درست یک روز پس از سخنان رهبر ایران که برای چندمین بار طی سالهای اخیر خواستار افزایش جمعیت کشور شد مدیرکل دفتر جمعیت مرکز آمار ایران خبر از کاهش بی سابقه میزان زاد و ولد در ایران داد. محمدجواد محمودی با اشاره به اینکه جمعیت کشور در سال 98 به حدود 83 میلیون نفر رسیده و رشدی معادل 1.24 درصد داشته گفت: «این در حالی است که نرخ رشد جمعیت سالمند کشور 3.62 درصد است». وی اشاره کرد که با کاهش بی سابقه زاد و ولد در ایران مواجه هستیم.
به تازگی علی خامنه‌ای رهبر ایران، در دیدار با گروهی از زوج های جوان با اشاره به جمعیت آمریکا و گفتن این جمله که «در آمریکا خانواده‌ای پانزده تا بچه دارند، بیست تا بچه دارند و از این قبیل، تشویق هم می‌شوند و هیچ کس مذمتشان نمی‌کند. اما نوبت به کشور ما که می‌رسد، این طرف قضیه تشویق می شود، یعنی کم‌فرزندی و مانند این،» خواهان افزایش جمعیت ایران شده است.
در حالی که طی سالهای گذشته سیدعلی خامنه ای رهبر جمهوری اسلامی ایران بارها تاکید بسیار بر زاد و ولد و رشد جمعیت داشته است ولی آخرین آمار ارائه شده توسط مدیرکل دفتر جمعیت مرکز آمار ایران نشان از کاهش بی سابقه زاد و ولد در ایران دارد. این به معنای توقف رشد جمعیت نیست ولی معنایی جز بی اعتنایی مردم به تشویق ها و اصرار رهبرایران مبنی بر افزایش زاد و ولد و سیاست های دولت ندارد.
هرچند رشد جمعیت با شیب نامطلوب در ایران پیش می رود ولی در عوض جمعیت سالمند با شیب بسیار تندی گوی سبقت را به دست گرفته و 3 برابر رشد جمعیت در حال افزایش است.
تداوم کاهش شاخص رشد جمعیت ایران تا 30 سال آینده اما ادامه خواهد داشت و در افق 1430 نباید انتظار زاد و ولد بیشتر را داشت.
40 ساله های امروز روی دست جوانان می مانند
این در حالی است که درست یک ماه پیش مشاور عالی وزیر بهداشت با اشاره به مهم‌ترین چالش‌های جمعیتی کشور و ارائه راهکاری برای آن‌ها، گفت: «طی 30 سال آینده 30 درصد از جمعیت ایران پیر خواهند شد، بنابراین در حال حاضر باید برای افزایش نرخ باروری ایرانیان برنامه‌ریزی کنیم».
دکتر محمد اسماعیل اکبری به بهانه روز جهانی جمعیت و تنظیم خانواده در گفت و گو با خبرگزاری ایسنا با بحرانی دانستن پیر شدن جمعیت ایران همچنین توضیح داده بود: «باید توجه کرد که پدیده پیری جمعیت به‌ویژه در کشورهای ثروتمند و غربی هم اتفاق افتاده است، اما اتفاق بدی که افتاده این است که در کشور ما سرعت رشد پیری دارد از همه جا جلو می‌زند؛ به‌طوری‌که در 20 سال آینده 20 درصد جمعیت‌مان پیر خواهند بود و در 30 سال آینده 30 درصد جمعیت ایران پیر می‌شوند. یعنی از هر سه فرد یک نفر پیر خواهد بود. فرد پیر قاعدتا قدرت تولید ندارد و فرد دیگری باید خرجش را بدهد. افرادی که اکنون 40 ساله‌اند، 20 سال دیگر 60 ساله شده و به گروه پیرها می‌پیوندند. در حال حاضر در کشور ما به طور متوسط 38 درصد افراد پیر دارای شغل هستند و 60 درصدشان سواد دارند. بنابراین در گروه سالمندان 40 درصد بی‌سوادند و 60 درصد شغل ندارند. لذا این افراد در واقع روی دست جوانان کشور می‌مانند».
