شاید در قدم اول جواب دادن به این سوال که آیا هم‌زمان با ختم طولانی‌ترین جنگ آمریکا در بیرون از این کشور، طولانی‌ترین جنگ افغانستان هم خاتمه خواهد یافت، زیاد خوشبینانه نباشد، زیرا بخش عمده‌ای از جنگ افغانستان جنگ خود این کشورنیست. اما اگر عمیق‌تر به مساله نگاه کنیم امکان این که با خروج آمریکا و ناتو بتوان جنگ افغانستان را خاتمه داد نیز وجود دارد.

جو بایدن عصر روز چهارشنبه از اتاقی که بیست سال قبل فرمان حمله به افغانستان از آن داده شده بود، گفت: «امروز زمان آن فرارسیده تا به طولانی‌ترین جنگ آمریکا خاتمه دهیم. زمان آن رسیده که نظامیان آمریکا دوباره به افغانستان برگردند. آقای باید با این حال گفت که همکاری آمریکا با افغانستان همچنان ادامه خواهد داشت، اما لزوما این همکاری نظامی نخواهد بود. بایدن گفت که همکاری‌ها با افغانستان در سطح دیپلوماتیک و بشردوستانه است و همچنان این کشور کمک به افغانستان را ادامه خواهد داد. هم‌زمان با این وزیر دفاع آمریکا در بروکسل نیز از خروج هم‌زمان ناتو از افغانستان تا ماه سپتامبر خبر داده است.

اظهارات جو بایدن که این‌بار خیلی رک و صریح بود، واکنش‌های مختلفی را به همراه داشت. تعدادی از سناتورهای آمریکایی چه دموکرات و چه جمهوری‌خواه، از سخنرانی بایدن انتقاد کردند. به باور آنان با مطرح کردن خروج مطلق نیروها از افغانستان، طالبان بیشتر از همیشه به پیروزی در نبود آمریکا در افغانستان باور دارد و آنان دیگر تن به هیچ‌گونه مذاکره‌ای نخواهند داد.

واکنش‌ها در افغانستان در مورد سخنرانی بایدن متفاوت بود. به جز رئیس مجلس نمایندگان که خروج آمریکا از افغانستان را باعث آغاز جنگ داخلی در افغانستان دانست، بقیه مقام‌ها و سیاست‌مداران افغان از خروج این نیروها استقبال کردند.

ارگ ریاست جمهوری با انتشار اعلامیه‌ای، همکاری خود را با روند خروج نیروهای آمریکایی از افغانستان اعلام کردند. در این اعلامیه آمده است که پس از امضای توافق صلح میان طالبان و آمریکا، تمامی عملیات‌های نظامی توسط نیروهای نظامی افغان صورت گرفته است. یعنی به صورت تلویحی از استقلال عمل نیروهای نظامی افغان خبر داده است. این اعلامیه همچنان گفته که همکاری و حمایت آمریکا از نیروهای نظامی افغان و کمک‌های بشردوستانه به این کشور همچنان ادامه خواهد داشت. داکتر عبدالله عبدالله، رئیس شورای مصالحه، نیز گفته است که خروج آمریکا به معنی قطع کمک‌ها به افغانستان نیست.

اما در واقعیت پس از خروج آمریکا از افغانستان، این کشور با چه وضعیتی رو‌به‌رو خواهد شد.

این سوال دو پاسخ از دو منظر با خود دارد: پاسخ اول این است که برای طالبان به عنوان تنها نیرو منسجم و قدرتمند مخالف دولت افغانستان، دیگر بهانه‌ای برای تداوم جنگ باقی نمی‌ماند. طالبان شعار اصلی خود برای جنگ را تجاوز خارجی‌ها عنوان می‌کردند. با خروج نیروهای خارجی از افغانستان این بهانه از دست طالبان خارج خواهد شد. شاید تنها دلیل دیگری که طالبان بخواهند به جنگ ادامه بدهند، توجیه این مساله است که دولت فعلی دست نشانده است. اما این مساله هم با توجه به اظهارات تازه مقام‌های دولت افغانستان که انتخابات زودهنگام دایر خواهند کرد و خود نیز نامزد این انتخابات نخواهند بود، منتفی است. پاسخ دوم اما به روحیه جنگ‌طلبی طالبان و وابسته بودن این گروه به سازمان‌های استخباراتی منطقه ارتباط دارد. در این صورت طالبان تلاش خواهد کرد که با حمایت کشورهای منطقه موجب سقوط دولت فعلی افغانستان شود که در این صورت جنگ در افغانستان بیشتر زبانه خواهد کشید.

اما این که جنگ تعیین‌کننده سرنوشت افغانستان باشد، باور نادرستی است. تعدادی از کارشناسان پس از اعلام خروج آمریکا از افغانستان، احتمال برگشت به سال ۱۹۸۹ و سقوط حکومت دکتر نجیب‌الله پس از خروج روس‌ها را مطرح می‌کنند. اما واقعیت این است که دولت نجیب نه پس از خروج روس‌ها که پس از قطع کمک‌های آنها به افغانستان، سقوط کرد.

با این که کشورهای قدرتمند و ثروتمند زیادی حامی مجاهدین بودند، آما آنها مجبور شدند چهار سال دیگر برای سلطه بر افغانستان انتظار بکشند و فقط زمانی افغانستان را تصرف کردند که دولت آن زمان بی‌پشتوانه مالی ماند و خزانه‌اش خالی شد. اما سال ۲۰۲۱ را نمی‌توان با آن زمان مقایسه کرد: اولا که حمایت مالی جهان از افغانستان همچنان پابرجاست و دوما به جز پاکستان که بر اساس تئوری عمق استراتژیک خود دوست دارد حکومت دست‌نشانده‌ای چون طالبان در افغانستان بر سر قدرت بیاید هیچکدام از کشورهای منطقه که در حال حاضر از طالبان حمایت می‌کنند، خواهان برگشت این گروه نیستند. حمایت این کشورها موضوعی و بر اساس راهبرد زمین‌گیر کردن آمریکا بود. بنابراین پس از خروج آمریکا از افغانستان، طالبان تعدادی از حامیان خود را از دست خواهند داد.

طالبان با تمام خوش‌بینی‌هایی که تلاش می‌کنند میان هواداران خود شکل بدهند، در حال حاضر با کمبود نیروی جنگی روبه‌رو شده است و دیگر مانند گذشته مردم حاضر نیستند که فرزندان خود را به دست این گروه بسپارند تا به باور آنان جهاد کنند. این مساله طالبان را همین حالا هم در موقعیت ضعیفی قرار داده است. همین که طالبان نتوانسته فصل جنگ خود را آغازکند نه از سر تبعیت از توافق صلح است بلکه این گروه مانند گذشته پرنیرو نیست.

به این ترتیب با تمام بدبینی‌ها باید باور داشت که صلح بیشتر از جنگ، در فردای خروج آمریکا از افغانستان باورپذیر است.