فرمانده نیروی دریایی ارتش جمهوری اسلامی، با اشاره به امضاء تفاهم‌نامه گسترش همکاری‌های نظامی بین ایران و روسیه، از برگزاری یک مانور مشترک در تنگه هرمز خبر داده و ابراز امیدواری کرده است، این مانور تا پایان سال جاری برگزار شود.
حسین خانزادی که اخیرا به سن‌پترزبورگ سفر کرده، در گفتگو با ایرنا، امضاء این تفاهم‌نامه که جزئیاتی از آن منتشر نشده را نقطه عطفی در روابط ایران و روسیه توصیف کرد. نقطه عطفی که دست کم تا کنون در روابط دوجانبه وجود نداشته است.
جمهوری اسلامی همواره در زمان اوج تنشها با غرب، به آغوش روسیه پناه می‌برد. رویکردی که همواره به نفع کرملین بوده و روسیه را به پیروز میدان بحران‌هایی تبدیل کرده که تهران خود را در آن گرفتار می‌کند و بازار نفت تنها یک نمونه از آن است.
در ماه‌های اخیر به موازات افزایش تنشها با آمریکا، حجم سفرهای دیپلمات‌ها و فرماندهان نظامی ایران به روسیه بیشتر شده و جمهوری اسلامی می‌کوشد با نمایش تصاویری مانند حضور پر تعداد نظامیان در مهمانی سفارت روسیه در تهران، یا انتشار خبر برگزاری مانور مشترک، نزدیکی روابط دوجانبه را به رخ بکشد.
اما روسیه هیچگاه متحد ایران نبوده و باوجود اصرار تهران بر راهبری خواندن روابط استراتژیک، همواره سطح تعاملات خود را در محدوده مشخصی - در چارچوب تامین منافع خود- نگاه‌داشته است. شاید همکاری با ایران در بحران سوریه، ملموس‌ترین مثال نوع نگاه روسیه به ایران باشد. استفاده از برنامه هسته‌ای ایران به عنوان اهرمی در رابطه با آمریکا، تحویل نیروگاه بوشهر و موشک‌های اس-۳۰۰ با تاخیر چند ساله و رای مثبت روسیه به عنوان عضو دارای حق وتوی شورای امنیت به همه قطعنامه‌های تحریمی علیه ایران، تنها بخشی از مصلحت‌‌اندیشی‌های کرمیلن در تعامل با تهران به شمار می‌رود.
در سند دکترین سیاست خارجی روسیه به روشنی، توسعه روابط این کشور با ایران متناسب با قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت سازمان ملل توصیف شده که در جولای ۲۰۱۵ به تصویب رسید. در همین سند اتحادیه اروپا یک شریک مهم اقتصادی و سیاسی برای روسیه به شمار می‌رود و چین و هند هم شرکای استراتژیک لقب گرفته‌اند.
در بهمن ماه سال گذشته، دمیتری شوگایف، مدیر سرویس فدرال همکاری‌های نظامی- فنی روسیه در گفت‌وگو با روزنامه "کامرسانت"، چاپ مسکو تاکید کرد که به دلیل قطعنامه سال ۲۰۱۵ شورای امنیت، تعاملات با ایران با محدودیت‌هایی روبروست و بیشتر جنبه دفاعی خواهد داشت.
اشاره او به قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت است که روسیه در سند دکترین سیاست خارجی به اجرای آن متعهد است و برنامه اجرایی توافق هسته‌ای ضمیمه آن است. در این قطعنامه برای همکاری‌های موشکی و تسلیحاتی با جمهوری اسلامی محدودیت‌هایی در نظر گرفته شده که البته بخشی از آنها در سال ۲۰۲۰ خاتمه می‌یابند. البته روشن نیست با توجه به سیاست‌های ترامپ و کاهش تعهدات ایران در برجام، این محدودیت‌ها در سال ۲۰۲۰ رفع می‌شوند یا خیر.
با این وجود فرمانده نیروی دریایی ارتش از برگزاری مانور نظامی مشترک با روسیه در آب‌هایی سخن می‌گوید که آمریکا ادعا می‌کند، ایران در ایجاد بی‌ثباتی در آن نقش داشته و اکنون می‌خواهد به کمک متحدان‌اش با ایجاد یک ائتلاف نظامی، ثبات و امنیت را به آن بازگرداند.
تنشها بین ایران و آمریکا از اوایل اردیبهشت‌ماه تشدید شد. زمانی که آمریکا نام سپاه را به فهرست سازمان‌های تروریستی اضافه کرد و تهران هم به طور متقابل نیروهای آمریکایی را تروریست خواند. پس از آن تحریم‌ها گسترده‌تر شد و تهران هم در مقابل تعهدات هسته‌ای خود را در برجام کاهش داد. به موازات این تحولات، شش نفتکش در دریایی عمان منفجر شد و واشینگتن ادعا کرد، جمهوری اسلامی یا نیروهای نیابتی‌اش در این حمله‌ها نقش داشته‌اند. تهران این ادعا را رد می‌کند، اما با سرنگونی پهپاد گلوبال هاوک و توقیف نفتکش استنا ایمپرو، نشان داد که به استفاده از اهرم خود در ناآرام کردن تنگه هرمز، بی علاقه نیست.
توقیف این نفتکش که حامل پرچم بریتانیا بود و سرنگونی پهپاد آمریکایی، در تنگه هرمز اتفاق افتاد که مقامات جمهوری اسلامی بارها تهدید کرده بودند در صورتی که ایران نتواند نفت صادر کند، آن را مسدود می‌کنند.
هرچند این اقدامات نتوانست به جهش بهای نفت در بازار جهانی اشباع از نفت یا اختلال در صادرات نفت همسایگان عرب ایران منجر شود، به اندازه‌ای شرایط را امنیتی کرد که بهانه لازم برای افزایش حضور نظامی آمریکا و متحدان‌اش را فراهم کند.
مایک پومپئو، وزیر امور خارجه آمریکا روز گذشته در پاسخ به پرسشی در مورد باز نگهداشتن تنگه هرمز گفت:«ما آنها را باز نگه خواهیم داشت. ما برنامه تامین امنیت دریایی را تدوین خواهیم کرد و تمامی کشورهایی که در باز نگهداشتن این راه‌های آبی ذینفع هستند در آن مشارکت خواهند کرد».
وزیر امور خارجه آمریکا این نکته را خاطرنشان کرد که تدوین چنین طرحی زمان‌بر خواهد بود و باید همکاری‌های نزدیکی در این زمینه انجام شود.
بریتانیا، بزرگترین متحد آمریکا در اروپا، نخستین کشوری است که با ارایه طرح ایجاد ناوگان دریایی اروپایی به طرح آمریکا چراغ سبز نشان داده است. از سوی دیگر بریتانیا در حال افزایش حضور نظامی خود در خلیج فارس است. ناو جنگی دانکن برای اسکورت کشتی‌های بریتانیا به تازگی وارد منطقه شده و خبرگزاری آناتولی نیز از اعزام تعدادی نیروی دریایی محدود از بریتانیا به پایگاه نظامی بحرین خبر داده است. کشوری که قرار است میزبان اجلاس امنیت دریایی برای بررسی طرح ائتلاف نظامی آمریکا باشد.
در چنین شرایطی باید دید آنگونه که فرمانده نیروی دریایی ارتش می‌گوید، روسیه در کنار ایران و در مقابل ناوهای آمریکایی و بریتانیایی مانور نظامی برگزار می‌کند، یا بحران جاری را در جهت افزایش هژمونی و قدرت منطقه‌ای خود مدیریت می‌کند.
