دیوید راندل، دیپلمات پیشین آمریکایی که ۱۵ سال از دوران فعالیت حرفه‌ای خود را در سفارت ایالات متحده در ریاض و کنسولگری‌های آن کشور در شهرهای جده و ظهران گذرانده و نویسنده کتاب «عربستان سعودی در چهارراه»، در یادداشتی با بررسی تغییرات مرتبط با حوزه زنان در عربستان سعودی، سرعت دگرگونی‌های اخیر را درمقابل پیشرفت‌های تدریجی دهه‌های گذشته، بی‌سابقه و چشمگیر می‌داند.   

راندل در یادداشتی که روز چهارشنبه، پنجم آبان‌ماه، در نشریه آمریکایی «هیل» منتشر شد، می‌نویسد: «عربستان سعودی با شتابی بیش از آنچه که بسیاری از ناظران پیش‌بینی می‌کردند، در حال دگرگونی است و شگفت‌انگیزترین و قابل توجه‌ترین تغییرات در آن کشور، مواردی بوده که زنان را تحت تاثیر قرار داده است.» 

در این یادداشت، با اشاره به پیشرفت‌های تدریجی برای زنان سعودی در طول سالیان طولانی، آمده است: «پس از اعتراض‌های گسترده در سال ۱۹۶۱ میلادی، ملک فیصل بن عبدالعزیز آل‌سعود، پادشاه وقت عربستان سعودی، دستور داد که مدارس دولتی در آن کشور به‌طور گسترده در اختیار دختران قرار گیرد. شرکت نفتی آرامکو، نخستین کارگران زن سعودی خود را نزدیک به ۵۰ سال پیش و اولین مهندس زن را در سال ۱۹۸۰ استخدام کرد. همچنین در انتخابات محدود آن کشور در سال ۲۰۱۵ میلادی، به زنان حق رای داده شد. اما به‌طور کلی، وضعیت زنان در عربستان سعودی با هنجارهای جهانی فاصله زیادی دارد.»

برنامه‌های بلندپروازانه توسعه که در «چشم‌انداز ۲۰۳۰» عربستان سعودی ترسیم و در همایش امسال «ابتکار سرمایه‌گذاری آینده» در ریاض معرفی شدند، همگی به تغییرات اجتماعی نیاز دارند. به عقیده راندل، برای ارزیابی آینده اقتصادی یا ثبات سیاسی در پادشاهی عربستان سعودی، باید سرعت بی‌سابقه انقلاب فرهنگی در آن کشور را درک کنیم.

هنگامی که به زنان سعودی در سال ۲۰۱۸ اجازه رانندگی داده شد، بسیاری انتظار داشتند که  تغییرات در این زمینه نیز مانند گشایش‌هایی که در گذشته انجام شده بود، به‌صورت تدریجی و قدم‌به‌قدم انجام شود. آن زمان پیش‌بینی می‌‌شد که ابتدا تنها زنان متاهل بالای ۳۵ سال، اجازه رانندگی خواهند داشت، آن هم فقط در ساعت‌های روز. اما ماجرا به این شکل پیش نرفت و زمانی که تصمیم به تغییر گرفته شد، دیگر تدریجی نبود. به زنان بلافاصله گواهینامه رانندگی مشابه مردان داده شد و حتی برخی زنان راننده تاکسی شدند. 

به نوشته راندل، «کسانی که از آزاد شدن رانندگی زنان در عربستان سعودی بیشترین منفعت را بردند، کسانی نبودند که یک ماشین بی‌.ام.دبلیو و یک راننده برای رفتن به خرید داشتند، بلکه زنان شاغلی بودند که به‌جای کرایه کردن هرروزه تاکسی، حالا می‌توانستند مثلا یک خودروی هیوندای بخرند و خودشان رانندگی کنند». به عقیده او، اغلب اصلاحات اخیر در عربستان سعودی، بیشترین منافع را برای «فقرا، جوانان و زنان سعودی» درپی داشته است. 

در سال‌های اخیر با افزایش امکان استخدام و ارتقای زنان در شغل‌های مختلف، زنان سعودی بیشتر و بیشتری در بخش‌های دولتی و خصوصی مشغول به کار شده‌اند؛ در طول پنج سال گذشته، برای نخستین‌بار در عربستان سعودی زنان در جایگاه‌هایی ازجمله سردبیر روزنامه‌، مدیر بانک‌، دیپلمات، معاون وزیر، معاون شهردار، مجری تلویزیون و دادستان‌ عمومی قرار گرفته‌اند. 

