مدیرکل دفتر مدیریت بحران استانداری سیستان و بلوچستان میگوید: ”465 نفر از مردم منطقۀ سیستان در شمال این استان به علت مشکلات ناشی از طوفان و گرد و خاک از روز پنجشنبه 17 مردادماه تاکنون روانۀ بیمارستانها و مراکز درمانی شدهاند. “گرد و خاک، طوفان، و خشکسالی ناشی از کمآبی منطقه و اجرا نشدن تعهدات افغانستان نسبت به ایران است.
عبدالرحمن شهنوازی در گفتوگو با ایرنا دربارۀ شرایط افراد بستری شده گفت: ”این افراد به دلیل عوارض تنفسی، چشمی، و قلبی ناشی از طوفان به بیمارستانها، مراکز درمانی و پایگاههای اورژانس مراجعه کردند و 79 نفر از این افراد بستری و 386 نفر به صورت سرپایی درمان شده اند“.
از سوی دیگر، بسیج دانشجویی دانشگاه علوم پزشکی زابل در نامهای خطاب به استاندار سیستان و بلوچستان آورده است که ”مردم در روستاهای شهرستان هیرمند از ماه رمضان تاکنون یک قطره آب هم نداشته اند و آبرسانی به روش سقایی و با تانکر انجام میشود“.
مدیرکل دفتر مدیریت بحران استان نیز دربارۀ وضعیت هوا در شمال استان میگوید: ”هماینک سرعت وزش باد همراه با گرد و خاک در سیستان 72 کیلومتر بر ساعت است و غلظت ذرات معلق در هوای منطقۀ سیستان 1792 میکروگرم بر مترمکعب، یعنی 12 برابر حد مجاز، گزارش شده است“.
ورود هواپیماها به فرودگاه زابل به سبب کاهش دید ناشی از طوفان و گرد و خاک ناممکن شده و مسیر پرواز به فرودگاه زاهدان تغییر یافته است.
اعلام وضعیت هشدار برای کودکان و سالمندان
محسن حیدری، مدیرکل هواشناسی سیستان و بلوچستان، سرعت وزش بادهای ۱۲۰ روزه در شمال استان را در روزهای اخیر ۱۱۹ کیلومتر بر ساعت دانسته و توضیح داده است: ”بر اساس خروجی نقشه‌های پیشیابی و مدل‌های جوی همچنان وزش بادهای ۱۲۰ روزه در شمال استان ادامه دارد، به طوری که وزش این بادهای شدید در برخی نقاط شمال استان منجر به تشکیل طوفان گرد و خاک و شن میشود که پیامد آن کاهش شدید دید، کاهش کیفیت هوا، و اختلال در تردد ناوگان حمل و نقل و افزایش غبار در زاهدان و سایر نقاط استان است“. او ترددهای غیرضروری را برای بیماران قلبی و تنفسی، کودکان، و سالمندان جایز نمیداند.
نه آب، نه هوا
محمدجواد ظریف، وزیر امور خارجۀ ایران، سال پیش گفت ایران از اهرم‌های مختلف برای حل اختلافات با افغانستان بر سر حقابۀ رودخانۀ هیرمند استفاده خواهد کرد. ظاهراً هیچکدام از اهرمها تاکنون مؤثر نبوده اند. ظریف در گفت‌وگوی سال گذشته با شبکۀ سه تلویزیون ایران داشت گفت که دولت با جدیت پیگیر موضوع آب رودخانۀ هیرمند است؛ ”شاید هفته‌ای نباشد که در مورد مسئلۀ آب هیرمند صحبت نکنیم، ولی برای رسیدن به توافق جامع به وقت بیشتر نیاز است“.
گسترش خشکسالی در استان سیستان و بلوچستان در سه سال گذشته منجر به کمبود شدید آب شده و مقام‌های ایران سدسازی در بالادست رود هیرمند در افغانستان را از علل عمدۀ آن می‌دانند. جواد ظریف همچنین با اشاره به معاهدۀ 1973 دو کشور دربارۀ حقابۀ ایران، گفت که جریان آب این رودخانه منظم نیست و خواهان عملی شدن معاهدۀ مذکور شد؛ تقاضایی که تاکنون به نتیجه نرسیده است.
حقابهای که افغانستان از سیستان دریغ میکند
شیرعلی کوهکن، عضو هیئت علمی سازمان تحقیقات آموزش و ترویج کشاورزی کشور، در گفتوگو با خبرگزاری دانشجو دربارۀ حقابۀ هیرمند میگوید: ”حقابۀ هیرمند یا تالاب هامون از زمان دولت‌های قاجار تا به امروز کشوقوس‌های زیادی داشته است. در نهایت، در سال ۱۳۵۱ پروتکلی آماده شد و به امضای دو دولت ایران و افغانستان رسید“.
خواست ایران اجرای کامل قرارداد 1351، نظارت مؤثر دولت افغانستان، و انتقال بدون مشکل حقابۀ هیرمند است. این خواست در سالهای اخیر به دو علت برآورده نشده است: اول اینکه دولت افغانستان با احداث سدهای کمالخان و بخشآباد بر مقدار حقابۀ ایران تأثیر منفی گذاشته و موجد تنش در روابط دو کشور شده است، هرچند این سدها به علت همین تنشها به بهرهبرداری نرسیده اند؛ دوم اینکه ایجاد مجاری غیرقانونی و انحراف آب رودخانۀ هیرمند به زمینهای کشت خشخاش بر جریان اصلی آب تأثیر گذاشته و میزان آب دریافتی دشت سیستان را به حدی کاهش داده که تالاب هامون خشک شده است.
بنا به پروتکل سال 1351، میزان حقابۀ ایران به طور متوسط ۲۶ مترمکعب در ثانیه محاسبه شده که در مجموع سالیانه بالغ بر حدوداً ۸۲۰ میلیون مترمکعب میشود. افغانستان از سال ۱۳۷۶ تا به امروز به این معاهده عمل نکرده است. کاهش سطح آب هیرمند پیامدهای زیانبار زیست محیطی در پایین دست رودخانه و دشت سیستان ایجاد کرده است و موجب ناامنی غذایی و مهاجرت گستردۀ مردم منطقه شده است.
