همانند سایر بخش‌های اسرائیل، رانندگانی که از خیابان «بَلفور» عبور می‌کنند نیز اغلب در میان خود اختلاف‌نظرهایی دارند که گاه بسیار هم عمیق است. حدود نیمی از کسانی که از مقابل خانه نخست‌وزیر -و خیمه همیشگی تظاهرات‌کنندگان مخالف نتانیاهو در بیرون آن- می‌گذرند، یا علامت صلح نشان می‌دهند یا در حمایت از آنان بوق اتوموبیلشان را به صدا درمی‌آورند. نیمی دیگر هم عشقشان به رهبر اسرائیل را فریاد  می‌زنند و اغلب به مخالفان او توهین می‌کنند.

سیلویا اِشترومفمَن، زن بازنشسته ۶۸ ساله‌ای که بیش از یک سال زیر باران زمستانی مقابل خانه نخست‌وزیر بخشی از خیمه مخالفان، قهوه فوری و طعنه رانندگان بوده است، می‌گوید: « حتما نمی‌خواهید بشنوید گاه چه چیزها می‌گویند. اسرائیل هرگز چنین چندپاره نبوده است.»

با تایید دولت ائتلافی جدید، مجلس اسرائیل روز یکشنبه به نخست‌وزیری بنیامین نتانیاهو پایان داد اما او نه تنها طولانی‌تر از هر فرد دیگری در این کشور در جایگاه رهبری قرار داشته است بلکه یکی از پرنفوذترین آن‌ها هم تلقی می‌شود. او سمت‌وسوی سیاست‌های صلح و امنیت اسرائیل را که دهه‌ها بدون تغییر مانده بودند، تغییر داد و ساختار اقتصاد این کشور و موقعیت آن در جهان را عوض کرد و ارزش‌های جا افتاده قانونی و گفتمان‌های مدنی را زیرورو کرد.

نتانیاهو که طرفدارانش او را «بی‌بی» می‌نامند، از خود اقتصادی پررونق، احترام بین‌المللی بدیع و دهه‌ای عاری از بمب‌گذاری افراط‌گرایان فلسطینی در اتوبوس‌ها باقی گذارد؛ اما از دید منتقدانش، او اسرائیلی به جا گذاشته است که نسبت گذشته، دستخوش تفرقه بیشتر و تساوی کمتر و عمدتا بی‌تفاوت به صلح با فلسطینیان است.

اشترومفمن که قصد دارد تظاهرات نشسته خود را تا چند هفته دیگر که نتانیاهو از محل سکونت نخست‌وزیر خارج می‌شود ادامه دهد، می‌گوید: «سال‌ها طول خواهد کشید تا آنچه او عوض کرده است، بازسازی شود.»

شکاف فزاینده میان جناح‌های مختلف اسرائیل -راست‌گرا و چپ‌گرا، مذهبی و سکولار، عرب و یهودی- یکی از مشهودترین مُهرهایی که نتانیاهو بر چهره اسرائیل باقی گذاشته است.

اَنشِل فِفِر، ستون‌نویس در بیت‌المقدس می‌گوید: «تمام راهبرد سیاسی او بر روشن نگه داشتن آتش خشم مردم استوار بود.»

او معتقد است که اسرائیل باید کلیه از امتیازهای عمده ارضی و دیگر تقاضاهای فلسطینیان چشم‌پوشی کند و درعوض توجه خود را به خطرات ناشی از ایران معطوف کند.

فِفِر، نگارنده زندگی‌نامه نتانیاهو موسوم به بی‌بی، می‌گوید که ۱۵ سال  نخست‌وزیری نتانیاهو، او را در جایگاه تحول‌آفرین‌ترین رهبران این کشور قرار داده است؛ هرچند اکنون ممکن است بسیاری از تغییراتی که او به وجود آورد، نقض شود. ففر می‌افزاید: «او به دلیل طول مدت خدمت و تاثیرش بر نفاقی (که در جامعه اسرائیل به‌وجود آمده)، یکی از مهم‌ترین نخست‌وزیران اسرائیل است. اما حتی یک لحظه موثر و محوری از خود به جا نگذاشته است که به عنوان چیزی به‌یادماندنی در خاطره‌ها بماند.»