اکنون ریاست بورس اوراق بهادار عربستان برعهده یک زن به‌نام ساره السحیمی است و لین لاورتی السنهانز، زنی است که در هیئت مدیره شرکت نفت عربستان سعودی، آرامکو، حضور دارد. 

نویسنده یادداشت، این تغییرات را «در کشوری که زمانی زنان از کار کردن به‌عنوان وکیل یا زمین‌شناس منع شده بودند»، چشمگیر ارزیابی می‌کند: «نرخ مشارکت زنان در بازار کار عربستان سعودی از سال ۲۰۱۶ تاکنون تقریبا دوبرابر شده و به ۳۳درصد رسیده است؛ این رقم هرچند که طبق استانداردهای غربی پایین است، اما برای کشوری که زنان آن به‌دلیل تعصب‌های اجتماعی و محدودیت‌های قانونی مدت‌ها در خانه نگه داشته بودند، پیشرفت بزرگی محسوب می‌شود.» 

یکی از بزرگ‌ترین موانع برای زنان شاغل در عربستان سعودی، مقررات پیچیده سرپرستی در آن کشور بود.  براساس آن مقررات، یک زن برای افتتاح حساب بانکی، حضور در دانشگاه، مسافرت به خارج از کشور یا حتی انجام عمل جراحی زایمان سزارین در عربستان سعودی، نیاز به اجازه کتبی از پدر یا همسر خود داشت؛ اما اکنون اغلب این محدودیت‌ها حذف شده‌اند. علاوه‌بر این، زنان دیگر ملزم به نشستن در «بخش خانوادگی» مجزا در رستوران‌ها نیستند و قدرت اجرایی پلیس مذهبی برای اعمال قوانین محافظه‌کارانه، ازجمله در زمینه پوشش، به‌شدت محدود شده است. سالن‌های سینمایی افتتاح شده‌اند که زنان و مردان می‌توانند در آن‌ها کنار یکدیگر بنشینند. همچنین برای نخستین‌بار، دختران در ورزش مدارس و رویدادهای ورزشی عمومی شرکت می‌کنند. 

براساس این یادداشت، حتی مناسبتی مانند «روز ولنتاین» که زمانی در عربستان سعودی به‌عنوان «عید کفار» ممنوع شده بود، اکنون به‌طور علنی جشن گرفته می‌شود و گلفروشان دیگر به‌خاطر فروش رز‌های قرمز در این مناسبت، دستگیر نمی‌شوند.

باید توجه کرد که انجام این تغییرات در عربستان سعودی، کار چندان آسانی نبوده و همه این اصلاحات با مخالفت شدید رهبران محافظه‌کار مذهبی و قبیله‌ای مواجه بوده است. به نوشته راندل، ملک سلمان، پادشاه عربستان سعودی، در سال‌های اخیر «به‌دقت تلاش کرده تا بین خواسته‌های جمعیت روبه گسترش تحصیل‌کردگان و جوانان شهری برای برقراری آزادی‌های اجتماعی و مخالفت‌های جامعه بزرگ محافظه‌کاران بالقوه خشن و سازمان‌یافته‌ای که قاطعانه به گذشته متعهدند، تعادل برقرار کند» و «در برقراری این تعادل ظریف در حکومتی که مشروعیت خود را از قوانین اسلامی و ارزش‌های اجتماعی می‌گیرد، تاکنون موفق بوده است». 

در ادامه یادداشت با اشاره به تمایل گروهی از منتقدان به پیشروی سریع‌تر این روند اصلاحی در عربستان سعودی، نویسنده به این نکته اشاره می‌کند که «۶۰ سال پیش از این، حتی در آمریکا نیز یک زن مجرد نمی‌توانست به تنهایی در هتل اقامت کند یا به نام خودش وام ماشین بگیرد».

سرپرست پیشین هیئت دیپلماتیک ایالات متحده در ریاض، در پایان می‌نویسد: «ما نیز مانند سعودی‌ها راه درازی را پیموده‌ایم و هنوز راه‌هایی را برای پیمودن در پیش داریم» و تاکید می‌کند «ضروری است تغییراتی را که در عربستان سعودی در حال وقوع است، به‌رسمیت بشناسیم و از آن‌ها حمایت کنیم.»