سرگئی لاوروف، وزیر امور خارجه روسیه در کنفرانس امنیتی اروپا در سوئد هشدار داد که ممکن است اروپا به «کابوس رویارویی نظامی» بازگردد. او از برنامه ایالات‌متحده برای استقرار موشک‌های میان‌برد در اروپا ابراز نگرانی کرد.

از منظر این کتاب، حرف‌های لاوروف نشان می‌دهد که روسیه خود را در یک رقابت سلطه‌طلبانه با آمریکا و اروپا می‌بیند. واقعیت این است که همین حالا هم سرمایه‌گذاری و رقابت عظیم نظامی میان آمریکا، روسیه و چین در جریان است. آن‌ها نه‌تنها درزمینه تجهیزات و ادوات متعارف جنگی، بلکه در عرصه‌های جدید مانند هوش مصنوعی و فضای سایبری نیز سرمایه‌گذاری کرده و آن را در نظام دفاعی خود ادغام کرده‌اند. هوش مصنوعی و هوش انسانی آینده جنگ‌ها را به‌طور بنیادین متحول ساخته‌اند.

وقتی نویسندگان از جنگ‌های آینده سخن می‌گویند، جنگ‌های سایبری و هوش مصنوعی در آن نقش بنیادی‌ دارند. جنگ قرار نیست در یک جبهه مشخص اتفاق بیفتد. روس‌ها پیش از آن‌که به برلین حمله کنند، اول تاسیسات و شبکه‌های حیاتی را از کار خواهند انداخت. وقتی همه‌چیز به اینترنت وصل است، دنیای مجازی یکی از میدان‌های نبرد است.

این سخن نویسندگان وزن راهبردی و مهمی دارد. جان آلن، ژنرال چهار‌ستاره پیشن ارتش آمریکا و رئیس بنیاد تحقیقاتی بروکینگز است. ژنرال هادجس در مناصب مختلف ستاد مشترک ارتش آمریکا کار می‌کرد و حالا ریاست مطالعات راهبردی مرکز تحلیل سیاست‌های اروپایی را به عهده دارد. اما جولیان فرنچ راهبردهای نظامی را در دانشگاه‌های مختلف غربی درس می‌دهد.

کتاب آنان عمدتا به بحث در سطح راهبردی و آینده دفاعی و نظامی اروپا در رقابت با چین و روسیه می‌پردازد. آن‌ها می‌گویند که این کتاب را به این خاطر ننوشته‌اند که روسیه و چین خود را برای حمله قریب‌الوقوع به اروپا آماده می‌سازند، بلکه تاریخ نشان داده است که قدرت‌های بزرگ باید همیشه جنگ‌های آینده را پیش‌بینی کنند.

نویسندگان برای تایید گفته‌های خود بارها به تاریخ مراجعه می‌کنند. بریتانیا با درک تهدید آلمان در اوج رکود اقتصادی، سرمایه‌گذاری در صنایع نظامی خود را آغاز کرد. آن‌ها می‌گویند که دولت‌های اروپایی نیز باید به سرمایه‌گذاری عظیم چینی‌ها و روس‌ها بر جنگ‌افزارهای جدید و سایبری توجه کنند و روی سیستم دفاعی اروپا سرمایه‌گذاری نمایند.

این حرف نویسندگان جالب است که آن‌ها ناتو را یک سازمان غیرموثر در برابر تهدید روسیه حساب می‌کنند. ناتو ازلحاظ فناوری و راهبردهای جنگی هنوز در دوران جنگ سرد قرار دارد. این در حالی است که روس‌ها پس از سال ۲۰۱۴ نوسازی نظامی و راهبردی را در دستور کار قراردادند. به گفته کتاب، اروپایی‌ها ازلحاظ تجهیزات برای مقابله با تهدید روسیه آمادگی ندارند.

اروپایی‌ها سرمایه‌گذاری کمتری در بخش نظامی می‌کنند. بخش بزرگی از بودجه آن‌ها در مسائل رفاهی و اجتماعی صرف می‌شود. به اعتقاد نویسندگان، یک دلیل آن این است که اروپایی‌ها فکر می‌کنند که دیگر جنگی در اروپا اتفاق نخواهد افتاد.