اما در عوض، تاثیر نتانیاهو در تمام جنبه‌های سیاسی و اجتماعی اسرائیل احساس شده است.

درگیری با فلسطینیان تا آغاز دومین دوره نخست‌وزیری نتانیاهو یکی از عوامل شکل‌دهنده دوره‌های نخست‌وزیری اسرائیل در ۴۰ سال گذشته بود اما او تصمیم گرفت مسئله فلسطینیان را حل نکند، بلکه به حاشیه براند.

نتانیاهو از مدت‌ها پیش از آن گفته بود که به اعتقاد او اسرائیل از کاهش تمرکز روی اختلاف با فلسطینیان سود خواهد برد. او می‌گفت کشور باید از دادن هرگونه امتیاز عمده به فلسطینیان چه بر سر مسائل اراضی و چه زمینه‌های دیگر چشم پوشی کند و در عوض برای مثال توجه خود را به خطرات ناشی از ایران معطوف کند و به پیش برود.

ففر می‌گوید: «این هدف یک عمر او بود که مسئله (فلسطینیان) را به حاشیه براند و از اسرائیل دفع مسئولیت کند.»

در سال ۲۰۰۹، نتانیاهو نخستین رهبر از حزب راست‌گرای لیکود بود که از نظر دو کشور فلسطین و اسرائیل در جوار یکدیگر به عنوان راه‌حلی برای مناقشات حمایت کرد اما شش سال بعد اعلام کرد: «تا زمانی که در مقام نخست‌وزیری است»، کشور مستقل فلسطین ایجاد نخواهد شد.

ففر می‌گوید تمام نخست‌وزیران اسرائیل برای حل مسئله فلسطینیان تلاش کرده بودند اما «سیاست بی‌بی بر تلاش نکردن استوار بود که موثر هم واقع شد. او اساسا موضوع درگیری میان اسرائیل و فلسطینیان را از دستور کار، چه در داخل اسرائیل چه در صحنه بین المللی، خارج کرد.»

این موضوع از مرکز سیاست‌های اسرائیل خارج شد. در یک نظرخواهی که اخیرا گروه مدافع حقوق بشر «بِت سِلِم» انجام داده است، برای رای دهنده اسرائیلی مسئله فلسطینیان پس از هزینه زندگی، آموزش و خطرهایی که حکومت قانون را تهدید می‌کند، در رده ششم اهمیت قرار گرفته است و این نگرانی که اسرائیل در نتیجه این سیاست از نظر دیپلماتیک در انزوا قرار گیرد، هرگز به حقیقت نپیوست.

هواداران نتانیاهو می‌گویند او برای مدتی طولانی با رهبران فلسطینیان مذاکره کرد اما آن‌ها فرصت صلح را از دست دادند. دوُره گولد، یکی از مقام‌های سابق وزارت خارجه دردوره نخست‌وزیری نتانیاهو، می‌گوید: «فکر می‌کنم تاریخ تا حد زیادی فلسطینیان را به حاشیه راند. به راهبرد اسرائیل نیازی نبود.»

اما منتقدان نتانیاهو به ویژه در میان فلسطینیان می‌گویند که او هرگز خواسته‌ها یا شکایت‌های آنان را مشروع ندانست. دیانا بوتو، وکیل فلسطینی مدافع حقوق بشر که ساکن اسرائیل است، می‌گوید: «در ذهن نتانیاهو اسرائیل همواره اینجا بوده است و فلسطینیان مزاحم و غاصب‌اند. فکر می‌کنم این (نظریه) در گفتمان‌های اینجا جاافتاده و تحکیم شده است.»

در سال ۲۰۱۶، نتانیاهو در نیمه دوره ۱۲ ساله نخست‌وزیری‌اش بود که جلسه خود با رئیس‌جمهور پاراگوئه در بیت المقدس را قطع کرد تا یک نقشه رنگین جهان را به معرض تماشا بگذارد؛ این نقشه تعداد فزاینده دوستان اسرائیل را نشان می‌داد.

