حدود ۱۵۰ سال پس از آخرین پادشاهی کوچک درواز در منطقه کوهستانی وسیع بدخشان افغانستان، ملا جمعه‌خان فاتح، جهادی افراطی ۴۰ ساله، با گروهی از افراد مسلحش به «سلطان جابر درواز» شهرت یافته است. او مردم این منطقه را که سال‌ها به‌صورت مسالمت‌آمیز کنار یکدیگر زندگی کرده‌اند، به تغییر مذهب وادار می‌کند.
درواز در امتداد رودخانه آمو واقع شده است و از سمت شمال به تاجیکستان و از جنوب به بدخشان افغانستان محدود می‌شود. این منطقه در میان کوه‌های پامیر قرار دارد و یکی از پادشاهی‌های کوچک در خراسان تاریخی بود که تا قرن نوزدهم به‌عنوان یک دولت مستقل اداره می‌شد. در ۱۸۷۸ میلادی، امیر عبدالرحمن خان، پادشاه افغانستان، این منطقه را به خاک افغانستان ضمیمه کرد و استقلال آن را پایان داد.
بیشتر ساکنان درواز، پیرو مذهب اسماعیلیه، شیعه دوازده‌امامی و اهل سنت‌اند. در طول سال‌ها، با وجود جنگ‌ها و کشمکش‌های خونین در افغانستان، این منطقه در پناه کوه‌های پامیر از تنش‌ها دور مانده است و مردم آن، علی‌رغم تفاوت‌های مذهبی، کنار یکدیگر زندگی کرده‌اند. اما با ظهور طالبان در درواز، پیروان مذهب اسماعیلیه و شیعیان دوازده‌امامی با محدودیت‌های شدید مواجه شده‌اند. بازگشت طالبان به قدرت این فشارها را تشدید کرد و ملا جمعه‌خان فاتح، که خود را «فاتح دروازها» می‌نامد، با ایجاد یک شبکه نظامی قدرتمند، ساختاری شبیه به آخرین پادشاهی درواز برپا کرده است.
ملا جمعه‌خان فاتح همراه با ده‌ها مرد مسلح، به‌طور مداوم از روستاهای این منطقه بازدید می‌کند و به اسماعیلیان و شیعیان دوازده‌امامی هشدار می‌دهد که از «عقیده باطل» خود دست بکشند و به مذهب سنی روی آورند.
«حاکم مطلق‌العنان» درواز
منابع اسماعیلیان در درواز بدخشان به ایندیپندنت فارسی گفتند که ملا جمعه‌خان فاتح در میان مردم به‌عنوان «حاکم مطلق‌العنان»شناخته می‌شود و ترس عمیقی از او در دل مردم ایجاد شده است.
او از سال ۲۰۱۷، یعنی پیش از سقوط جمهوری افغانستان، نفوذش را در درواز گسترش داد. بازگشت طالبان به قدرت، او را در جایگاه قدرتی بی‌سابقه قرار داد، به طوری که از طریق ترور و قتل هدفمند رقبایش را از میان برداشت و با اخاذی، شکنجه و تهدید، مردم این منطقه را تابع و فرمانبردار خود کرد.
جمعه‌خان زاده روستای شاخ‌دره در شهرستان نسی بدخشان است و پیش از پیوستن به طالبان، در مرکز این شهرستان مغازه‌‌دار بوده است.
در سال ۲۰۱۳، هنگامی که نیروهای امنیت ملی دولت پیشین افغانستان او را به ظن همدستی و تماس با طالبان تحت تعقیب قرار دادند، به شهرستان وردوج بدخشان، که یکی از پایگاه‌های نظامی و فکری طالبان بود، پناه برد. او در آنجا پنج سال آموزش‌های عقیدتی و نظامی دید و پس از آن، عنوان «ملا» به نام او اضافه شد. پس از بازگشت به زادگاهش در نسی، با خشونت شدید علیه مردم و مخالفان خود، قدرتش را تثبیت کرد.
در چند سال نخست فعالیتش به‌عنوان عضو طالبان، او جایگاه خود را به‌عنوان یک فرمانده نظامی بی‌رحم تثبیت کرد و چندین عضو دیگر طالبان را که بر سر تسلط بر مناطق و منابع مالی با او رقابت می‌کردند، به شیوه‌های مختلف حذف کرد.
پروژه تغییر مذهب اسماعیلیان و شیعیان دوازده‌امامی به مذهب سنی
از سال ۲۰۱۷، با قدرت‌گیری ملا جمعه‌خان فاتح در منطقه درواز، شامل شهرستان‌های کوف‌آب، خواهان، شکی، نسی و مایمی، اسماعیلیان در اجرای مناسک دینی خود با محدودیت‌های جدی مواجه شدند.
حسین‌آقا موفق، از فعالان فرهنگی شهرستان نسی، به ایندیپندنت فارسی گفت که «شیعه‌ستیزی و اسماعیلی‌زدایی» از نخستین اقدام‌های ملا جمعه‌خان فاتح در درواز بوده است.
