نواف سلام، نخست‌وزیر لبنان روز یکشنبه ۱۰ فروردین (۳۰ مارس) به عربستان سعودی سفر کرد. سفر نواف سلام، نخست‌وزیر لبنان، به عربستان سعودی در زمان، شکل و محتوای خود، حامل پیام‌های معناداری بود. از نظر شکلی، نواف سلام با هواپیمای سلطنتی سعودی به مدینه منوره رفت؛ اقدامی که در سال‌های اخیر برای هیچ نخست‌وزیر لبنانی انجام نشده بود. او نماز عید فطر را در کاخ صفا، در کنار ولیعهد، شاهزاده محمد بن سلمان خواند و تنها مقام عربی بود که در کنار ولیعهد در نماز شرکت داشت. پس از آن، او به صرف صبحانه دعوت شد، سپس جلسه‌ی دوجانبه‌ی خصوصی و بعد دیدار گسترده میان دو هیئت برگزار شد.

این نخستین سفر رسمی نخست‌وزیر لبنان به عربستان سعودی پس از استقبال ولیعهد این کشور از ژوزف عون، رئیس‌جمهور لبنان بود؛ سفری که از نظر زمانی نیز جلب توجه می‌کرد، به‌ویژه پس از پرتاب موشک‌هایی از لبنان به‌سوی اسرائیل، تجدید حملات هوایی به ضاحیه جنوبی بیروت، هشدارها نسبت به احتمال تداوم حملات، و همچنین پیش از سفر مورگان اورتاگوس، معاون فرستاده آمریکا به خاورمیانه، به بیروت برای فشار به مقامات جهت حل مسئله سلاح حزب‌الله و پیشبرد مذاکرات با اسرائیل. این اتفاقات در حالی رخ داد که حزب‌الله، نمایندگان و ارتش سایبری‌اش، به دلیل اظهارات سلام مبنی بر اینکه «دوران حزب الله تمام شده و سه‌گانه‌ی مردم، ارتش و مقاومت دیگر وجود ندارد»، به شدت علیه او موضع گرفتند.

پس‌زمینه‌ی سفر

سفر سلام به عربستان سعودی همچنین پس از جلسه‌ی دوجانبه‌ی وزرای دفاع لبنان و سوریه (میشل منسی و مرهف ابوقصرة) در جده با میانجی‌گری سعودی‌ها صورت گرفت؛ جلسه‌ای که آغازی برای کنترل و ترسیم مرزهای لبنان و سوریه و حل مسائل معوقه میان دو کشور بود. این سفر جایگاه نواف سلام را تقویت کرد، به‌ویژه پس از آخرین جلسه‌ی هیئت دولت که اختلافی جدی میان او و رئیس‌جمهور بر سر انتصاب کریم سعید به‌عنوان رئیس بانک مرکزی ایجاد کرد، مسئله‌ای که بیم آن می‌رود که به سایر پرونده‌ها، از جمله اصلاحات و مسئله‌ی سلاح، نیز سرایت کند.

از نظر محتوایی، منابع دولتی به «ایندپندنت عربی» گفتند که سعودی‌ها بار دیگر بر ضرورت ادامه‌ی مسیر نجات لبنان بر دو محور اصلاحات و انحصار سلاح در دست دولت تأکید کردند. نواف سلام نیز وعده داد که ارتش با جدیت بیشتری در مرحله‌ی آینده عمل خواهد کرد تا حاکمیت دولت بر سراسر خاک لبنان تثبیت شود.

حمایت و پشتیبانی از سلام

منابع دولتی اعلام کردند که این سفر از مدت‌ها پیش در حال برنامه‌ریزی بود، اما زمان انجام آن را ریاض تعیین کرد تا با عید فطر هم‌زمان باشد و پیام ویژه‌ای داشته باشد. به گفته‌ی همین منابع، استقبال گرم و کم‌سابقه از سلام، نشانه‌ای از حمایت گسترده از نخست‌وزیر بود؛ همان‌گونه که قبلاً از رئیس‌جمهور نیز حمایت شده بود. این منابع افزودند که سعودی‌ها تأکید کردند که لبنان باید از فرصت‌های موجود برای نجات کشور استفاده کند.

این سفر در مضمون نیز تفاوتی با سفر پیشین رئیس‌جمهور و بیانیه‌ی مشترک آن نداشت؛ بیانیه‌ای که بر لزوم اجرای کامل توافق طائف، اجرای قطعنامه‌های بین‌المللی، بسط کامل حاکمیت دولت بر تمامی خاک، انحصار سلاح در دست دولت، تأکید بر نقش ارتش و لزوم حمایت از آن و همچنین عقب‌نشینی کامل نیروهای اشغال‌گر اسرائیلی از اراضی لبنان تأکید داشت.

در دیدار دوجانبه میان سلام و ولیعهد سعودی، مسیر استراتژیک لبنان از دو زاویه بررسی شد: اصلاحات (اداری، قضایی و اقتصادی) و انحصار سلاح در اختیار دولت. منابع تأکید کردند که در این دیدار، به مسائل داخلی لبنان مانند انتصاب رئیس بانک مرکزی یا اختلافات وزارتی درباره سلاح پرداخته نشد، چرا که عربستان سعودی همانند جامعه جهانی، تنها بر دو موضوع تمرکز دارد: اصلاحات و انحصار سلاح در دست دولت؛ مسائلی که رئیس‌جمهور و نخست‌وزیر لبنان نیز آن‌ها را پذیرفته‌اند.