مهمترین رویداد دوره نخست‌وزیری نتانیاهو نقش او در دستیابی به توافق‌های بی‌سابقه با چند کشور عربی از جمله امارات متحده عربی، بحرین، مراکش و سودان بود. همه آن‌ها با برقراری مناسبات سیاسی و بازرگانی با اسرائیل موافقت کردند. به نظر می‌رسد «پیمان ابراهیم» (توافق میان اسرائیل و امارات متحده عربی که در اوت ۲۰۲۰ منعقد شد) که اوج دهه‌ها روابط گرم و دوستانه بود، به ارزیابی‌های طولانی‌مدت نتانیاهو دائر بر اینکه کشورهای عرب به امید استفاده از مهارت‌های اسرائیل در بازرگانی، فناوری و امنیت، سرانجام به این کشور ورای مسئله فلسطینیان خواهد نگریست، اعتبار بخشیده است.

گولد، دیپلمات ارشد اسرائیلی، می‌گوید: «نخست‌وزیر نشان داد که بسیاری از مردم در مورد پیمان ابراهیم اشتباه می‌کردند.»

در این میان، برخی روابط پرسابقه‌تر اسرائیل با دیگر کشورها  لطمه دید؛ برای نمونه، در خاورمیانه مناسبات اسرائیل با اردن که ۲۰ سال پیش با این کشور روابط دیپلماتیک برقرار کرده بود، به تنش دچار شد و روابط دوستانه با ایالات متحده، مهم‌ترین متحد اسرائیل، به سردی گرایید.

نتانیاهو به دنبال امضای توافق هسته‌ای سال ۲۰۱۵ میان ایران، آمریکا و دیگر قدرت‌های جهان از دولت اوباما برید وعلیه این توافق علنا وارد عمل شد. سپس خود را چنان به دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور سابق آمریکا و حزب جمهوری‌خواه نزدیک کرد که حمایت‌های سنتی دو حزب دموکرات و جمهوری‌خواه کنگره از اسرائیل رو به نقصان گذاشت.

به گفته یک دیپلمات غربی که عضومعتمد مشاوره‌های مربوط به تغییر موضع اسرائیل بود، اشتیاق نتانیاهو برای ترامپ بخشی از گرایش گسترده‌تر او  به‌ سمت رهبران خودکامه عوام‌گرا بود که رئیس‌جمهور سابق آمریکا از آن‌ها استقبال می‌کرد. نتانیاهو برای شرکت در مراسم تحلیف ژائیر بولسونارو به برازیلیا رفت، از ویکتور اوربان، رهبر مجارستان، پذیرایی کرد  و به رودریگو دوترته، رئیس‌جمهور فیلیپین، اسلحه فروخت.

این دیپلمات که به شرط افشا نشدن هویتش در مورد مذاکرات داخلی اسرائیل  صحبت می‌کرد، می‌گوید: «ناگهان او (نتانیاهو) با همه این اراذل و اوباش دوست شد. به نظر می‌رسید می‌خواهد نشان دهد که دوستی در خدمت ترامپ است.»

نتانیاهو در این راه اسرائیل را از برخی از متحدان اروپایی‌اش دور کرد و با دولت بایدن فصلی سرد را آغاز کرد.

این دیپلمات غربی افزود: «مشکل بتوان تصور کرد که او بار دیگر قادر باشد نظر مثبت همه این دولت‌ها را به خود جلب کند. احتمالا زمان برای کناره‌گیری او مناسب است.»

هنگامی که نتانیاهو زمام امور را به دست گرفت، اقتصاد همچنان بر پایه  نظرات بنیان‌گذاران سوسیالیست اسرائیل می‌چرخید. صنایع کلیدی از جمله شرکت‌های نفتی و هواپیمایی ملی «ال عال» متعلق به دولت بودند و دولت به هزینه‌های آموزش، بهداشت و صندوق بازنشستگی اولویت می‌داد.

نتانیاهو در مقام نخست‌وزیر و نیز وزیر دارایی سیاست‌هایی را دنبال کرد که به ایجاد یک بخش خصوصی قدرتمندتر به قیمت یک بخش دولتی تضعیف شده انجامید. نتانیاهو که مدرک تحصیلی خود در مدیریت را از دانشگاه ام‌آی‌تی آمریکا دریافت کرده بود، به جنبش خصوصی کردن صنایع دولتی پیوست. او طرفدار کاهش مالیات بر عایدی سرمایه، ساده‌سازی مقررات (مالی) و محدود کردن مقررات پیچیده و دیوانه‌کننده دیوان‌سالاری در کشور بود.