به گفته این فعال فرهنگی، پس از سلطه طالبان بر افغانستان، قدرت ملا جمعه‌خان فاتح افزایش یافت، زیرا او انبارهای تسلیحاتی نیروهای دولت پیشین و فرماندهان جهادی را تصاحب کرد و به یکی از قدرتمندترین فرماندهان منطقه تبدیل شد.
در چهار سال گذشته، ملا جمعه‌خان فاتح، مدارس دینی اهل سنت را در روستاهای اسماعیلی‌نشین تاسیس کرده و امامان اسماعیلی و شیعه دوازده‌امامی را به حاشیه رانده است. او همچنین روحانیون اهل سنت را در مساجد این مناطق مستقر کرد تا مردم را به تغییر مذهب وادار کند.
او به پیروان مذهب اسماعیلی و شیعه دوازده‌امامی گفته است که در صورت گرویدن به مذهب سنی، می‌توانند از حمایت او برخوردار شوند و در معادن و پروژه‌های دولتی مشغول به کار شوند.
کنترل بر منابع اقتصادی و معادن طلا
منابع مطلع در بدخشان گفتند که ملا جمعه‌خان فاتح در سود همه کسب‌وکارها، به‌ویژه معادن طلا، شریک است. در مرکز شهرستان نسی، او مسجدی با هزینه سه میلیون افغانی ساخته است. به گزارش رسانه محلی صدای درواز، هزینه ساخت این مسجد و چندین مدرسه دینی دیگر را، که هرکدام بین سه تا پنج میلیون افغانی هزینه داشته‌اند، از دارایی شخصی خود پرداخت کرده است.
با این حال منابع محلی تاکید دارند که منابع مالی او از طریق غصب و فروش زمین، اخاذی از کسب‌وکارها و درآمد حاصل از استخراج و فروش غیرقانونی معادن طلا تامین می‌شود.
یکی از این منابع گفت: «در ده‌ها منطقه در درواز، مردم به استخراج طلا مشغول‌اند و تمامی گروه‌ها، روزانه مبلغ مشخصی را به جمعه‌خان فاتح پرداخت می‌کنند». موسی شهریار، برادر جمعه‌خان، که مسئول امور مالی او است، یک شبکه گسترده برای جمع‌آوری این درآمدهای غیرقانونی ایجاد کرده است.
حدود ۱۰۰ نفر از اسماعیلیان و شیعیان به مذهب سنی گرویده‌اند
محافظان ملا جمعه‌خان فاتح با انتشار عکس‌هایی از پیروان مذهب اسماعیلی و شیعه دوازده‌امامی که تحت فشار او به مذهب سنی گرویده‌اند، از او تمجید و ستایش می‌کنند.
در یکی از این عکس‌ها، جمعه‌خان فاتح در میان ۴۸ کودک و نوجوان ایستاده. یک عضو طالبان در توضیح این تصویر نوشته است که تمامی این کودکان از خانواده‌های اسماعیلی و شیعیان دوازد‌ه‌امامی‌اند که با تغییر مذهب به مدرسه دینی «الفتح» جذب شده‌اند و اکنون در حال یادگیری فقه حنفی‌اند. حسین‌آقا موفق، فعال فرهنگی اسماعیلی، شمار شیعیان اسماعیلی و دوازده‌امامی را که در نتیجه فشارها و تهدیدهای ملا جمعه‌خان فاتح به مذهب سنی گرویده‌اند، حدود ۱۰۰ نفر تخمین زده است. او هشدار داد که اگر این وضعیت ادامه یابد، بسیاری از مردم برای نجات جان خود به‌طور گسترده مجبور به تغییر مذهب خواهند شد.
موفق همچنین گفت که ملا جمعه‌خان فاتح، یکی از افراد نزدیک به فاتح، به‌تازگی یک آرامگاه متعلق به بزرگان اسماعیلی را در روستای پارخیخ شهرستان نسی تخریب و درختانی را که بیش از ۱۰۰ سال عمر داشتند، قطع کرده است. او افزود که جمعه‌خان فاتح و شبکه قدرتمند او در درواز، بر جذب و تغییر عقیده کودکان و نوجوانان اسماعیلی تمرکز کرده‌اند و به همین منظور، مدارس دینی متعددی در روستاهایی که ساکنان آن‌ها اسماعیلی‌اند، تاسیس شده است تا این روند تغییر مذهب را تسریع کند.
ملا جمعه‌خان فاتح با وجود اینکه یک فرمانده محلی در منطقه‌ای دورافتاده و کوهستانی است، از حمایت مستقیم ملا هبت‌الله آخندزاده، رهبر طالبان، برخوردار است. آخندزاده در آذرماه امسال او را مامور امحای مزارع خشخاش و تخریب کارخانه‌های تولید مواد مخدر در بدخشان کرد و نیرو و امکانات بیشتری در اختیارش قرار داد. این اقدام نه‌تنها بر قدرت جمعه‌خان فاتح افزود، بلکه نام او را به‌عنوان فردی با ارتباطات قوی با هسته رهبری طالبان در قندهار مطرح کرد.
