ساعاتی پس از آنکه روزنامه وال استریت ژورنال در گزارشی از حرکت احتمالی ایران به سوی ساخت سلاح هسته‌ای خبر داد، آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در بیانیه‌ای اعلام کرد: «رافائل گروسی، مدیرکل آژانس تحولات اخیر در برنامه‌های ایران برای انجام عملیات تحقیق و توسعه روی اورانیوم فلزی در راستای بهبود نوع سوخت برای راکتور تحقیقاتی تهران را به اطلاع کشورهای عضو رسانده است.»

طبق برجام، ایران نباید نسبت به تولید اورانیوم فلزی اقدام کند اما برخی منابع مطلع گفته‌اند که ایران از سال‌ها قبل سرگرم تحقیقات برای هموار کردن راه تولید اورانیوم فلزی بوده است.

وال استریت‌ژورنال در گزارش چهارشنبه خود آغاز کار روی خط مونتاژ برای «تولید ماده‌ای حساس که می‌تواند در کلاهک اتمی کاربرد داشته باشد» را گامی مهم در جهت امکان تولید سلاح هسته‌ای عنوان کرد. بر اساس این گزارش ایران به آژانس اطلاع داده در سایت اصفهان کار ساخت تجهیزات برای تولید اورانیوم فلزی را آغاز کرده است.

به گزارش رویترز به نقل از بیانیه آژانس، ایران اعلام کرده که قصد دارد از اورانیوم خام، اورانیوم فلزی تولید کند و سپس با انجام غنی‌سازی ۲۰ درصدی آن را به عنوان سوخت در راکتور تهران استفاده کند. ایران می‌گوید در عملیات تحقیق و توسعه هیچگونه محدودیتی ندارد و روند تولید و نصب تجهیزات مرتبط با این فعالیت‌ها هم‌اکنون آغاز شده است.

همزمان، کاظم غریب‌آبادی، نماینده ایران در آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در توییتر نوشت: «ایران برای تولید سوخت جدید برای راکتور تهران، اورانیوم فلزی تولید می‌کند». ایران اعلام کرده است که چهار تا پنج ماه طول می‌کشد تا تجهیزات تولید پودر اورانیوم از فلز ساخته شده، نصب شود.

با این اقدام مرز باریک بین برنامه‌های هسته‌ای صلح‌آمیز و نظامی در ایران باریک‌تر می‌شود. بر اساس برآوردهای اطلاعاتی آمریکا و آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، ایران دست‌کم تا سال ۲۰۰۳ میلادی «برنامه محرمانه تولید سلاح هسته‌ای» را دنبال می‌کرده است. تهران این اتهام را تکذیب می‌کند، اما آرشیو به سرقت رفته این برنامه‌ها که هم اکنون در اسرائیل است، شواهد متعددی در این زمینه ارایه می‌کند.

این درحالی است که تهران بر بازگشت به برجام و لغو تحریم‌ها تاکید دارد و امیدوار است با روی کار آمدن دولت جو بایدن در آمریکا در هفته آینده، پیشرفت‌هایی در این زمینه حاصل شود.

از نگاه برخی ناظران تهران می‌کوشد با ارسال سیگنال‌هایی در آستانه آغاز به کار دولت بایدن، نشان دهد که فرصت توافق محدود است و به این ترتیب بایدن را به حرکت سریع‌تر در مسیر توافق و مذاکره تشویق کند.

مقامات تهران در ۱۸ ماه گذشته اقدامات متعددی در روند کاهش تعهدات در برجام انجام داده‌اند. یکی از تازه‌ترین اقدامات که در آستانه تغییر دولت در آمریکا انجام شد، از سرگیری غنی‌سازی ۲۰ درصدی است که می‌تواند زمان گریز هسته‌ای ایران را کاهش دهد. آمریکا، اروپا و آژانس نسبت به این اقدام ابراز نگرانی کرده‌اند.

اما تهران می‌گوید از آنجایی که آمریکا از برجام خارج شده و طرف‌های باقی‌مانده در برجام (بریتانیا، فرانسه، چین، روسیه و آلمان) به تعهدات خود عمل نکرده‌اند، تعهدات خود را کاهش می‌دهد.

در روزهای اخیر روسای نظام جمهوری اسلامی با حمایت از مصوبه اخیر مجلس که دولت را مکلف به کاهش تعهدات می‌کند، تاکید کرده‌اند که غنی‌سازی ۲۰ درصدی خواسته علی خامنه‌ای، رهبر جمهوری اسلامی است.

با این حال علی‌اکبر ولایتی، مشاور خامنه‌ای در مجمع تشخیص مصلحت نظام همچنان راه مذاکره را باز گذاشته و خواستار حذف مکانیسم ماشه شده که به گفته او بر خلاف نظر خامنه‌ای در برجام گنجانده شد. دیگر مقامات جمهوری اسلامی شامل علی لاریجانی، رئیس مجلس شورای اسلامی نیز بر لزوم لغو تحریم‌ها تاکید کرده‌اند.

آژانس بین‌المللی انرژی اتمی و اروپا تا کنون در مقابل کاهش تعهدات هسته‌ایی تهران و اقدام به نصب سانتریفیوژهایی پیشرفته یا ازسرگیری غنی‌سازی ۲۰ درصدی، فراتر از صدور بیانیه و ابراز نگرانی اقدامی انجام نداده‌اند. یکی از مهمترین عوامل این محافظه‌کاری تغییر دولت در امریکا و به قدرت رسیدن جو بایدن است که وعده بازگشت به برجام را داده است. تهران ادعا می‌کند در صورت لغو تحریم‌ها و پایبندی طرفین به تعهدات، امکان بازگشت از اقدامات اخیر وجود دارد.