جاناتان مدوِد، یکی از رهبران صندوق سرمایه در بیت‌المقدس می‌گوید: «۴۰ سال پیش که به اینجا آمدم، باید برای یک خط تلفن یک سال صبر می‌کردید.»

سال گذشته بخش پررونق فناوری اسرائیل ۱۰ میلیارد دلار سرمایه خارجی جذب کرد و اکنون ۱۰ درصد نیروی کار کشور را در اختیار دارد.

مدود می‌گوید: «بی‌بی به ایجاد فضایی که این (صنعت) بتواند درآن شکوفا شود، کمک کرد اما این حتی بزرگ‌تر از یک نخست‌وزیر بسیار بزرگ است.» او خاطرنشان کرد که شکوفایی صنعت فناوری در سنت نوآوری در ارتش، برنامه‌های جوجه کشی و نیز مشوق‌های مالی ریشه‌هایی عمیق دارد که پیش از به قدرت رسیدن نتانیاهو هم وجود داشتند.

در عین حال، دوره زمامداری او کاهش سرمایه‌گذاری در بخش دولتی و کمک هزینه‌های رفاهی را شاهد بود. در طول دوران نخست‌وزیری نتانیاهو نسبت جمعیت فقیر اسرائیل به ۲۱ درصد رسید.

دَن بن دیوید، استاد اقتصاد و رئیس موسسه «شوُرش» در دانشگاه تل آویو می‌گوید: «رونق صنایع فناوری تصویر بزرگ‌تر (اوضاع) را مخفی می‌کند: تعداد فزاینده‌ای از مردم در این روند شرکت ندارند. ما نبود تساوی گسترده در اسرائیل را شاهدیم. این هم یک تغییر است.»

پیامد این سیاست‌ها خود را در شاخص‌های مختلف اجتماعی نشان می‌دهد. حتی پیش از همه‌گیری کرونا بیمارستان‌های اسرائیل با ۹۰ درصد ظرفیت پر بود و در میان زیرفشارترین کشورها در فهرست سازمان همکاری‌های اقتصادی و توسعه (او ای سی دی)  قرار داشت. دانش‌آموزان اسرائیلی در مقایسه با همتایانشان در کشورهای ثروتمند در ریاضیات، علوم تجربی و خواندن عقب‌اند.

در نوامبر ۲۰۱۹، نتانیاهو به دریافت رشوه، تقلب و سوءاستفاده از اعتماد عمومی متهم شد. او با ادعای بیگناهی از کناره‌گیری از سمتش خودداری کرد و در عوض، نظام قضایی اسرائیل را به شدت به باد انتقاد گرفت.

نتانیاهو تحقیقات پلیس، دادستان کل و قضات اسرائیل را که بسیاری از آن‌ها حاصل انتصابات خود او بودند، به باد حمله گرفت. گفته می‌شود او هوادارانش را به اعتراض علیه دادستان‌ها ترغیب کرد که دست‌کم در یک مورد یکی از آن‌ها را زیر حفاظ امنیتی قرار داد.

او برای حفاظت از خود در مقابل پیگیری قضایی به جرم فساد، بیش از یک بار درصدد تغییر قوانین برآمد. در حال حاضر رسیدگی به پرونده فساد او در دادگاهی در بیت‌المقدس در جریان است. منتقدان آقای نتانیاهو می‌گویند که او در ماه آوریل، در تلاش برای محافظت از خود (در مقابل پیگیری قضایی) درصدد برآمد یکی از متحدانش در حزب لیکود را به سمت وزیر دادگستری بگمارد.

آن‌ها می‌گویند که این اقدام‌ها همه تهدیدی بی‌سابقه علیه تمامیت و استقلال نظام  قضایی اسرائیل‌اند که دموکراسی در این کشور را در معرض خطر قرار داده است.

یک استاد قانون اساسی در دانشکده حقوق «حَیِیم استریکس» در «ریشوُن لِتسیون» می‌گوید: «اگر تنها روی حکومت قانون تمرکز کنیم، در سال‌های اخیر اسرائیل متحول شده است. ما فرسایش نهادهای دموکراتیک اسرائیل و سیر معکوس دمموکراسی را شاهد بوده‌ایم.»