حمله روسیه به اوکراین به دولت‌های اروپایی نشان می‌دهد که روس‌ها برای حفظ منافع خود دست به حمله نظامی می‌زنند. به‌هرحال، اروپای ویران‌شده از جنگ‌های اول و دوم جهانی حرکت به‌سوی نظمی مبتنی بر صلح، گفتگو و غیرنظامی‌گری را در چند دهه گذشته انتخاب کرده است، اما نویسندگان هشدار می‌دهند که تهدیدهای راهبردی به‌مرور زمان از میان نمی‌روند، شاید دموکراسی‌ها باهم نجنگند، ولی رژیم‌های اقتدارگرا مانند روسیه دست به سلاح می‌برند.

این نکته در کتاب جالب است که حکومت‌های اروپایی ریسک یک روسیه متجاوز و آشوبگر را دست‌کم می‌گیرند یا فکر می‌کنند که آن را در مجاورت خود می‌توانند تحمل کنند. اروپایی‌های بیش‌ازحد به تصور خوش‌بینانه از توان دیپلماسی متکی‌اند و نهایتا ایالات‌متحده را حامی نظامی خود در برابر تهدید روسیه و چین حساب می‌کنند.

ورود آمریکا به جنگ جهانی دوم، معادله را به نفع متفقین تغییر داد. در طول جنگ سرد، ایالات‌متحده سد بزرگ امنیتی برای اروپا در برابر هجوم و گسترش اتحاد شوروی در این قاره بود. نویسندگان می‌گویند که اروپایی‌ها هنوز فکر می‌کنند که دفاع از اروپا یک اولویت استراتژیک برای ایالات‌متحده است. این در حالی است که نگاه آمریکا به اروپا تغییر کرده است. به‌بیان‌دیگر، «جایگاه اروپا در سیاست آمریکا رو به افول است، مگر این‌که اروپا در عمل مفید بودن خود را اثبات کند.»

برخی از محافظه‌کاران آمریکایی مانند جان میرشایمر، استاد دانشگاه شیکاگو و ازنظریه‌پردازان پرنفوذ، اروپا را ازنظر اهمیت برای آمریکا به یک «موزه زیبا و پرعتیقه» تشبیه می‌کند. به گفته او، توجه آمریکا به مناطق دیگر به‌خصوص حوزه آسیا پاسیفیک جلب شده است که اهمیت اقتصادی و نظامی زیادی دارد.

این منطقه ازنظر رقابت با چین برای واشینگتن مهم است. نویسندگان می‌گویند که چین علاوه بر رشد اقتصادی، پیشرفت خیره‌کننده نظامی نیز پیدا کرده است. این کشور به‌زودی دست‌کم در بعضی عرصه‌ها مانند نیروی دریایی، از آمریکا سبقت می‌گیرد. ازنظر آنان، آمریکا برای رقابت و دفع تهدید چین نیازمند متحدان قدرتمند نظامی است که اروپا فعلا در چنین جایگاهی قرار ندارد. در جنگ‌های آینده با چین و روسیه، آمریکا به‌تنهایی نمی‌تواند از تمام متحدان خود دفاع کند.

آن‌ها در بخشی از کتاب خود به تمسخر می‌گویند که «حضور ناتو در شرق و جنوب شرق اروپا فکاهی محض است. چهار تیپ ناتو در دولت‌های بالتیک مستقر است که تانک و هواپیمای جنگنده ندارند، به‌جز تعداد کمی توپخانه و پوشش هوایی یک نیروی چندملیتی.»

نویسندگان در پایان کتاب می‌نویسند: «اروپا! بزرگ بیندیش. جنگ‌های آینده بزرگ‌اند. آینده دفاعی تو به این بزرگ‌ اندیشی بسته است. بیش از این نباید هیچ اروپایی فکر کند که بار دیگر جنگی در اروپا اتفاق نخواهد افتاد.»

مشخصات کتاب:

ژنرال جان آلن، ژنرال بن هادجس و پروفسور جولیان لندلی فرنچ/ جنگ‌های آینده و دفاع از اروپا/انتشارات دانشگاه آکسفورد/ ۳۵۲ ص/۲۰۲۱.