مردم یا دولت؟ کدام یک زاد و ولد می خواهند؟
رهبر ایران در سخنان اخیر خود گفت که به نظر او مردم در خصوص افزایش جمعیت «گوش می کنند». او در عین حال تاکید کرد: «البته مسئولین رده بالا می گویند قبول داریم اما مسئولین میانی درست عمل نمی کنند».
در عین حال مدیرکل دفتر جمعیت مرکز آمار ایران نیز در سخنان تازه خود گفته است: «در سال ۱۳۹۴به حداکثر میزان تولد یعنی یک میلیون و ۵۷۰ هزار نوزاد رسیدیم و در سال ۱۳۹۵نرخ رشد جمعیت به 1.24 درصد رسید».
وی ادامه داد: «میزان تولد در سال ۹۵، یک میلیون و ۵۲۷ هزار تولد و در سال ۹۶، یک میلیون و ۴۸۰هزار و در سال ۹۷ به یک میلیون و ۳۶۶ هزار تولد رسید که یکی از بیشترین کاهش‌های نرخ زاد و ولد در طول تاریخ کشورمان است».
تشویق مردم به افزایش جمعیت در زمان محمود احمدی نژاد از آغاز سال 1389، شروع شد. احمدی نژاد یکباره و غیرمنتظره به مخالفت با برنامه های کنترل جمعیت در ایران پرداخت و در همان راستا، دولت دهم سیاست های متنوعی را برای افزایش جمعیت شروع کرد که به گفته کارشناسان وزارت بهداشت کارساز نبوده و با بی اعتنایی مردم روبه رو شده است.
یک سال بعد از گفته های محمود احمدی نژاد، در مرداد سال 1390، رهبر ایران علی خامنه ای هم دیدگاه مشابهی را اعلام کرد که نشان از مخالفت وی با سیاست های کنترل جمعیت داشت. رهبر ایران حتی در سالهای 1390 و 1391، یک بار از ظرفیت افزایش جمعیت ایران تا «150میلیون نفر» و بار دوم از ظرفیت «150 تا 200 میلیونی» برای جمعیت ایران سخن گفت. اما آمار، عدم تابعیت مردم از سیاست های دولت ایران را نشان می دهد و طبق گفته محمودی، مدیرکل دفتر جمعیت مرکز آمار ایران، میزان تولد در سه ماهه اول امسال نسبت به دوره مشابه پارسال حدود ۱۳ درصد کاهش یافته است. در سال ۱۳۹۷، تعداد تولد 348 هزار بوده که این رقم در سه ماهه اول سال ۹۸ با کاهش ۴۵هزار تولد به ۲۹۹هزار تولد رسیده که این میزان کاهش در سه دهه اخیر سابقه نداشته است.
تداوم کاهش شاخص رشد جمعیت ایران تا ۳۰ سال آینده
از سوی دیگر مدیرکل دفتر جمعیت، نیروی کار و سرشماری مرکز آمار ایران هم گفته است: «نرخ رشد جمعیت سالمند کشور 3.62 درصد است». محزون درباره آینده جمعیتی ایران تصریح کرد: «برآورد‌های رسمی نشان می‌دهد تا افق سال ۱۴۳۰ کاهش شاخص رشد جمعیت ادامه خواهد داشت».
وی افزود: «در سال ۱۴۰۰سهم سالمندی جمعیت از مرز ۱۰ درصد عبور می‌کند در سال ۱۴۲۰ از مرز 19.4 درصد و در سال ۱۴۳۰ از مرز 26.1 درصد عبور خواهد کرد یعنی در آن زمان یک چهارم جمعیت کشور سالمند خواهند بود».
در راستای سیاست افزایش جمعیت در ایران، به زودی «طرح جامع جمعیت و تعالی خانواده» که ماه گذشته توسط کمیسیون فرهنگی مجلس تصویب و به هیأت رئیسه مجلس ارسال شد و اشکالات قانونی آن نیز رفع شده است به صحن علنی مجلس خواهد رفت.
