جدید ایالات متحده برای مهار برنامه هسته‌ای تهران از راه دیپلماتیک را برجسته می‌کند. در جریان این مذاکرات، حامیان کارزار «فشار حداکثری» دولت ترامپ ابراز نگرانی کرده‌اند که پیام‌های متناقضی درباره توانایی ایران برای ادامه غنی‌سازی در قالب یک توافق احتمالی ارسال می‌شود. حتی در صورت توافق، این امکان وجود دارد که ایران در سایت‌های اعلام‌نشده ــ مانند همین محل کشف‌شده در نزدیکی نطنز ــ به‌طور پنهانی به فعالیت ادامه دهد.

آندریا استریکر، کارشناس منع گسترش سلاح‌های هسته‌ای و عضو اندیشکده بنیاد دفاع از دموکراسی‌ها، گفت: «این تحول نشان می‌دهد که چرا ایران نباید تحت هیچ توافق جدیدی اجازه حفظ توانایی غنی‌سازی اورانیوم، سانتریفیوژها یا زیرساخت‌های مرتبط را داشته باشد، و چرا آژانس باید دسترسی در هر مکان و در هر زمان را برای پایان دادن به برنامه تسلیحات هسته‌ای تهران داشته باشد. اگر ایران با چنین شرایطی موافقت نکند، واشینگتن و اورشلیم باید آمادگی مقابله نظامی با این تهدید را داشته باشند.»

فری‌بیکن می‌نویسد، تلاش ایران برای ساخت و تقویت این سایت غنی‌سازی به‌صورت پنهانی، نشان از نگرانی از اقدام نظامی احتمالی ایالات متحده و اسرائیل دارد. گفته می‌شود دونالد ترامپ در جریان مذاکرات فعلی از صدور دستور حمله به تاسیسات هسته‌ای ایران صرف‌نظر کرده، اما اسرائیل هنوز در حال بررسی این گزینه است.

 به نظر می‌رسد سایت جدید در عمقی بیش از تاسیسات فردو حفر شده باشد؛ سایتی کلیدی که بین ۶۰ تا ۹۰ متر زیر زمین قرار دارد. محل موردنظر در کوه کلنگ‌گزلا می‌تواند به عمقی بیش از ۱۰۰ متر برسد، که اثربخشی بمب‌های سنگرشکن را که برای نفوذ به تاسیسات زیرزمینی طراحی شده‌اند، کاهش می‌دهد.

شتاب ایران در ایجاد منطقه امنیتی در اطراف این ناحیه، احتمال وقوع حمله زمینی اسرائیل ــ مشابه عملیات نیروهای ویژه اسرائیلی در ژانویه در یک کارخانه موشکی تحت کنترل ایران در سوریه ــ را برجسته می‌کند.

استریکر گفت: «ایران در حال ایجاد حصارهای امنیتی است، احتمالا برای محدود کردن توانایی نفوذ و تخریب تاسیسات توسط یک واحد کماندویی آمریکایی یا اسرائیلی. چنین عملیاتی با توجه به عمق این تاسیسات و موفقیت پیشین اسرائیل در نابودی سایت موشکی مصیاف در سوریه، تعجب‌برانگیز نخواهد بود.»

دیوید آلبرایت، رئیس موسسه علوم و امنیت بین‌الملل و نویسنده مشترک این تحقیق، به واشینگتن فری بیکن گفت: «دو سایت زیرزمینی مورد نظر در برابر حمله زمینی آسیب‌پذیر هستند، چراکه مهاجمان می‌توانند در کوه پنهان شوند. بنابراین، حصار محیطی تا حدی از حمله زمینی جلوگیری می‌کند.»

مجموعه تونل‌های جدید در نزدیکی نطنز به نظر می‌رسد بزرگ‌تر و پیچیده‌تر از سایتی مشابه است که برای نخستین‌بار در سال ۲۰۲۲ فاش شد. این مجموعه دارای دو ورودی تونل است که احتمالاا به بلندترین قله کوه کلنگ‌گزلا منتهی می‌شوند. و هنگامی که این مجموعه تکمیل شود ــ که ممکن است امسال یا سال آینده رخ دهد ــ میزبان یک تاسیسات پیشرفته مونتاژ سانتریفیوژ خواهد بود که جایگزین کارخانه‌ای روی سطح زمین در نطنز می‌شود؛ همان کارخانه‌ای که در تابستان ۲۰۲۰ در اثر انفجار از بین رفت.

بر اساس تحلیل موسسه علوم و امنیت بین‌الملل از فضای داخلی قله کوه، سایت جدید «ممکن است میزبان قابلیت‌های حساس بیشتری نیز باشد؛ نگران‌کننده‌ترین آن‌ها، یک تاسیسات غنی‌سازی گاز سانتریفیوژ اعلام‌نشده کوچک است.»

در سال‌های اخیر، ایران حدود ۶ هزار سانتریفیوژ پیشرفته در تاسیسات فردو و نطنز مستقر کرده است؛ تجهیزاتی که بازرسان آژانس بین‌المللی انرژی اتمی به آن‌ها دسترسی ندارند. این موسسه معتقد است که ایران «قادر به استقرار پنهانی چند هزار سانتریفیوژ پیشرفته در مجموعه تونل جدید است.»

اگرچه مشخص نیست که آیا این سایت جدید به‌طور کامل عملیاتی شده یا نه، اما «ساخت منطقه امنیتی در اطراف کوه نشان می‌دهد که بهره‌برداری از آن در آینده نزدیک مورد انتظار است.»

ایران روز سه‌شنبه با برگزاری مذاکرات با آژانس برای بازگرداندن دوربین‌های نظارتی در چند سایت هسته‌ای موافقت کرد، اما این شامل سایت‌های اعلام‌نشده مانند تاسیسات جدید در نزدیکی نطنز نمی‌شود.

موسسه علوم و امنیت بین‌الملل در گزارش خود نوشت: «با توجه به سابقه جمهوری سالامی در ساخت تاسیسات پنهانی هسته‌ای، شفاف‌سازی بیشتر درباره اهداف ایران در تاسیسات زیرزمینی زیر قله‌های کوه کلنگ‌گزلا باید برای آژانس و همه کشورهای نگران، در اولویت باشد. اگر ایران در حال ساخت یک کارخانه غنی‌سازی است و در زمان صدور مجوز ساخت آن را به آژانس اعلام نکرده، این نقض جدی الزامات پادمان خواهد بود.»