سلام در ریاض به‌روشنی شنید که باید این مسیر ادامه یابد و نباید فرصت از دست برود. او به ولیعهد عربستان سعودی گفت که ارتش کار خود را در جنوب رودخانه لیتانی برای گسترش حاکمیت آغاز کرده و قصد دارد در شمال لیتانی نیز در مرحله‌ی بعد فعال‌تر شود تا حاکمیت دولت بر تمام اراضی تثبیت گردد.

طبق بیانیه دفتر رسانه‌ای‌ نخست وزیر لبنان، نواف سلام تأکید کرد: «دولت لبنان مصمم است با اتکا به توان داخلی خود، حاکمیتش را بر تمام خاک کشور اعمال کند، طبق آنچه در توافق طائف آمده است؛ به‌گونه‌ای که امنیت و ثبات کشور حفظ شود و زمینه‌ی امنی برای سرمایه‌گذاران و گردشگران فراهم گردد.» او از عربستان خواست که لبنان را در این مسیر حمایت کند تا اعتماد مردم لبنان و همچنین برادران عرب و دوستان بین‌المللی جلب شود.

ولیعهد سعودی نیز تأکید کرد که عربستان همیشه در کنار لبنان ایستاده و علاقه‌مند به بازگرداندن شکوفایی لبنان در زمینه‌های مختلف است؛ از طریق تثبیت امنیت و ثبات، اجرای اصلاحات لازم، و بهره‌برداری از فرصت‌های موجود برای خروج از بحران‌ها.

از توافقات چه می‌دانیم؟

با اینکه رئیس‌جمهور و نخست‌وزیر لبنان به عربستان سعودی سفر کرده‌اند، اما هنوز نشانه‌ای از بازگشت روابط دوجانبه به حالت عادی وجود ندارد. نه ممنوعیت سفر سعودی‌ها به لبنان برداشته شده و نه تحریم کالاهای لبنانی رفع شده است. همچنین هنوز تاریخی برای امضای ۲۲ توافق‌نامه‌ی آماده‌شده میان دو کشور اعلام نشده. این نشان می‌دهد که هرگونه حمایت، مشروط به اجرای اصلاحات و بازگرداندن انحصار سلاح به دولت است؛ موضوعاتی که در سخنرانی تحلیف رئیس‌جمهور و بیانیه‌ی وزارتی نیز مورد تأکید قرار گرفته‌اند.

منابع دولتی می‌گویند کار برای آماده‌سازی سفر آینده به‌منظور امضای توافقات در جریان است، و در حال نهایی‌سازی موارد هستند؛ از جمله رفع ممنوعیت سفر سعودی‌ها به لبنان و آزادسازی صادرات کالاهای لبنانی به عربستان سعودی. احتمالاً این اقدامات بین چهار تا پنج هفته زمان می‌برد.

در بیانیه رسمی آمده است که رئیس دولت لبنان بر لزوم تقویت شراکت میان دو کشور تأکید کرده، به‌ویژه در پروژه‌های مرتبط با توافق‌نامه‌های آماده‌شده، و از تلاش‌های دو طرف برای لغو ممنوعیت صادرات لبنانی و اجازه سفر سعودی‌ها به لبنان قدردانی کرده است. همچنین تأکید کرده که لبنان مسیر اصلاحات، به‌ویژه در زمینه مالی و ساختاری، را ادامه خواهد داد تا فضای مناسب برای سرمایه‌گذاری و بازسازی اقتصاد کشور فراهم شود.

توافق‌نامه‌های آماده امضا

این ۲۲ توافق‌نامه که آماده امضا هستند، اهمیت زیادی دارند؛ چراکه به‌عنوان گام نخست برای احیای روابط دوجانبه میان لبنان و عربستان تلقی می‌شوند. این توافق‌ها شامل موارد زیر هستند:

همکاری تجاری، همکاری در زمینه برگزاری نمایشگاه‌ها، مالکیت فکری، حمایت از مصرف‌کننده، حوزه غلات، محیط زیست، کشاورزی و منابع آبی، همکاری رسانه‌ای، آموزش و تحصیلات عالی، حوزه فرهنگی (مرتبط با دارالفتوی)، حوزه مسکن، سرمایه‌گذاری در حمل‌ونقل دریایی، شناسایی متقابل مدارک صلاحیت صادرات، حمل‌ونقل زمینی مسافران و کالاها، دفاع مدنی، همکاری قضایی، همکاری بانک مرکزی لبنان با مؤسسه مالی سعودی، همکاری فنی در زمینه استانداردها، آزمایشگاه‌ها و کیفیت، همکاری گمرکی، همکاری نظامی، مبارزه با تروریسم، جلوگیری از مالیات مضاعف و فرار مالیاتی، همکاری در زمینه هوانوردی غیرنظامی.