از هنگامی که نتانیاهو در سال ۲۰۰۹ بار دیگر در جایگاه نخست‌وزیری قرار گرفت، تعداد ساکنان شهرک‌های یهودی‌نشین اراضی اشغالی ۵۰ درصد افزایش یافته و به ۴۵۰ هزار نفر رسیده است.

در اوایل سال ۲۰۱۷، یک وزیر راست‌گرای آموزش پیشنهاد کرد که اسرائیل برای نخستین بار یکی از شهرک‌های یهودی‌نشین اراضی اشغالی ساحل غربی را به خاک خود ضمیمه کند. پیش از آن، این نظر مبنی بر گسترش حاکمیت اسرائیل فراتر از مرزهای شناخته شده بین‌المللی و الحاق این شهرک‌ها، عمومیت نداشت.

دو هفته پس از آن و بعد از نشست کابینه، شخص نتانیاهو پیشنهاد الحاق «معاله آدومیم»، شهرک پرجمعیتی در خارج از بیت‌المقدس، را رد کرد. از آن هنگام، نتانیاهو به روند قرار دادن نظریه الحاق (شهرک‌های یهودی‌نشین به خاک اسرائیل) در مرکز راهبردهای سیاسی کشور کمک کرده است. او در ادامه مبارزه برای حیات سیاسی‌اش در انتخابات عمومی سال ۲۰۱۹، خود را قهرمان گسترش حق حاکمیت اسرائیل بر بخش اعظم شهرک‌های یهودی‌نشین عنوان کرد و یک سال پس از آن، از طرح دولت ترامپ که خواهان الحاق ۳۰ درصد از اراضی ساحل غربی شده بود، استقبال کرد.

در دوره نخست‌وزیری نتانیاهو،  شهرک‌های یهودی‌نشین (در اراضی اشغالی) گسترش چشمگیری یافت. هرچند در دو ده دهه گذشته تنها دو شهرک جدید تایید رسمی دولت را دریافت کرده است اما گروه مدافع حقوق بشر «پیس ناو»  برآورد کرده که ۱۳۲ «پاسگاه» غیررسمی در ارتفاعات اراضی اشغالی ایجاد شده است.

به گزارش موسسه دموکراسی اسرائیل، از هنگام بازگشت نتانیاهو به سمت نخست‌وزیری در سال ۲۰۰۹، تعداد یهودیان ساکن اراضی اشغالی ۵۰ درصد افزایش یافته و بالغ بر ۴۵۰ هزار نفر شده است. این امر چشم‌انداز بازگشت این مناطق به صورت کشور مستقل فلسطینی را بیش از پیش تیره‌وتار می‌کند.

شاید قابل‌توجه‌تر از همه این است که نتانیاهو بر روند داخل کردن یهودیان ساکن اراضی اشغالی به جریان‌های اصلی سیاسی نظارت داشته است. نتانیاهو احزاب آن‌ها را که زمانی بسیاری از اسرائیلی‌ها اعضای آن را رادیکال‌های افراطی می‌خواندند، به ائتلاف‌های رهبری خود وارد کرد و آن‌ها را به مواضع قدرت ارتقا داد. برای نمونه، اکنون ساکنان شهرک‌های یهودی‌نشین در دیوان عالی اسرائیل، دو کرسی دارند.

آمیچای کوهن، پژوهشگر ارشد در موسسه دموکراسی اسرائیل می‌گوید: «نتانیاهو در این تحول نقش عمده‌ای داشت. در مجموع او با صهیونیست‌های مذهبی و ساکنان شهرک‌های یهودی‌نشین متحد شد.»

یکی از صهیونیست‌های مذهبی وزیر آموزش بود که در سال ۲۰۱۷ پیشنهاد الحاق «معاله آدومیم» به خاک اسرائیل را مطرح کرد.

روز یکشنبه، نفتالی بنت، نخست وزیر و جانشین نتانیاهو شد.

شیرا روبین در تل‌آویو در تدوین این گزارش واشنگتن‌پست شرکت داشته است.